История Рима от основания города

Книга XXIII, гл. 7

7. Le­ga­ti ad Han­ni­ba­lem ve­ne­runt pa­cem­que cum eo his con­di­cio­ni­bus fe­ce­runt, ne quis im­pe­ra­tor ma­gistra­tus­ve Poe­no­rum ius ul­lum in ci­vem Cam­pa­num ha­be­ret, ne­ve ci­vis Cam­pa­nus in­vi­tus mi­li­ta­ret mu­nus­ve fa­ce­ret; [2] ut suae le­ges, sui ma­gistra­tus Ca­puae es­sent; ut tre­cen­tos ex Ro­ma­nis cap­ti­vis Poe­nus da­ret Cam­pa­nis, quos ip­si ele­gis­sent, cum qui­bus equi­tum Cam­pa­no­rum, qui in Si­ci­lia sti­pen­dia fa­ce­rent, per­mu­ta­tio fie­ret. [3] Haec pac­ta; il­la in­su­per quam quae pac­ta erant fa­ci­no­ra Cam­pa­ni edi­de­runt: nam prae­fec­tos so­cium ci­vis­que Ro­ma­nos alios, par­tim ali­quo mi­li­tiae mu­ne­re oc­cu­pa­tos, par­tim pri­va­tis ne­go­tiis inpli­ci­tos, plebs re­pen­te om­nis conpre­hen­sos ve­lut cus­to­diae cau­sa bal­neis inclu­di ius­sit, ubi fer­vo­re at­que aes­tu ani­ma in­terclu­sa foe­dum in mo­dum exspi­ra­rent.

[4] Ea ne fie­rent neu le­ga­tio mit­te­re­tur ad Poe­num, sum­ma ope De­cius Ma­gius, vir cui ad sum­mam auc­to­ri­ta­tem ni­hil prae­ter sa­nam ci­vium men­tem de­fuit, res­ti­te­rat. [5] Ut ve­ro prae­si­dium mit­ti ab Han­ni­ba­le audi­vit, Pyrrhi su­per­bam do­mi­na­tio­nem mi­se­ra­bi­lem­que Ta­ren­ti­no­rum ser­vi­tu­tem exempla re­fe­rens, pri­mo ne re­ci­pe­re­tur prae­si­dium pa­lam vo­ci­fe­ra­tus est, [6] dein­de ut re­cep­tum aut eice­re­tur aut, si ma­lum fa­ci­nus quod a ve­tus­tis­si­mis so­ciis con­san­gui­neis­que de­fe­cis­sent for­ti ac me­mo­ra­bi­li fa­ci­no­re pur­ga­re vel­lent, ut in­ter­fec­to Pu­ni­co prae­si­dio res­ti­tue­rent Ro­ma­nis se. [7] Haec — nec enim oc­cul­ta age­ban­tur — cum re­la­ta Han­ni­ba­li es­sent, pri­mo mi­sit qui vo­ca­rent Ma­gium ad se­se in castra; dein­de, cum is fe­ro­ci­ter ne­gas­set se itu­rum, nec enim Han­ni­ba­li ius es­se in ci­vem Cam­pa­num, con­ci­ta­tus ira Poe­nus conpre­hen­di ho­mi­nem vinctum­que adtra­hi ad se­se ius­sit. [8] Ve­ri­tus dein­de ne quid in­ter vim tu­mul­tus at­que ex con­ci­ta­tio­ne ani­mo­rum in­con­sul­ti cer­ta­mi­nis ore­re­tur, ip­se prae­mis­so nun­tio ad Ma­rium Blos­sium, prae­to­rem Cam­pa­num, pos­te­ro die se Ca­puae fu­tu­rum, pro­fi­cis­ci­tur e castris cum mo­di­co prae­si­dio. [9] Ma­rius con­tio­ne ad­vo­ca­ta edi­cit ut fre­quen­tes cum co­niu­gi­bus ac li­be­ris ob­viam irent Han­ni­ba­li. Ab uni­ver­sis id non oboe­dien­ter mo­do sed eni­xe, fa­vo­re etiam vol­gi et stu­dio vi­sen­di tot iam vic­to­riis cla­rum im­pe­ra­to­rem, fac­tum est. [10] De­cius Ma­gius nec ob­viam eg­res­sus est nec, quo ti­mo­rem ali­quem ex conscien­tia sig­ni­fi­ca­re pos­set, pri­va­tim se te­nuit; in fo­ro cum fi­lio clien­ti­bus­que pau­cis otio­se inam­bu­la­vit tre­pi­dan­te to­ta ci­vi­ta­te ad ex­ci­pien­dum Poe­num vi­sen­dum­que. [11] Han­ni­bal ingres­sus ur­bem se­na­tum ex­templo pos­tu­lat, pre­can­ti­bus­que in­de pri­mo­ri­bus Cam­pa­no­rum ne quid eo die se­riae rei ge­re­ret diem­que ut ip­se ad­ven­tu suo fes­tum lae­tus ac li­bens ce­leb­ra­ret, [12] quam­quam prae­ceps in­ge­nio in iram erat, ta­men, ne quid in prin­ci­pio ne­ga­ret, vi­sen­da ur­be mag­nam par­tem diei con­sumpsit.