История Рима от основания города

Книга XXVI, гл. 16

16. Quia et quod ad suppli­cium at­ti­net Cam­pa­no­rum et ple­ra­que alia de Flac­ci uni­us sen­ten­tia ac­ta erant, mor­tuum Ap. Clau­dium sub de­di­tio­nem Ca­puae qui­dam tra­dunt. [2] Hunc quo­que ip­sum Tau­ream ne­que sua spon­te ve­nis­se Ca­les ne­que sua ma­nu in­ter­fec­tum, sed dum in­ter ce­te­ros ad pa­lum de­li­ga­tur, quia pa­rum in­ter stre­pi­tus exau­di­ri pos­sent quae vo­ci­fe­ra­re­tur, si­len­tium fie­ri Flac­cum ius­sis­se; [3] tum Tau­ream il­la quae an­te me­mo­ra­ta sunt di­xis­se, vi­rum se for­tis­si­mum ab ne­qua­quam pa­ri ad vir­tu­tem oc­ci­di; sub haec dic­ta ius­su pro­con­su­lis prae­co­nem ita pro­nun­tias­se: «Lic­tor, vi­ro for­ti ad­de vir­gas et in eum pri­mum le­ge age». [4] Lec­tum quo­que se­na­tus con­sul­tum, pri­us­quam se­cu­ri fe­ri­ret, qui­dam auc­to­res sunt, sed quia adscrip­tum in se­na­tus con­sul­to fue­rit, si ei vi­de­re­tur, in­teg­ram rem ad se­na­tum rei­ce­ret, in­terpre­ta­tum es­se quid ma­gis e re pub­li­ca du­ce­ret aes­ti­ma­tio­nem si­bi per­mis­sam.

[5] Ca­puam a Ca­li­bus re­di­tum est, Atel­la­que et Ca­la­tia in de­di­tio­nem ac­cep­tae. Ibi quo­que in eos qui ca­pi­ta re­rum erant ani­mad­ver­sum. [6] Ita ad sep­tua­gin­ta prin­ci­pes se­na­tus in­ter­fec­ti, tre­cen­ti fer­me no­bi­les Cam­pa­ni in car­ce­rem con­di­ti, alii per so­cio­rum La­ti­ni no­mi­nis ur­bes in cus­to­dias da­ti, va­riis ca­si­bus in­te­rie­runt: mul­ti­tu­do alia ci­vium Cam­pa­no­rum ve­num da­ta. [7] De ur­be ag­ro­que re­li­qua con­sul­ta­tio fuit, qui­bus­dam de­len­dam cen­sen­ti­bus ur­bem prae­va­li­dam, pro­pin­quam, ini­mi­cam. Ce­te­rum prae­sens uti­li­tas vi­cit; nam prop­ter ag­rum, quem om­ni fer­ti­li­ta­te ter­rae sa­tis consta­bat pri­mum in Ita­lia es­se, urbs ser­va­ta est, ut es­set ali­qua ara­to­rum se­des. [8] Ur­bi fre­quen­tan­dae mul­ti­tu­do in­co­la­rum li­ber­ti­no­rum­que et insti­to­rum opi­fi­cum­que re­ten­ta: ager om­nis et tec­ta pub­li­ca po­pu­li Ro­ma­ni fac­ta. [9] Ce­te­rum ha­bi­ta­ri tan­tum tam­quam ur­bem Ca­puam fre­quen­ta­ri­que pla­cuit, cor­pus nul­lum ci­vi­ta­tis nec se­na­tum nec ple­bis con­ci­lium nec ma­gistra­tus es­se: [10] si­ne con­si­lio pub­li­co, si­ne im­pe­rio mul­ti­tu­di­nem, nul­lius rei in­ter se so­ciam, ad con­sen­sum in­ha­bi­lem fo­re; prae­fec­tum ad iura red­den­da ab Ro­ma quo­tan­nis mis­su­ros. [11] Ita ad Ca­puam res com­po­si­tae con­si­lio ab om­ni par­te lau­da­bi­li. Se­ve­re et ce­le­ri­ter in ma­xi­me no­xios ani­mad­ver­sum; mul­ti­tu­do ci­vium dis­si­pa­ta in nul­lam spem re­di­tus; [12] non sae­vi­tum in­cen­diis rui­nis­que in tec­ta in­no­xia mu­ros­que, et cum emo­lu­men­to quae­si­ta etiam apud so­cios le­ni­ta­tis spe­cies in­co­lu­mi­ta­te ur­bis no­bi­lis­si­mae opu­len­tis­si­mae­que, cui­us rui­nis om­nis Cam­pa­nia, om­nes qui Cam­pa­niam cir­ca ac­co­lunt po­pu­li in­ge­muis­sent; [13] con­fes­sio expres­sa hos­ti quan­ta vis in Ro­ma­nis ad ex­pe­ten­das poe­nas ab in­fi­de­li­bus so­ciis et quam ni­hil in Han­ni­ba­le auxi­li ad re­cep­tos in fi­dem tuen­dos es­set.