Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXVI, ãë. 30

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1950/1995.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

30. (1) Ïîñëå îáìå­íà ïðî­âèí­öèé ñèöè­ëèé­öåâ ïðè­âå­ëè â ñåíàò. Îíè êðàñ­íî́ ãîâî­ðè­ëè î íåèç­ìåí­íîé âåð­íî­ñòè öàðÿ Ãèåðî­íà ðèì­ñêî­ìó íàðî­äó, ñòà­âÿ åå â çàñëó­ãó ñâî­å­ìó ãîñóäàð­ñòâó. (2) Ãèåðî­íè­ìà æå, ãîâî­ðè­ëè îíè, à ïîòîì òèðà­íîâ Ãèï­ïî­êðà­òà è Ýïè­êèäà âñå íåíà­âèäå­ëè, ìåæ­äó ïðî­÷èì, è çà èõ èçìå­íó ðèì­ëÿ­íàì è ïåðå­õîä ê Ãàí­íè­áà­ëó. Ïîýòî­ìó Ãèåðî­íè­ìà è óáè­ëè çíàò­íûå þíî­øè ïî÷òè ÷òî ñ îäîá­ðå­íèÿ âñå­ãî íàðî­äà; (3) ñåìü­äå­ñÿò143 çíàò­íåé­øèõ þíî­øåé ñãî­âî­ðè­ëèñü óáèòü Ýïè­êèäà è Ãèï­ïî­êðà­òà, íî Ìàð­öåëë îáìà­íóë èõ, ïðî­ìåä­ëèë è íå ïîäî­øåë â íàìå­÷åí­íîå âðå­ìÿ ñ âîé­ñêîì ê Ñèðà­êó­çàì; íà çàãî­âîð­ùè­êîâ äîíåñ­ëè, è òèðà­íû âñåõ êàç­íè­ëè. (4) Ìàð­öåëë æåñòî­êî ðàç­ãðà­áèë Ëåîí­òè­íû144 è òåì óêðå­ïèë òèðà­íèþ Ãèï­ïî­êðà­òà è Ýïè­êèäà. (5) Ïåð­âûå â Ñèðà­êó­çàõ ëþäè ïîñòî­ÿí­íî ïðè­õî­äè­ëè ê Ìàð­öåë­ëó è îáå­ùà­ëè ïåðå­äàòü åìó ãîðîä, êîãäà åìó áóäåò óãîä­íî, íî îí ñíà­÷à­ëà ïîæå­ëàë âçÿòü åãî ïðè­ñòó­ïîì; (6) êîãäà æå âñå ïîïûò­êè ñ ñóøè è ñ ìîðÿ îêà­çà­ëèñü òùåò­íû­ìè, îí ïðåä­ïî­÷åë, ÷òîáû ãîðîä åìó áûë ïåðå­äàí ìåä­íè­êîì Ñîñè­ñîì è èñïàí­öåì Ìåðè­êîì, à íå çíàò­íåé­øè­ìè ñèðà­êó­çÿ­íà­ìè, êîòî­ðûå ïî ñîá­ñò­âåí­íîé âîëå íåîä­íî­êðàò­íî è íàïðàñ­íî ïðåä­ëà­ãà­ëè ñäàòü åìó ãîðîä. Òàê ïîëó­÷èë îí áîëåå çàêîí­íûé ïîâîä èçáè­âàòü è ãðà­áèòü ñòà­ðåé­øèõ ñîþç­íè­êîâ ðèì­ñêî­ãî íàðî­äà. (7) Åñëè áû íå Ãèåðî­íèì ïåðå­øåë ê Ãàí­íè­áà­ëó, à ñèðà­êóç­ñêèé íàðîä è ñåíàò, åñëè áû íå Ãèï­ïî­êðàò è Ýïè­êèä, òèðà­íû, óòåñ­íèâ­øèå ñèðà­êó­çÿí, à ñàìè ñèðà­êó­çÿíå ïî ñîá­ñò­âåí­íî­ìó ðåøå­íèþ çàêðû­ëè ïåðåä Ìàð­öåë­ëîì ãîðîä­ñêèå âîðîòà, (8) åñëè áû ñèðà­êó­çÿíå âîå­âà­ëè ïðî­òèâ ðèì­ñêî­ãî íàðî­äà ñ òàêèì æå îçëîá­ëå­íè­åì, êàê êàð­ôà­ãå­íÿíå, òî è òîãäà íå ñìîã áû Ìàð­öåëë áîëåå æåñòî­êî íàêà­çàòü ñèðà­êó­çÿí — ðàç­âå òîëü­êî óíè­÷òî­æèâ èõ ãîðîä. (9) Îò ãîðî­äà äåé­ñò­âè­òåëü­íî îñòà­ëèñü òîëü­êî ðàç­âà­ëè­íû ãîðîä­ñêèõ ñòåí, îïó­ñòåâ­øèå äîìà, ðàç­ãðàá­ëåí­íûå õðà­ìû; äàæå ñàìè áîãè áûëè óâå­çå­íû, êàê è èõ óêðà­øå­íèÿ, — Ñèðà­êó­çàì íè÷å­ãî íå îñòà­âè­ëè. (10) Ó ìíî­ãèõ èìó­ùå­ñòâî îòî­áðà­ëè145; ïðî­êîð­ìèòü ñåáÿ è ñâîþ ñåìüþ ñ êëî÷­êà ãîëîé çåì­ëè îñòàò­êà­ìè óöåëåâ­øå­ãî áûëî íåâîç­ìîæ­íî. Îíè ïðî­ñÿò ñåíà­òî­ðîâ ðàñ­ïî­ðÿäèòü­ñÿ: ïóñòü, åñëè âñå­ãî âåð­íóòü íåâîç­ìîæ­íî, õîòü äîñòóï­íàÿ îïî­çíà­íèþ ÷àñòü èìó­ùå­ñòâà áóäåò âîç­âðà­ùå­íà õîçÿ­å­âàì. (11) Êîãäà îíè èçëî­æè­ëè ñâîè æàëî­áû, Ëåâèí ïðè­êà­çàë èì óéòè èç õðà­ìà146, ÷òîáû ñåíà­òî­ðû ìîã­ëè îáñóäèòü èõ òðå­áî­âà­íèÿ. (12) «Ïóñòü îñòà­íóò­ñÿ, — ñêà­çàë Ìàð­öåëë, — ÿ îòâå­÷ó ïðè íèõ æå, ðàç óñëî­âèÿ òàêî­âû, ÷òî ìû âîþ­åì çà âàñ, ÷òîáû äåð­æàòü îòâåò ïåðåä ïîáåæ­äåí­íû­ìè, ÷òîáû äâà ãîðî­äà, âçÿ­òûõ â ýòîì ãîäó, îáâè­íÿ­ëè: Êàïóÿ — Ôóëü­âèÿ, Ìàð­öåë­ëà — Ñèðà­êó­çû».

30. Per­mu­ta­tis pro­vin­ciis Si­cu­li in se­na­tum intro­duc­ti mul­ta de Hie­ro­nis re­gis fi­de per­pe­tua er­ga po­pu­lum Ro­ma­num ver­ba fe­ce­runt, in gra­tiam pub­li­cam aver­ten­tes: [2] Hie­ro­ny­mum ac pos­tea Hip­poc­ra­ten at­que Epi­cy­den ty­ran­nos cum ob alia, tum prop­ter de­fec­tio­nem ab Ro­ma­nis ad Han­ni­ba­lem in­vi­sos fuis­se si­bi. Ob eam cau­sam et Hie­ro­ny­mum a prin­ci­pi­bus iuven­tu­tis pro­pe pub­li­co con­si­lio in­ter­fec­tum, [3] et in Epi­cy­dis Hip­poc­ra­tis­que cae­dem sep­tua­gin­ta no­bi­lis­si­mo­rum iuve­num co­niu­ra­tio­nem fac­tam; quos Mar­cel­li mo­ra des­ti­tu­tos, quia ad prae­dic­tum tem­pus exer­ci­tum ad Sy­ra­cu­sas non ad­mo­vis­set, in­di­cio fac­to om­nis ab ty­ran­nis in­ter­fec­tos. [4] Eam quo­que Hip­poc­ra­tis et Epi­cy­dis ty­ran­ni­dem Mar­cel­lum ex­ci­tas­se Leon­ti­nis cru­de­li­ter di­rep­tis. [5] Num­quam dein­de prin­ci­pes Sy­ra­cu­sa­no­rum de­sis­se ad Mar­cel­lum tran­si­re pol­li­ce­ri­que se ur­bem, cum vel­let, ei tra­di­tu­ros; sed eum pri­mo vi ca­pe­re ma­luis­se; [6] dein cum id ne­que ter­ra ne­que ma­ri om­nia ex­per­tus po­tuis­set, auc­to­res tra­di­ta­rum Sy­ra­cu­sa­rum fab­rum aera­rium So­sim et Moe­ri­cum His­pa­num quam prin­ci­pes Sy­ra­cu­sa­no­rum ha­be­re, to­tiens id ne­qui­quam ultro of­fe­ren­tis, praeop­tas­se, quo sci­li­cet ius­tio­re de cau­sa ve­tus­tis­si­mos so­cios po­pu­li Ro­ma­ni tru­ci­da­ret ac di­ri­pe­ret. [7] Si non Hie­ro­ny­mus ad Han­ni­ba­lem de­fe­cis­set, sed po­pu­lus Sy­ra­cu­sa­nus et se­na­tus, si por­tas Mar­cel­lo Sy­ra­cu­sa­ni pub­li­ce et non oppres­sis Sy­ra­cu­sa­nis ty­ran­ni eorum Hip­poc­ra­tes et Epi­cy­des clau­sis­sent, si Car­tha­gi­nien­sium ani­mis bel­lum cum po­pu­lo Ro­ma­no ges­sis­sent, [8] quid ultra quam quod fe­ce­rit, ni­si ut de­le­ret Sy­ra­cu­sas, fa­ce­re hos­ti­li­ter Mar­cel­lum po­tuis­se? [9] Cer­te prae­ter moe­nia et tec­ta ex­haus­ta ur­bis et ref­rac­ta ac spo­lia­ta deum de­lub­ra, dis ip­sis or­namen­tis­que eorum ab­la­tis, ni­hil re­lic­tum Sy­ra­cu­sis es­se. [10] Bo­na quo­que mul­tis adempta, ita ut ne nu­do qui­dem so­lo re­li­quiis di­rep­tae for­tu­nae ale­re se­se ac suos pos­sent. Ora­re se pat­res conscrip­tos ut, si ne­queant om­nia, sal­tem quae com­pa­reant cog­nos­ci­que pos­sint res­ti­tui do­mi­nis iubeant. [11] Ta­lia con­ques­tos cum ex­ce­de­re ex templo, ut de pos­tu­la­tis eorum pat­res con­su­li pos­sent, Lae­vi­nus ius­sis­set, [12] «Ma­neant im­mo» in­quit Mar­cel­lus «ut co­ram iis res­pon­deam, quan­do ea con­di­cio­ne pro vo­bis, pat­res conscrip­ti, bel­la ge­ri­mus ut vic­tos ar­mis ac­cu­sa­to­res ha­bea­mus, duae cap­tae hoc an­no ur­bes, Ca­pua Ful­vium reum, Mar­cel­lum Sy­ra­cu­sae ha­beant».

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 143Âîñåìü­äå­ñÿò, ñîãëàñ­íî êí. XXV, 23, 6.
  • 144Ñð.: XXIV, 30—32.
  • 145Îòî­áðàí­íûå çåì­ëè ñòà­íî­âè­ëèñü «îáùå­ñò­âåí­íîé çåì­ëåé» ðèì­ëÿí, êîòî­ðàÿ ñäà­âà­ëàñü â àðåí­äó (öåí­çî­ðà­ìè, à â ïîðÿä­êå èñêëþ­÷å­íèÿ è ïîë­êî­âî­ä­öà­ìè — ñð.: XXVII, 3, 1).
  • 146Ëàòèí­ñêîå ñëî­âî templum, òðà­äè­öè­îí­íî ïåðå­âî­äè­ìîå êàê õðàì, èìå­ëî áîëåå øèðî­êèé ñìûñë, ÷åì ñîîò­âåò­ñò­âó­þ­ùåå ðóñ­ñêîå ñëî­âî, è ìîã­ëî îáî­çíà­÷àòü âñÿ­êîå ìåñòî, îñâÿ­ùåí­íîå àâãóð­ñêè­ìè îáðÿäà­ìè. Òàê ìîæ­íî áûëî íàçâàòü è êóðèþ (çäà­íèå äëÿ çàñåäà­íèé ñåíà­òà). Ñð.: I, 30, 2.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1260010226 1327007032 1327008059 1364002631 1364002632 1364002633