Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXVI, ãë. 17

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1950/1995.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

17. (1) Ïîêîí­÷èâ ñ äåëà­ìè, êàñàâ­øè­ìè­ñÿ Êàïóè, ðèì­ñêèå ñåíà­òî­ðû ïîñòà­íî­âè­ëè: äàòü Ãàþ Íåðî­íó øåñòü òûñÿ÷ ïåõî­òèí­öåâ è òðè­ñòà âñàä­íè­êîâ, êîòî­ðûõ îí ñàì âûáå­ðåò èç òåõ äâóõ ëåãè­î­íîâ, ÷òî áûëè ó íåãî ïîä Êàïó­åé; ñòîëü­êî æå ïåõî­òèí­öåâ è âîñåìü­ñîò âñàä­íè­êîâ èç ñîþç­íè­êîâ-ëàòè­íîâ. (2) Íåðîí ïîñà­äèë ýòî âîé­ñêî íà êîðàá­ëè â Ïóòå­î­ëàõ è ïåðå­âåç â Èñïà­íèþ. Ïðè­áûâ â Òàððà­êîí, îí âûñà­äèë ñîë­äàò, âûòà­ùèë ñóäà íà ñóøó è, æåëàÿ óâå­ëè­÷èòü ñâîè ñèëû, âîîðó­æèë ìîðÿ­êîâ. (3) Ïî äîðî­ãå ê ðåêå Èáåð îí ïðè­íÿë âîé­ñêî îò Òèáå­ðèÿ Ôîí­òåÿ è Ëóöèÿ Ìàð­öèÿ82 è ïðî­äîë­æàë èäòè â ñòî­ðî­íó íåïðè­ÿ­òå­ëÿ. (4) Ãàç­ä­ðó­áàë, ñûí Ãàìèëü­êà­ðà, ñòî­ÿë ëàãå­ðåì ó ×åð­íûõ Êàì­íåé; ýòî ìåñòî íàõî­äèò­ñÿ â çåì­ëå àâçå­òà­íîâ ìåæ­äó ãîðî­äà­ìè Èëè­òóð­ãè­ñîì83 è Ìåí­òèñ­ñîé84. Íåðîí çàíÿë ãîð­íûé ïðî­õîä.

(5) Ãàç­ä­ðó­áà­ëó ïðè­õî­äè­ëîñü òóãî, è îí îòïðà­âèë ïîñëà äëÿ ïåðå­ãî­âî­ðîâ î ìèðå, îáå­ùàÿ, åñëè åãî âûïó­ñòÿò, âûâå­ñòè èç Èñïà­íèè âñå ñâîå âîé­ñêî. (6) Ðèì­ëÿ­íèí ýòî­ìó îáðà­äî­âàë­ñÿ, è Ãàç­ä­ðó­áàë ïîïðî­ñèë óäå­ëèòü ñëå­äóþ­ùèé äåíü ëè÷­íûì ïåðå­ãî­âî­ðàì îá ñ.243 óñëî­âè­ÿõ ñäà­÷è ãîðîä­ñêèõ êðå­ïî­ñòåé è î ñðî­êå âûâî­äà ãàð­íè­çî­íîâ, ÷òîáû ïóíèé­öàì ñïî­êîé­íî óéòè ñî ñâî­èì èìó­ùå­ñò­âîì. (7) Ýòî­ãî îí äîáèë­ñÿ, è ñðà­çó æå, êàê ñòåì­íå­ëî, è ïîòîì öåëóþ íî÷ü òÿæå­ëûå ÷àñòè Ãàç­ä­ðó­áà­ëî­âà âîé­ñêà ñòà­ëè âûáè­ðàòü­ñÿ èç óùå­ëüÿ êàêè­ìè òîëü­êî ìîã­ëè äîðî­ãà­ìè. (8) Âåñü­ìà ñëåäè­ëè, ÷òîáû çà ýòó íî÷ü íå óøëî ìíî­ãî ëþäåé — ïóñòü òèøè­íà îáìà­íû­âà­åò âðà­ãà, — (9) äà è óõî­äèòü ïî óçêèì òðî­ïèí­êàì ìàëî­ìó îòðÿäó áûëî ëåã­÷å. Íà ñëå­äóþ­ùèé äåíü ñòî­ðî­íû ñîøëèñü äëÿ ïåðå­ãî­âî­ðîâ; ïîòðà­òè­ëè öåëûé äåíü íà ïóñòûå ðàç­ãî­âî­ðû è ïóñòûå çàïè­ñè è îòëî­æè­ëè âñå íà çàâ­òðà. (10) È ñëå­äóþ­ùàÿ íî÷ü äàëà âîç­ìîæ­íîñòü âûïó­ñòèòü åùå ñîë­äàò; äåë æå è íà äðó­ãîé äåíü íå çàêîí­÷è­ëè. (11) Òàê ïðî­øëî íåêî­òî­ðîå âðå­ìÿ: äíåì îòêðû­òî îáñóæ­äà­ëè óñëî­âèÿ, à íî÷üþ òàé­êîì âûïóñ­êà­ëè èç êàð­ôà­ãåí­ñêî­ãî ëàãå­ðÿ ñîë­äàò. À êîãäà áî́ëüøàÿ ÷àñòü âîé­ñêà óøëà, Ãàç­ä­ðó­áàë óæå íå ïðè­äåð­æè­âàë­ñÿ óñëî­âèé, êîòî­ðûå íåäàâ­íî ñàì æå äîá­ðî­âîëü­íî ïðåä­ëî­æèë. (12) Âñå òðóä­íåé ñòà­íî­âè­ëîñü äîãî­âî­ðèòü­ñÿ — ó ïóíèé­öåâ ñòðàõ óáû­âàë, áåç­çà­ñòåí­÷è­âîñòü âîç­ðàñ­òà­ëà. Óæå ïî÷òè âñÿ ïåõîòà óøëà èç óùå­ëüÿ, êîãäà êàê-òî íà ðàñ­ñâå­òå óùå­ëüå çàâî­ëîê­ëî ãóñòûì òóìà­íîì. Òóò Ãàç­ä­ðó­áàë ïîñëàë ê Íåðî­íó ñ ïðîñü­áîé îòëî­æèòü ïåðå­ãî­âî­ðû íà çàâ­òðà: ó êàð­ôà­ãå­íÿí-äå ýòî çàïî­âåä­íûé äåíü, çàïðåò­íûé äëÿ ëþáûõ âàæ­íûõ äåë. (13) Îáìà­íà è òóò íå çàïî­äî­çðè­ëè: ñîãëà­ñè­ëèñü íà îòñðî÷­êó, è Ãàç­ä­ðó­áàë, âûé­äÿ èç ëàãå­ðÿ ñ êîí­íè­öåé è ñëî­íà­ìè, ñïî­êîé­íî óøåë. (14) ×àñó â ÷åò­âåð­òîì òóìàí ðàñ­ñå­ÿë­ñÿ, è ðèì­ëÿíå óâèäå­ëè ïóñòîé âðà­æå­ñêèé ëàãåðü. (15) Òóò òîëü­êî Êëàâ­äèé ïîíÿë, ÷òî êàð­ôà­ãå­íÿíå åãî ïðî­âå­ëè85, è áðî­ñèë­ñÿ ïðå­ñëå­äî­âàòü ïðî­òèâ­íè­êà. Îí ãîòîâ áûë ñðà­çèòü­ñÿ, íî íåïðè­ÿ­òåëü óêëî­íÿë­ñÿ îò áèò­âû; (16) ïðî­èñ­õî­äè­ëè òîëü­êî íåçíà­÷è­òåëü­íûå ñõâàò­êè ìåæ­äó çàìû­êàþ­ùèì îòðÿäîì ïóíèé­öåâ è ïåðå­äî­âûì — ðèì­ëÿí.

17. Ro­ma­ni pat­res per­functi quod ad Ca­puam at­ti­ne­bat cu­ra, C. Ne­ro­ni ex iis dua­bus le­gio­ni­bus quas ad Ca­puam ha­bue­rat sex mi­lia pe­di­tum et tre­cen­tos equi­tes quos ip­se le­gis­set et so­cium La­ti­ni no­mi­nis pe­di­tum nu­me­rum pa­rem et oc­tin­gen­tos equi­tes de­cer­nunt. [2] Eum exer­ci­tum Pu­teo­lis in na­ves in­po­si­tum Ne­ro in His­pa­niam transpor­ta­vit. Cum Tar­ra­co­nem na­vi­bus ve­nis­set, ex­po­si­tis­que ibi co­piis et na­vi­bus sub­duc­tis, so­cios quo­que na­va­lis mul­ti­tu­di­nis augen­dae cau­sa ar­mas­set, [3] pro­fec­tus ad Hi­be­rum flu­men exer­ci­tum ab Ti. Fon­teio et L. Mar­cio ac­ce­pit. [4] In­de per­git ad hos­tis ire. Hasdru­bal Ha­mil­ca­ris ad La­pi­des At­ros castra ha­be­bat; in Ause­ta­nis is lo­cus est in­ter op­pi­da Ili­tur­gim et Men­tis­sam. Hui­us sal­tus fau­ces Ne­ro oc­cu­pa­vit. [5] Hasdru­bal, ne in ar­to res es­set, ca­du­cea­to­rem mi­sit qui pro­mit­te­ret, si in­de emis­sus fo­ret, se om­nem exer­ci­tum ex His­pa­nia de­por­ta­tu­rum. [6] Quam rem cum lae­to ani­mo Ro­ma­nus ac­ce­pis­set, diem pos­te­rum Hasdru­bal con­lo­quio pe­ti­vit ut co­ram le­ges conscri­be­ren­tur de tra­den­dis ar­ci­bus ur­bium die­que sta­tuen­da ad quam prae­si­dia de­du­ce­ren­tur sua­que om­nia si­ne frau­de Poe­ni de­por­ta­rent. [7] Quod ubi im­pet­ra­vit, ex­templo pri­mis te­neb­ris at­que in­de to­ta noc­te quod gra­vis­si­mum exer­ci­tus erat Hasdru­bal qua­cum­que pos­set eva­de­re e sal­tu ius­sit. [8] Da­ta se­du­lo ope­ra est ne mul­ti ea noc­te exi­rent, ut ip­sa pau­ci­tas cum ad hos­tem si­len­tio fal­len­dum ap­tior, tum ad eva­den­dum per ar­tas se­mi­tas ac dif­fi­ci­lis es­set. [9] Ven­tum in­se­quen­ti die ad con­lo­qui­um est; sed lo­quen­do plu­ra scri­ben­do­que de­di­ta ope­ra quae in rem non es­sent die con­sumpto, in pos­te­rum di­la­tum est. [10] Ad­di­ta in­se­quens nox spa­tium de­dit et alios emit­ten­di; nec pos­te­ro die res fi­nem in­ve­nit. [11] Ita ali­quot dies dis­cep­tan­do pa­lam de le­gi­bus noc­tes­que emit­ten­dis clam e castris Car­tha­gi­nien­si­bus ab­sumptae. Et postquam pars maior emis­sa exer­ci­tus erat, iam ne iis qui­dem quae ultro dic­ta erant sta­ba­tur; [12] mi­nus­que ac mi­nus, cum ti­mo­re si­mul fi­de dec­res­cen­te, con­ve­nie­bat. Iam fer­me pe­destres om­nes co­piae eva­se­rant e sal­tu, cum pri­ma lu­ce den­sa ne­bu­la sal­tum om­nem cam­pos­que cir­ca in­te­xit. Quod ubi sen­sit Hasdru­bal, mit­tit ad Ne­ro­nem qui in pos­te­rum diem con­lo­qui­um dif­fer­ret: il­lum diem re­li­gio­sum Car­tha­gi­nien­si­bus ad agen­dum quic­quam rei se­riae es­se. [13] Ne tum qui­dem sus­pec­ta fra­us cum es­set, da­ta ve­nia eius diei, ex­templo­que Hasdru­bal cum equi­ta­tu ele­phan­tis­que castris eg­res­sus si­ne ul­lo tu­mul­tu in tu­tum eva­sit. [14] Ho­ra fer­me quar­ta dis­pul­sa so­le ne­bu­la ape­ruit diem, va­cua­que hos­tium castra conspe­xe­runt Ro­ma­ni. [15] Tum de­mum Clau­dius Pu­ni­cam frau­dem adgnos­cens, ut se do­lo cap­tum sen­sit, pro­fi­cis­cen­tem insti­tit se­qui pa­ra­tus confli­ge­re acie; sed hos­tis det­rec­ta­bat pug­nam; [16] le­via ta­men proe­lia in­ter extre­mum Pu­ni­cum ag­men prae­cur­so­res­que Ro­ma­no­rum fie­bant.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 82Ñð. âûøå, ãë. 2, 1—6, à òàê­æå: XXV, 37, 2—6.
  • 83Ñì.: XXIII, 49, 5 è 12; XXIV, 41, 8 è 11, à òàê­æå ïðè­ìå÷. 167 ê êí. XXIII.
  • 84Áëè­æå íåèç­âåñò­íà.
  • 85Ñð.: Ôðîí­òèí. Âîåí­íûå õèò­ðî­ñòè, I, 5, 19.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007032 1327008059 1327009004 1364002618 1364002619 1364002620