Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXVI, ãë. 31

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1950/1995.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

31. (1) Ïîñëîâ âîðî­òè­ëè â ñåíàò è Ìàð­öåëë ñêà­çàë: «ß íå íàñòîëü­êî çàáûë î âåëè­÷èè ðèì­ñêî­ãî íàðî­äà è äîñòî­èí­ñòâå âëà­ñòè, êîòî­ðîþ ÿ îáëå­÷åí, ÷òîáû, áóäó÷è êîí­ñó­ëîì, îïðàâ­äû­âàòü­ñÿ ñ.255 ïåðåä ãðå­êà­ìè âî âçâåäåí­íûõ íà ìåíÿ îáâè­íå­íè­ÿõ. (2) Ðàçî­áðàòü­ñÿ, îäíà­êî, ïðåä­ñòî­èò íå â òîì, ÷òî ñäå­ëàë ÿ, — çàùè­òîé ìîèì äåé­ñò­âè­ÿì ïðà­âî âîé­íû, — à â òîì, ÷òî íàä­ëå­æèò ïðå­òåð­ïåòü èì. Åñëè áû íå áûëè îíè âðà­ãà­ìè, òî ðàç­ãðî­ìèë ëè ÿ Ñèðà­êó­çû ïðè æèç­íè Ãèåðî­íà èëè ñåé­÷àñ, ýòî âñå ðàâ­íî. (3) Íî åñëè îíè èçìå­íè­ëè ðèì­ñêî­ìó íàðî­äó, åñëè ïîä­íÿ­ëè ðóêó íà íàøèõ ïîñëîâ147 è ãðî­çè­ëè èì òþðü­ìîé è ñìåð­òüþ, åñëè çàïåð­ëè ãîðîä­ñêèå âîðîòà è èñêà­ëè çàùè­òû îò íàñ ó êàð­ôà­ãåí­ñêî­ãî âîé­ñêà, òî ìîæ­íî ëè âîç­ìó­ùàòü­ñÿ, ÷òî ñ âðà­ãà­ìè è ïîñòó­ïè­ëè ïî-âðà­æå­ñêè. (4) ß-äå íå ïðè­íÿë ïðåä­ëî­æå­íèå èõ çíà­òè ñäàòü ìíå ãîðîä è ïðåä­ïî­÷åë ââå­ðèòü ñòîëü âàæ­íîå Ìåðè­êó, èñïàí­öó, è Ñîñè­ñó. Âû âåäü íå ïîñëåä­íèå ñðå­äè ñèðà­êó­çÿí, êîëü ñêî­ðî ïîïðå­êà­å­òå äðó­ãèõ èõ ïðî­ñòûì çâà­íè­åì. (5) Êòî èç âàñ îáå­ùàë ìíå îòêðûòü ãîðîä­ñêèå âîðîòà, êòî îáå­ùàë âïó­ñòèòü â ãîðîä ìîèõ ñîë­äàò? Âû íåíà­âèäè­òå, âû ïðî­êëè­íà­å­òå òåõ, êòî ýòî ñäå­ëàë, è äàæå òóò íå ìîæå­òå âîç­äåð­æàòü­ñÿ îò áðà­íè è ïîíî­øå­íèé. (6) Âîò êàê ñàìè âû äàëå­êè îò òîãî, ÷òîáû êîãäà-íèáóäü ñäå­ëàòü òàêîå. Îòöû-ñåíà­òî­ðû, ñàìîå íèç­êîå çâà­íèå òåõ ëþäåé, êîòî­ðûì ïîïðå­êà­þò ìåíÿ, ëó÷­øå âñå­ãî äîêà­çû­âà­åò, ÷òî ÿ íå îòâåðã íèêî­ãî, êòî ÷åñò­íî ñòà­ðàë­ñÿ áû ðàäè íàøå­ãî ãîñóäàð­ñòâà.

(7) Ïðåæ­äå ÷åì îñà­äèòü Ñèðà­êó­çû, ÿ ïûòàë­ñÿ çàêëþ­÷èòü ìèð: ïîñû­ëàë ïîñëîâ, ñàì âñòó­ïàë â ïåðå­ãî­âî­ðû: ó íèõ õâà­òè­ëî áåñ­ñòûä­ñòâà îñêîð­áèòü ïîñëîâ è íå äàòü ìíå îòâå­òà, êîãäà ÿ ñàì ïîäî­øåë ê ãîðîä­ñêèì âîðîòàì148. ß ìíî­ãî ïîòðà­òèë òðóäà è íà ñóøå, è íà ìîðå è âçÿë Ñèðà­êó­çû ñèëîé îðó­æèÿ. (8) Íà ñâîþ ñóäü­áó æèòå­ëÿì âçÿ­òî­ãî ãîðî­äà ïðà­âèëü­íåé áûëî áû æàëî­âàòü­ñÿ Ãàí­íè­áà­ëó è ïîáåæ­äåí­íûì êàð­ôà­ãå­íÿ­íàì, à íå ñåíà­òó íàðî­äà-ïîáåäè­òå­ëÿ. (9) È åñëè áû ÿ, îòöû-ñåíà­òî­ðû, õîòåë îòðè­öàòü, ÷òî ðàç­ãðà­áèë Ñèðà­êó­çû, òî íèêî­ãäà íå óêðà­ñèë áû Ðèì ñâî­åé äîáû­÷åé149. Ó êîãî-òî ÿ, ïîáåäè­òåëü, ÷òî-òî îòíÿë, êîìó-òî ÷òî-òî äàë — ïî ïðà­âó âîé­íû è, êàê ÿ óâå­ðåí, êàæ­äî­ìó ïî åãî çàñëó­ãàì. (10) Óòâåð­äè­òå âû ñäå­ëàí­íîå ìíîé, îòöû-ñåíà­òî­ðû, íåò ëè, ýòî ãîðàçäî âàæ­íåå äëÿ ãîñóäàð­ñòâà, ÷åì äëÿ ìåíÿ. ß ñâîé äîëã âûïîë­íèë, äåëî ãîñóäàð­ñòâà — íå îñòóäèòü ïûë áóäó­ùèõ âîå­íà­÷àëü­íè­êîâ îòìå­íîé ìîèõ ðàñ­ïî­ðÿ­æå­íèé. (11) Âû ñîá­ñò­âåí­íû­ìè óøà­ìè âûñëó­øà­ëè è ìåíÿ è ñèöè­ëèé­öåâ; ìû âìå­ñòå óéäåì èç õðà­ìà: ñåíàò áåç ìåíÿ ñâî­áîä­íåå âñå îáñóäèò». Ñèöè­ëèé­öåâ îòïó­ñòè­ëè, à Ìàð­öåëë óøåë íà Êàïè­òî­ëèé ïðî­èç­âî­äèòü âîèí­ñêèé íàáîð.

31. Re­duc­tis in cu­riam le­ga­tis tum con­sul «Non adeo maies­ta­tis» in­quit «po­pu­li Ro­ma­ni im­pe­rii­que hui­us ob­li­tus sum, pat­res conscrip­ti, ut, si de meo cri­mi­ne am­bi­ge­re­tur, con­sul dic­tu­rus cau­sam ac­cu­san­ti­bus Grae­cis fue­rim. [2] Sed non quid ego fe­ce­rim in dis­qui­si­tio­nem ve­nit — nam quid­quid in hos­ti­bus fe­ci ius bel­li de­fen­dit — sed quid is­ti pa­ti de­bue­rint. Qui si non fue­runt hos­tes, ni­hil in­te­rest, nunc an vi­vo Hie­ro­ne Sy­ra­cu­sas vio­la­ve­rim. [3] Sin autem des­ci­ve­runt a po­pu­lo Ro­ma­no, si le­ga­tos nostros fer­ro at­que ar­mis pe­tie­runt, ur­bem ac moe­nia clau­se­runt, exer­ci­tu­que Car­tha­gi­nien­sium ad­ver­sus nos tu­ta­ti sunt, quis pas­sos es­se hos­ti­lia, cum fe­ce­rint, in­dig­na­tur? [4] Tra­den­tis ur­bem prin­ci­pes Sy­ra­cu­sa­no­rum aver­sa­tus sum; So­sim et Moe­ri­cum His­pa­num qui­bus tan­tam rem cre­de­rem po­tio­res ha­bui. Non es­tis extre­mi Sy­ra­cu­sa­no­rum, quip­pe qui aliis hu­mi­li­ta­tem obi­cia­tis: [5] quis est vestrum qui se mi­hi por­tas aper­tu­rum, qui ar­ma­tos mi­li­tes meos in ur­bem ac­cep­tu­rum pro­mi­se­rit? Odis­tis et ex­sec­ra­mi­ni eos qui fe­ce­runt, et ne hic qui­dem con­tu­me­liis in eos di­cen­dis par­ci­tis; tan­tum abest ut et ip­si ta­le quic­quam fac­tu­ri fue­ri­tis. [6] Ip­sa hu­mi­li­tas eorum, pat­res conscrip­ti, quam is­ti obi­ciunt, ma­xi­mo ar­gu­men­to est me ne­mi­nem qui na­va­tam ope­ram rei pub­li­cae nostrae vel­let aver­sa­tum es­se. [7] Et an­te­quam ob­si­de­rem Sy­ra­cu­sas, nunc le­ga­tis mit­ten­dis, nunc ad con­lo­qui­um eun­do tempta­vi pa­cem, et pos­tea­quam ne­que le­ga­tos vio­lan­di ve­re­cun­dia erat, nec mi­hi ip­si congres­so ad por­tas cum prin­ci­pi­bus res­pon­sum da­ba­tur, mul­tis ter­ra ma­ri­que ex­haus­tis la­bo­ri­bus tan­dem vi at­que ar­mis Sy­ra­cu­sas ce­pi. [8] Quae cap­tis ac­ci­de­rint apud Han­ni­ba­lem et Car­tha­gi­nien­ses vic­tos ius­tius quam apud vic­to­ris po­pu­li se­na­tum que­re­ren­tur. [9] Ego, pat­res conscrip­ti, Sy­ra­cu­sas spo­lia­tas si ne­ga­tu­rus es­sem, num­quam spo­liis earum ur­bem Ro­mam exor­na­rem. Quae autem sin­gu­lis vic­tor aut ade­mi aut de­di, cum bel­li iure tum ex cui­us­que me­ri­to sa­tis scio me fe­cis­se. [10] Ea vos ra­ta ha­bea­tis, pat­res conscrip­ti, nec­ne, ma­gis rei pub­li­cae in­te­rest quam mea. Quip­pe mea fi­des ex­so­lu­ta est: ad rem pub­li­cam per­ti­net ne ac­ta mea res­cin­den­do alios in pos­te­rum seg­nio­res du­ces fa­cia­tis. [11] Et quo­niam co­ram et Si­cu­lo­rum et mea ver­ba audis­tis, pat­res conscrip­ti, si­mul templo ex­ce­de­mus, ut me ab­sen­te li­be­rius con­su­li se­na­tus pos­sit». Ita di­mis­si Si­cu­li, et ip­se in Ca­pi­to­lium ad di­lec­tum dis­ces­sit.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 147Ñð.: XXIV, 33, 2—3.
  • 148Ñð.: XXIV, 33, 4—8; íî Ìàð­öåëë òàì íå óïî­ìÿ­íóò.
  • 149Ñð. âûøå, ãë. 21, 8; XXV, 40, 1—2.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1260010226 1327007032 1327008059 1364002632 1364002633 1364002634