Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXVI, ãë. 33

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1950/1995.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

33. (1) Çàòåì âûñòó­ïèòü ïåðåä ñåíà­òîì äàëè êàì­ïàí­öàì; ðå÷ü èõ áûëà æàëîá­íåå, à ïîëî­æå­íèå çàòðóä­íè­òåëü­íåå. (2) Îòðè­öàòü, ÷òî íàêà­çà­íèå èìè çàñëó­æå­íî, îíè íå ìîã­ëè: òèðà­íîâ, ÷òîáû ñâà­ëèòü âèíó íà íèõ, íå áûëî. Îäíà­êî êàì­ïàí­öû ñ÷è­òà­ëè, ÷òî óæå ïîíåñ­ëè äîñòà­òî÷­íîå íàêà­çà­íèå: ñòîëü­êî ñåíà­òî­ðîâ ïîãèá­ëî îò ÿäà, ñòîëü­êî êàç­íå­íî; ìàëî óöå­ëå­ëî çíà­òè — òîëü­êî òå, êîãî ñîçíà­íèå ñâî­åé âèíû íå òîëê­íó­ëî ê ñàìî­óáèé­ñòâó, è òå, êîãî ìèíî­âàë ãíåâ ïîáåäè­òå­ëÿ. (3) Îíè ïðî­ñè­ëè ñâî­áî­äû ñåáå, ñâî­èì è õîòÿ áû äîëè ñâî­åãî èìó­ùå­ñòâà. Ñ Ðèìîì ìíî­ãèõ ñâÿ­çû­âà­ëî ãðàæ­äàí­ñòâî154, ñòà­ðèí­íûå óçû — ðîä­ñò­âåí­íûå è áðà÷­íûå.

(4) Êàì­ïàí­öåâ óäà­ëè­ëè èç õðà­ìà155; íåêî­òî­ðîå âðå­ìÿ êîëå­áà­ëèñü, íå ïðè­ãëà­ñèòü ëè èç Êàïóè Êâèí­òà Ôóëü­âèÿ Ôëàê­êà (êîí­ñóë156 Êëàâ­äèé óìåð ïîñëå âçÿ­òèÿ Êàïóè), ÷òîáû äåëî ðàç­áè­ðà­ëîñü ïåðåä êîìàí­äóþ­ùèì, âåä­øèì âîåí­íûå äåé­ñò­âèÿ, — êàê ðàç­áè­ðà­ëîñü ìåæ­äó Ìàð­öåë­ëîì è ñèöè­ëèé­öà­ìè. Íî, óâèäàâ â ñåíà­òå Ìàð­êà Àòè­ëèÿ è Ãàÿ Ôóëü­âèÿ, áðà­òà Ôëàê­êà, åãî ëåãà­òîâ157, (5) à òàê­æå Êâèí­òà Ìèíó­öèÿ è Ëóöèÿ Âåòó­ðèÿ Ôèëî­íà, òîæå ëåãà­òîâ Êëàâ­äèÿ, ó÷àñò­âî­âàâ­øèõ âî âñåõ âîåí­íûõ äåé­ñò­âè­ÿõ, ðåøè­ëè Ôóëü­âèÿ èç Êàïóè íå îòçû­âàòü è íå îòêëà­äû­âàòü äåëà êàì­ïàí­öåâ. (6) Ñïðî­ñè­ëè ìíå­íèÿ Ìàð­êà Àòè­ëèÿ Ðåãó­ëà: èç áûâ­øèõ ïîä Êàïó­åé îí íàè­áî­ëåå çàñëó­æè­âàë äîâå­ðèÿ. (7) «ß, — ñêà­çàë îí, — ïðè­ñóò­ñò­âî­âàë ïîñëå âçÿ­òèÿ Êàïóè íà ñîâå­ùà­íèè êîí­ñó­ëîâ; çàäà­ëè âîïðîñ, íåò ëè ñðå­äè êàì­ïàí­öåâ êîãî-íèáóäü, îêà­çàâ­øå­ãî óñëó­ãó íàøå­ìó ãîñóäàð­ñòâó. (8) Äîçíà­ëèñü, ÷òî åñòü äâå æåí­ùè­íû: Âåñòèÿ Îïïèÿ èç Àòåëë, ïðî­æè­âàâ­øàÿ â Êàïóå, è Ïàêó­ëà Êëó­âèÿ, êîãäà-òî ïðî­ìûø­ëÿâ­øàÿ ñâî­èì òåëîì. Îäíà åæå­äíåâ­íî ïðè­íî­ñè­ëà æåðò­âû î áëà­ãî­äåí­ñò­âèè è ïîáåäå ðèì­ñêî­ãî íàðî­äà; äðó­ãàÿ òàé­êîì äîñòàâ­ëÿ­ëà åäó ãîëîä­íûì ïëåí­íûì. ñ.257 (9) Îñòàëü­íûå êàì­ïàí­öû îòíî­ñÿò­ñÿ ê íàì òàê æå, êàê êàð­ôà­ãå­íÿíå, è Êâèíò Ôóëü­âèé êàç­íèë ñêî­ðåé ñàìûõ çíàò­íûõ, ÷åì ñàìûõ âèíîâ­íûõ. (10) ß íå ñ÷è­òàþ âîç­ìîæ­íûì, ÷òîáû ñåíàò çàíè­ìàë­ñÿ äåëà­ìè êàì­ïàí­öåâ, ðèì­ñêèõ ãðàæ­äàí, íå áóäó÷è óïîë­íî­ìî­÷åí íà òî íàðî­äîì. Òàê ïîñòó­ïè­ëè è ïðåä­êè íàøè ñ îòïàâ­øè­ìè ñàò­ðè­êàí­öà­ìè158: Ìàðê Àíòè­ñòèé, íàðîä­íûé òðè­áóí, çàïðî­ñèë ñíà­÷à­ëà íàðîä: ïîñòà­íî­âèò ëè îí, ÷òîáû ñåíà­òó ïðå­äî­ñòàâ­ëå­íî áûëî ïðà­âî âûíå­ñòè ðåøå­íèå î ñàò­ðè­êàí­öàõ. (11) Èòàê, ÿ ïîëà­ãàþ, íàäî îáðà­òèòü­ñÿ ê íàðîä­íûì òðè­áó­íàì: ïóñòü îäèí èç íèõ èëè íåñêîëü­êî çàïðî­ñÿò íàðîä î íàøåì ïðà­âå âûíå­ñòè ïðè­ãî­âîð ïî äåëó êàì­ïàí­öåâ». (12) Ëóöèé Àòè­ëèé, íàðîä­íûé òðè­áóí, ïî ðàñ­ïî­ðÿ­æå­íèþ ñåíà­òà çàïðî­ñèë íàðîä â òàêèõ ñëî­âàõ: «Îáî âñåõ êàì­ïàí­öàõ, àòåë­ëàí­öàõ, êàëà­òèé­öàõ, ñàáà­òèí­öàõ, êîòî­ðûå, ñäàâ­øèñü ïðî­êîí­ñó­ëó Êâèí­òó Ôóëü­âèþ, (13) îòäà­ëè ñåáÿ âî âëàñòü íàðî­äó ðèì­ñêî­ìó è â ðàñ­ïî­ðÿ­æå­íèå; îáî âñåõ, êîãî îíè îòäà­ëè âìå­ñòå ñ ñîáîé; îáî âñåì, ÷òî îíè îòäà­ëè âìå­ñòå ñ ñîáîé, áóäü òî çåì­ëÿ è ãîðîä, áîæå­ñêîå è ÷åëî­âå­÷å­ñêîå, óòâàðü è âñå îñòàëü­íîå, ÷òî èìè îòäà­íî, — îáî âñåì ýòîì ñïðà­øè­âàþ ÿ âàñ, êâè­ðè­òû, êàêî­âî æåëà­íèå âàøå: ÷òî ñ ýòèì äîëæ­íî áûòü ñäå­ëà­íî?» (14) Íàðîä ïðè­êà­çàë òàê: «×òî ñåíàò, ïðè­ñÿã­íóâ, áîëü­øèí­ñò­âîì ïðè­ñóò­ñò­âó­þ­ùèõ ïîñòà­íî­âèò, òîãî ìû æåëà­åì è ýòî ïðè­êà­çû­âàåì».

33. Cam­pa­nis dein­de se­na­tus da­tus est, quo­rum ora­tio mi­se­ra­bi­lior, cau­sa du­rior erat. [2] Ne­que enim me­ri­tas poe­nas ne­ga­re po­te­rant, nec ty­ran­ni erant in quos cul­pam con­fer­rent; sed sa­tis pen­sum poe­na­rum tot ve­ne­no ab­sumptis, tot se­cu­ri per­cus­sis se­na­to­ri­bus cre­de­bant: [3] pau­cos no­bi­lium su­persti­tes es­se, quos nec sua conscien­tia ut quic­quam de se gra­vius con­su­le­rent im­pu­le­rit, nec vic­to­ris ira ca­pi­tis dam­na­ve­rit; eos li­ber­ta­tem si­bi suis­que et bo­no­rum ali­quam par­tem ora­re, ci­ves Ro­ma­nos, ad­fi­ni­ta­ti­bus ple­ros­que et pro­pin­quis iam cog­na­tio­ni­bus ex co­nu­bio ve­tus­to iunctos.

[4] Sum­mo­tis dein­de a templo pau­lis­per du­bi­ta­tum an ar­ces­sen­dus a Ca­pua Q. Ful­vius es­set — mor­tuus enim post cap­tam Clau­dius con­sul erat — ut co­ram im­pe­ra­to­re qui res ges­sis­set, si­cut in­ter Mar­cel­lum Si­cu­los­que dis­cep­ta­tum fue­rat, dis­cep­ta­re­tur. [5] Dein cum M. Ati­lium, C. Ful­vium frat­rem Flac­ci, le­ga­tos eius, et Q. Mi­nu­cium et L. Ve­tu­rium Phi­lo­nem, item Clau­dii le­ga­tos, qui om­ni­bus ge­ren­dis re­bus ad­fue­rant, in se­na­tu vi­de­rent nec Ful­vium avo­ca­ri a Ca­pua nec dif­fer­ri Cam­pa­nos vel­lent, [6] in­ter­ro­ga­tus sen­ten­tiam M. Ati­lius Re­gu­lus, cui­us ex iis qui ad Ca­puam fue­rant ma­xi­ma auc­to­ri­tas erat, [7] «In con­si­lio» in­quit «ar­bit­ror me fuis­se con­su­li­bus, Ca­pua cap­ta cum quae­re­re­tur ec­qui Cam­pa­no­rum be­ne me­ri­tus de re pub­li­ca nostra es­set. [8] Duas mu­lie­res con­per­tum est, Ves­tiam Op­piam Atel­la­nam Ca­puae ha­bi­tan­tem et Pa­cu­lam Clu­viam, quae quon­dam quaes­tum cor­po­re fe­cis­set, il­lam co­ti­die sac­ri­fi­cas­se pro sa­lu­te et vic­to­ria po­pu­li Ro­ma­ni, hanc cap­ti­vis egen­ti­bus ali­men­ta clam sup­pe­di­tas­se; [9] ce­te­ro­rum om­nium Cam­pa­no­rum eun­dem er­ga nos ani­mum quem Car­tha­gi­nien­sium fuis­se, se­cu­ri­que per­cus­sos a Q. Ful­vio fuis­se ma­gis quo­rum dig­ni­tas in­ter alios quam quo­rum cul­pa emi­ne­bat. [10] Per se­na­tum agi de Cam­pa­nis, qui ci­ves Ro­ma­ni sunt, ini­us­su po­pu­li non vi­deo pos­se, id­que et apud maio­res nostros in Sat­ri­ca­nis fac­tum es­se, cum de­fe­cis­sent, ut M. An­tis­tius tri­bu­nus ple­bis pri­us ro­ga­tio­nem fer­ret, scis­ce­ret­que plebs uti se­na­tui de Sat­ri­ca­nis sen­ten­tiae di­cen­dae ius es­set. [11] Ita­que cen­seo cum tri­bu­nis ple­bis agen­dum es­se ut eorum unus plu­res­ve ro­ga­tio­nem fe­rant ad ple­bem qua no­bis sta­tuen­di de Cam­pa­nis ius fiat». [12] L. Ati­lius tri­bu­nus ple­bis ex auc­to­ri­ta­te se­na­tus ple­bem in haec ver­ba ro­ga­vit: «Om­nes Cam­pa­ni, Atel­la­ni, Ca­la­ti­ni, Sa­ba­ti­ni, qui se de­di­de­runt in ar­bit­rium di­cio­nem­que po­pu­li Ro­ma­ni Q. Ful­vio pro­con­su­li, [13] quos­que una se­cum de­di­de­re, quae­que una se­cum de­di­de­re, ag­rum ur­bem­que, di­vi­na hu­ma­na­que, uten­si­lia­que si­ve quid aliud de­di­de­runt, de iis re­bus quid fie­ri ve­li­tis vos ro­go, Qui­ri­tes». [14] Ple­bes sic ius­sit: «Quod se­na­tus iura­tus, ma­xi­ma pars, cen­seat, qui ad­sient, id vo­lu­mus iube­mus­que».

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 154Ñð. íèæå, § 10; ñì. ïðè­ìå÷. 14 ê êí. XXIII. Î ðîä­ñò­âåí­íûõ îòíî­øå­íè­ÿõ ìåæ­äó êàì­ïàí­ñêîé è ðèì­ñêîé çíà­òüþ ñì. õîòÿ áû: XXIII, 2, 6 (ñ îòíî­ñÿ­ùè­ìè­ñÿ ñþäà ïðè­ìå­÷à­íè­ÿ­ìè).
  • 155Ñì. âûøå, ïðè­ìå÷. 146.
  • 156Â òî âðå­ìÿ — ïðî­êîí­ñóë. Î åãî ñìåð­òè ñì. âûøå, ãë. 16, 1.
  • 157Ò. å. áûâ­øèõ åãî ëåãà­òîâ, ó÷àñò­âî­âàâ­øèõ â îñà­äå Êàïóè.
  • 158Ëèâèé ðàñ­ñêà­çû­âà­åò îá ýòèõ ñîáû­òè­ÿõ â êí. IX, 32, 6—10, íî òàì íè÷å­ãî íå ðàñ­ñêà­çû­âà­åò­ñÿ îá îïè­ñàí­íîé çäåñü ïðî­öåäó­ðå è Ìàðê Àíòè­ñòèé äàæå íå óïî­ìè­íà­åò­ñÿ.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364002634 1364002635 1364002636