История Рима от основания города

Книга XXVI, гл. 4

4. In­ter haec vis om­nis bel­li ver­sa in Ca­puam erat; ob­si­de­ba­tur ta­men ac­rius quam op­pug­na­ba­tur, nec aut fa­mem to­le­ra­re ser­vi­tia ac plebs po­te­rant aut mit­te­re nun­tios ad Han­ni­ba­lem per cus­to­dias tam ar­tas. [2] In­ven­tus est Nu­mi­da qui ac­cep­tis lit­te­ris eva­su­rum se pro­fes­sus praes­ta­ret pro­mis­sum. Per me­dia Ro­ma­na castra noc­te eg­res­sus spem ac­cen­dit Cam­pa­nis, dum ali­quid vi­rium su­pe­res­set, ab om­ni par­te erup­tio­nem temptan­di. [3] Ce­te­rum in mul­tis cer­ta­mi­ni­bus equestria proe­lia fer­me pros­pe­ra fa­cie­bant, pe­di­te su­pe­ra­ban­tur. Sed ne­qua­quam tam lae­tum vin­ce­re quam tris­te vin­ci ul­la par­te erat ab ob­ses­so et pro­pe ex­pug­na­to hos­te. [4] Ini­ta tan­dem ra­tio est ut quod vi­ri­bus dee­rat ar­te aequa­re­tur. Ex om­ni­bus le­gio­ni­bus elec­ti sunt iuve­nes ma­xi­me vi­go­re ac le­vi­ta­te cor­po­rum ve­lo­ces; eis par­mae bre­vio­res quam equestres et sep­te­na iacu­la qua­ter­nos lon­ga pe­des da­ta, prae­fi­xa fer­ro qua­le has­tis ve­li­ta­ri­bus inest. [5] Eos sin­gu­los in equos suos ac­ci­pien­tes equi­tes ad­sue­fe­ce­runt et ve­hi post se­se et de­si­li­re per­ni­ci­ter, ubi da­tum sig­num es­set. [6] Postquam ad­sue­tu­di­ne co­ti­dia­na sa­tis intre­pi­de fie­ri vi­sum est, in cam­pum qui me­dius in­ter castra mu­rum­que erat ad­ver­sus instruc­tos Cam­pa­no­rum equi­tes pro­ces­se­runt, [7] et, ubi ad co­niec­tum te­li ven­tum est, sig­no da­to ve­li­tes de­si­liunt. Pe­destris in­de acies ex equi­ta­tu re­pen­te in hos­tium equi­tes in­cur­rit, iacu­la­que cum im­pe­tu alia su­per alia emit­tunt. [8] Qui­bus plu­ri­mis in equos vi­ros­que pas­sim co­niec­tis per­mul­tos vol­ne­ra­ve­runt; pa­vo­ris ta­men plus ex re no­va at­que ino­pi­na­ta iniec­tum est, et in per­cul­sum hos­tem equi­tes in­vec­ti fu­gam stra­gem­que eorum us­que ad por­tas fe­ce­runt. [9] In­de equi­ta­tu quo­que su­pe­rior Ro­ma­na res fuit; insti­tu­tum ut ve­li­tes in le­gio­ni­bus es­sent. [10] Auc­to­rem pe­di­tum equi­ti in­mis­cen­do­rum cen­tu­rio­nem Q. Na­vium fe­runt, ho­no­ri­que id ei apud im­pe­ra­to­rem fuis­se.