Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì è Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1929. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
54. (1) Òåì âðåìåíåì, êàê ýòî ïðîèñõîäèëî â Êàíóçèè, ê êîíñóëó â Âåíóçèþ ÿâèëîñü îêîëî ÷åòûðåõ ñ ïîëîâèíîé òûñÿ÷ ïåõîòèíöåâ è âñàäíèêîâ, êîòîðûå â áåãñòâå ðàññåÿëèñü ïî ïîëÿì. ñ.100 (2) Âåíóçèéöû ãîñòåïðèèìíî ïðèíÿëè âñåõ áåæàâøèõ, çàáîòëèâî ðàçìåñòèëè èõ ïî äîìàì, êàæäîìó âñàäíèêó ïîäàðèëè ïî òîãå222, òóíèêå è ïî äâàäöàòü ïÿòü ñåðåáðÿíûõ äåíàðèåâ, à êàæäîìó ïåõîòèíöó — ïî äåñÿòü äåíàðèåâ; òåõ, ó êîãî îðóæèÿ íå áûëî, âîîðóæèëè. (3) È â îñòàëüíîì ãîðîäñêèå âëàñòè è ÷àñòíûå ëèöà âåëè ñåáÿ òàê æå ðàäóøíî, ñòàðàÿñü íå äîïóñòèòü, ÷òîáû æåíùèíà èç Êàíóçèÿ íå ïðåâçîøëà âåíóçèéöåâ ñâîèìè áëàãîäåÿíèÿìè. (4) Íî Áóñå ñòàíîâèëîñü óæå òÿæåëî ñíàðÿæàòü ñòîëüêî ëþäåé — èõ áûëî îêîëî äåñÿòè òûñÿ÷. (5) Àïïèé è Ñöèïèîí, óçíàâ, ÷òî âòîðîé êîíñóë öåë è íåâðåäèì, íåìåäëåííî ïîñëàëè ê íåìó ñîîáùèòü, ñêîëüêî ñ íèìè ïåõîòû è êîííèöû, è ñïðîñèòü, ïðèâåñòè ëè ñîëäàò â Âåíóçèþ èëè îñòàâàòüñÿ â Êàíóçèè. (6) Âàððîí ñàì ïðèâåë âîéñêî â Êàíóçèé, îíî óæå èìåëî íåêîå ïîäîáèå êîíñóëüñêîãî è, åñëè íå â îòêðûòîì ïîëå, òî â ãîðîäñêèõ ñòåíàõ ìîãëî îáîðîíÿòüñÿ. (7) À ïî äîøåäøèì äî Ðèìà âåñòÿì âûõîäèëî, ÷òî è ýòîãî íå îñòàëîñü, ÷òî âîéñêî — è ðèìëÿíå, è ñîþçíèêè — ñ îáîèìè êîíñóëàìè ïîëíîñòüþ èñòðåáëåíî, è âñå ñèëû ãîñóäàðñòâà èñ÷åðïàíû. (8) Íèêîãäà â íåâðåäèìîì Ãîðîäå, â ðèìñêèõ ñòåíàõ, íå áûëî ñòîëüêî ñìÿòåíèÿ è ñòðàõà. Ïîäðîáíî ðàññêàçûâàòü îá ýòîì ÿ íå âîçüìóñü — ìíå íåäîñòàíåò ñèë, è ìîå èçëîæåíèå áóäåò áëåäíåå äåéñòâèòåëüíîñòè. (9) È â ïðåäûäóùåì ãîäó ó Òðàçèìåíñêîãî îçåðà ïîãèáëè êîíñóë è âîéñêî, íî òåïåðåøíåå áåäñòâèå áûëî íå ïðîñòî î÷åðåäíûì ïîðàæåíèåì — îíî ïðåâîñõîäèëî âñå. Âåäü ñîîáùàëè, ÷òî îáà êîíñóëà è îáà êîíñóëüñêèõ âîéñêà ïîãèáëè, è óæå íåòó ó Ðèìà íè ëàãåðÿ, íè ïîëêîâîäöà, íè ñîëäàòà; (10) ÷òî Ãàííèáàë çàâëàäåë Àïóëèåé, Ñàìíèåì, äà óæå ïî÷òè âñåé Èòàëèåé. Íåòó, êîíå÷íî, äðóãîãî òàêîãî íàðîäà, êîòîðûé óñòîÿë áû ïîä òÿæåñòüþ ïîäîáíîãî ïîðàæåíèÿ. (11) Ñðàâíèøü ëè ñ íèì òî ïîðàæåíèå, êîòîðîå ïîòåðïåëè â ìîðñêîé áèòâå ó Ýãàòñêèõ îñòðîâîâ êàðôàãåíÿíå? À âåäü, ñëîìëåííûå èì, îíè âûíóæäåíû áûëè óñòóïèòü Ñàðäèíèþ è Ñèöèëèþ, ñäåëàòüñÿ íàëîãîïëàòåëüùèêàìè è äàííèêàìè. Èëè òî ïîðàæåíèå, êîòîðîå âïîñëåäñòâèè ïîòåðïåë â Àôðèêå è êîòîðûì ñëîìëåí áûë ñàì Ãàííèáàë?223 Íè â ÷åì ýòè ïîðàæåíèÿ íå ñðàâíèìû ñ êàííñêèì, ðàçâå òîëüêî â îäíîì — èõ ïåðåíåñëè ñ ìåíüøèì ìóæåñòâîì. |
54. Eo tempore quo haec Canusii agebantur Venusiam ad consulem ad quattuor milia et quingenti pedites equitesque, qui sparsi fuga per agros fuerant, pervenere. [2] Eos omnes Venusini per familias benigne accipiendos curandosque cum divisissent, in singulos equites togas et tunicas et quadrigatos nummos quinos vicenos et pediti denos et arma, quibus deerant, dederunt; [3] ceteraque publice ac privatim hospitaliter facta, certatumque ne a muliere Canusina populus Venusinus officiis vinceretur. [4] Sed gravius onus Busae multitudo faciebat — et iam ad decem milia hominum erant — [5] Appiusque et Scipio, postquam incolumem esse alterum consulem acceperunt, nuntium extemplo mittunt, quantae secum peditum equitumque copiae essent, sciscitatumque simul utrum Venusiam adduci exercitum an manere iuberet Canusi. [6] Varro ipse Canusium copias traduxit; et iam aliqua species consularis exercitus erat, moenibusque se certe, etsi non armis, ab hoste videbantur defensuri. [7] Romam ne has quidem reliquias superesse civium sociorumque, sed occidione occisum cum duobus consulibus exercitum deletasque omnes copias allatum fuerat. [8] Nunquam salva urbe tantum pavoris tumultusque intra moenia Romana fuit. Itaque succumbam oneri neque adgrediar narrare quae edissertando minora vero faciam. [9] Consule exercituque ad Trasumennum priore anno amisso non volnus super volnus sed multiplex clades, cum duobus consulibus duo consulares exercitus amissi nuntiabantur, nec ulla iam castra Romana nec ducem nec militem esse; [10] Hannibalis Apuliam, Samnium, ac iam prope totam Italiam factam. Nulla profecto alia gens tanta mole cladis non obruta esset. [11] Compares cladem ad Aegates insulas Carthaginiensium proelio navali acceptam, qua fracti Sicilia ac Sardinia cessere et vectigales ac stipendiarios fieri se passi sunt, aut pugnam adversam in Africa cui postea hic ipse Hannibal succubuit? Nulla ex parte comparandae sunt, nisi quod minore animo latae sunt. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß