История Рима от основания города

Книга XXII, гл. 6

6. Tres fer­me ho­ras pug­na­tum est et ubi­que at­ro­ci­ter; cir­ca con­su­lem ta­men ac­rior in­fes­tior­que pug­na. [2] Eum et ro­bo­ra vi­ro­rum se­que­ban­tur, et ip­se, qua­cum­que in par­te pre­mi ac la­bo­ra­re sen­se­rat suos, im­pig­re fe­re­bat opem; [3] in­sig­nem­que ar­mis et hos­tes sum­ma vi pe­te­bant et tue­ban­tur ci­ves, do­nec In­su­ber eques — Du­ca­rio no­men erat — fa­cie quo­que nos­ci­tans con­su­lem, «En» in­quit «hic est», po­pu­la­ri­bus suis, «qui le­gio­nes nostras ce­ci­dit ag­ros­que et ur­bem est de­po­pu­la­tus; [4] iam ego hanc vic­ti­mam ma­ni­bus pe­rempto­rum foe­de ci­vium da­bo»; sub­di­tis­que cal­ca­ri­bus equo per con­fer­tis­si­mam hos­tium tur­bam im­pe­tum fa­cit obtrun­ca­to­que pri­us ar­mi­ge­ro, qui se in­fes­to ve­nien­ti ob­viam obie­ce­rat, con­su­lem lan­cea transfi­xit; spo­lia­re cu­pien­tem tria­rii obiec­tis scu­tis ar­cue­re.

[5] Mag­nae par­tis fu­ga in­de pri­mum coe­pit; et iam nec la­cus nec mon­tes pa­vo­ri obsta­bant; per om­nia ar­ta prae­rup­ta­que ve­lut cae­ci eva­dunt, ar­ma­que et vi­ri su­per alios alii prae­ci­pi­tan­tur. [6] Pars mag­na, ubi lo­cus fu­gae deest, per pri­ma va­da pa­lu­dis in aquam prog­res­si, quoad ca­pi­ti­bus ume­ris­que exsta­re pos­sunt se­se im­mer­gunt. Fue­re quos in­con­sul­tus pa­vor nan­do etiam ca­pes­se­re fu­gam im­pu­le­rit, [7] quae ubi im­men­sa ac si­ne spe erat, aut de­fi­cien­ti­bus ani­mis hau­rie­ban­tur gur­gi­ti­bus aut ne­qui­quam fes­si va­da ret­ro aeger­ri­me re­pe­te­bant at­que ibi ab ingres­sis aquam hos­tium equi­ti­bus pas­sim tru­ci­da­ban­tur.

[8] Sex mi­lia fer­me pri­mi ag­mi­nis per ad­ver­sos hos­tes erup­tio­ne im­pig­re fac­ta, ig­na­ri om­nium quae post se age­ren­tur, ex sal­tu eva­se­re; et cum in tu­mu­lo quo­dam consti­tis­sent, cla­mo­rem mo­do ac so­num ar­mo­rum audien­tes, quae for­tu­na pug­nae es­set ne­que sci­re nec perspi­ce­re prae ca­li­gi­ne po­te­rant. [9] Incli­na­ta de­ni­que re cum in­ca­les­cen­te so­le dis­pul­sa ne­bu­la ape­ruis­set diem, tum li­qui­da iam lu­ce mon­tes cam­pi­que per­di­tas res stra­tam­que os­ten­de­re foe­de Ro­ma­nam aciem. [10] Ita­que, ne in conspec­tos pro­cul im­mit­te­re­tur eques, sub­la­tis rap­tim sig­nis quam ci­ta­tis­si­mo po­te­rant ag­mi­ne se­se ab­ri­pue­runt. [11] Pos­te­ro die cum su­per ce­te­ra extre­ma fa­mes etiam insta­ret, fi­dem dan­te Ma­har­ba­le, qui cum om­ni­bus equestri­bus co­piis noc­te con­se­cu­tus erat, si ar­ma tra­di­dis­sent, abi­re cum sin­gu­lis ves­ti­men­tis pas­su­rum, se­se de­di­de­runt; [12] quae Pu­ni­ca re­li­gio­ne ser­va­ta fi­des ab Han­ni­ba­le est, at­que in vin­cu­la om­nes co­niec­ti.