История Рима от основания города

Книга XXV, гл. 13

13. Cum Han­ni­bal cir­ca Ta­ren­tum, con­su­les am­bo in Sam­nio es­sent, sed cir­cum­ses­su­ri Ca­puam vi­de­ren­tur, quod ma­lum diu­tur­nae ob­si­dio­nis es­se so­let, iam fa­mem Cam­pa­ni sen­tie­bant, quia se­men­tem fa­ce­re pro­hi­bue­rant eos Ro­ma­ni exer­ci­tus. [2] Ita­que le­ga­tos ad Han­ni­ba­lem mi­se­runt oran­tes ut, pri­us­quam con­su­les in ag­ros suos edu­ce­rent le­gio­nes viae­que om­nes hos­tium prae­si­diis in­si­de­ren­tur, fru­men­tum ex pro­pin­quis lo­cis con­ve­hi iube­ret Ca­puam. [3] Han­ni­bal Han­no­nem ex Brut­tiis cum exer­ci­tu in Cam­pa­niam tran­si­re et da­re ope­ram ut fru­men­ti co­pia fie­ret Cam­pa­nis ius­sit. [4] Han­no ex Brut­tiis pro­fec­tus cum exer­ci­tu, vi­ta­bun­dus castra hos­tium con­su­les­que, qui in Sam­nio erant, cum Be­ne­ven­to iam adpro­pin­qua­ret, tria mi­lia pas­suum ab ip­sa ur­be lo­co edi­to castra po­suit; [5] in­de ex so­ciis cir­ca po­pu­lis, quo aes­ta­te com­por­ta­tum erat, de­ve­hi fru­men­tum in castra ius­sit prae­si­diis da­tis quae com­mea­tus eos pro­se­que­ren­tur. [6] Ca­puam in­de nun­tium mi­sit qua die in castris ad ac­ci­pien­dum fru­men­tum praes­to es­sent om­ni un­di­que ge­ne­re ve­hi­cu­lo­rum iumen­to­rum­que ex ag­ris contrac­to. [7] Id pro ce­te­ra so­cor­dia neg­le­gen­tia­que a Cam­pa­nis ac­tum: pau­lo plus quad­rin­gen­ta ve­hi­cu­la mis­sa et pau­ca prae­te­rea iumen­ta. Ob id cas­ti­ga­tis ab Han­no­ne quod ne fa­mes qui­dem, quae mu­tas ac­cen­de­ret bes­tias, cu­ram eorum sti­mu­la­re pos­set, alia pro­dic­ta dies ad fru­men­tum maio­re ap­pa­ra­tu pe­ten­dum. [8] Ea om­nia, si­cut ac­ta erant, cum enun­tia­ta Be­ne­ven­ta­nis es­sent, le­ga­tos de­cem ex­templo ad con­su­les — cir­ca Bo­via­num castra Ro­ma­no­rum erant — mi­se­runt. [9] Qui cum audi­tis quae ad Ca­puam age­ren­tur in­ter se com­pa­ras­sent ut al­ter in Cam­pa­niam exer­ci­tum du­ce­ret, Ful­vius, cui ea pro­vin­cia ob­ve­ne­rat, pro­fec­tus noc­te Be­ne­ven­ti moe­nia est ingres­sus. [10] Ex pro­pin­quo cog­nos­cit Han­no­nem cum exer­ci­tus par­te pro­fec­tum fru­men­ta­tum; per quaes­to­rem Cam­pa­nis da­tum fru­men­tum; duo mi­lia pla­ustro­rum, in­con­di­tam iner­mem­que aliam tur­bam ad­ve­nis­se; per tu­mul­tum ac tre­pi­da­tio­nem om­nia agi, castro­rum­que for­mam et mi­li­ta­rem or­di­nem in­mix­tis ag­res­ti­bus et iis ex­ter­nis sub­la­tum.

[11] His sa­tis com­per­tis, con­sul mi­li­ti­bus edi­cit, sig­na tan­tum ar­ma­que in pro­xi­mam noc­tem ex­pe­di­rent; castra Pu­ni­ca op­pug­nan­da es­se. [12] Quar­ta vi­gi­lia pro­fec­ti sar­ci­nis om­ni­bus im­pe­di­men­tis­que Be­ne­ven­ti re­lic­tis, pau­lo an­te lu­cem cum ad castra per­ve­nis­sent, tan­tum pa­vo­ris inie­ce­runt ut, si in pla­no castra po­si­ta es­sent, haud du­bie pri­mo im­pe­tu ca­pi po­tue­rint. [13] Al­ti­tu­do lo­ci et mu­ni­men­ta de­fen­de­re, quae nul­la ex par­te adi­ri ni­si ar­duo ac dif­fi­ci­li as­cen­su po­te­rant. [14] Lu­ce pri­ma proe­lium in­gens ac­cen­sum est. Nec val­lum mo­do tu­tan­tur Poe­ni, sed, ut qui­bus lo­cus aequior es­set, de­tur­bant ni­ten­tis per ar­dua hos­tes.