Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ —
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1950/1995. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
33. (1) Çàòåì âûñòóïèòü ïåðåä ñåíàòîì äàëè êàìïàíöàì; ðå÷ü èõ áûëà æàëîáíåå, à ïîëîæåíèå çàòðóäíèòåëüíåå. (2) Îòðèöàòü, ÷òî íàêàçàíèå èìè çàñëóæåíî, îíè íå ìîãëè: òèðàíîâ, ÷òîáû ñâàëèòü âèíó íà íèõ, íå áûëî. Îäíàêî êàìïàíöû ñ÷èòàëè, ÷òî óæå ïîíåñëè äîñòàòî÷íîå íàêàçàíèå: ñòîëüêî ñåíàòîðîâ ïîãèáëî îò ÿäà, ñòîëüêî êàçíåíî; ìàëî óöåëåëî çíàòè — òîëüêî òå, êîãî ñîçíàíèå ñâîåé âèíû íå òîëêíóëî ê ñàìîóáèéñòâó, è òå, êîãî ìèíîâàë ãíåâ ïîáåäèòåëÿ. (3) Îíè ïðîñèëè ñâîáîäû ñåáå, ñâîèì è õîòÿ áû äîëè ñâîåãî èìóùåñòâà. Ñ Ðèìîì ìíîãèõ ñâÿçûâàëî ãðàæäàíñòâî154, ñòàðèííûå óçû — ðîäñòâåííûå è áðà÷íûå. (4) Êàìïàíöåâ óäàëèëè èç õðàìà155; íåêîòîðîå âðåìÿ êîëåáàëèñü, íå ïðèãëàñèòü ëè èç Êàïóè Êâèíòà Ôóëüâèÿ Ôëàêêà (êîíñóë156 Êëàâäèé óìåð ïîñëå âçÿòèÿ Êàïóè), ÷òîáû äåëî ðàçáèðàëîñü ïåðåä êîìàíäóþùèì, âåäøèì âîåííûå äåéñòâèÿ, — êàê ðàçáèðàëîñü ìåæäó Ìàðöåëëîì è ñèöèëèéöàìè. Íî, óâèäàâ â ñåíàòå Ìàðêà Àòèëèÿ è Ãàÿ Ôóëüâèÿ, áðàòà Ôëàêêà, åãî ëåãàòîâ157, (5) à òàêæå Êâèíòà Ìèíóöèÿ è Ëóöèÿ Âåòóðèÿ Ôèëîíà, òîæå ëåãàòîâ Êëàâäèÿ, ó÷àñòâîâàâøèõ âî âñåõ âîåííûõ äåéñòâèÿõ, ðåøèëè Ôóëüâèÿ èç Êàïóè íå îòçûâàòü è íå îòêëàäûâàòü äåëà êàìïàíöåâ. (6) Ñïðîñèëè ìíåíèÿ Ìàðêà Àòèëèÿ Ðåãóëà: èç áûâøèõ ïîä Êàïóåé îí íàèáîëåå çàñëóæèâàë äîâåðèÿ. (7) «ß, — ñêàçàë îí, — ïðèñóòñòâîâàë ïîñëå âçÿòèÿ Êàïóè íà ñîâåùàíèè êîíñóëîâ; çàäàëè âîïðîñ, íåò ëè ñðåäè êàìïàíöåâ êîãî-íèáóäü, îêàçàâøåãî óñëóãó íàøåìó ãîñóäàðñòâó. (8) Äîçíàëèñü, ÷òî åñòü äâå æåíùèíû: Âåñòèÿ Îïïèÿ èç Àòåëë, ïðîæèâàâøàÿ â Êàïóå, è Ïàêóëà Êëóâèÿ, êîãäà-òî ïðîìûøëÿâøàÿ ñâîèì òåëîì. Îäíà åæåäíåâíî ïðèíîñèëà æåðòâû î áëàãîäåíñòâèè è ïîáåäå ðèìñêîãî íàðîäà; äðóãàÿ òàéêîì äîñòàâëÿëà åäó ãîëîäíûì ïëåííûì. ñ.257 (9) Îñòàëüíûå êàìïàíöû îòíîñÿòñÿ ê íàì òàê æå, êàê êàðôàãåíÿíå, è Êâèíò Ôóëüâèé êàçíèë ñêîðåé ñàìûõ çíàòíûõ, ÷åì ñàìûõ âèíîâíûõ. (10) ß íå ñ÷èòàþ âîçìîæíûì, ÷òîáû ñåíàò çàíèìàëñÿ äåëàìè êàìïàíöåâ, ðèìñêèõ ãðàæäàí, íå áóäó÷è óïîëíîìî÷åí íà òî íàðîäîì. Òàê ïîñòóïèëè è ïðåäêè íàøè ñ îòïàâøèìè ñàòðèêàíöàìè158: Ìàðê Àíòèñòèé, íàðîäíûé òðèáóí, çàïðîñèë ñíà÷àëà íàðîä: ïîñòàíîâèò ëè îí, ÷òîáû ñåíàòó ïðåäîñòàâëåíî áûëî ïðàâî âûíåñòè ðåøåíèå î ñàòðèêàíöàõ. (11) Èòàê, ÿ ïîëàãàþ, íàäî îáðàòèòüñÿ ê íàðîäíûì òðèáóíàì: ïóñòü îäèí èç íèõ èëè íåñêîëüêî çàïðîñÿò íàðîä î íàøåì ïðàâå âûíåñòè ïðèãîâîð ïî äåëó êàìïàíöåâ». (12) Ëóöèé Àòèëèé, íàðîäíûé òðèáóí, ïî ðàñïîðÿæåíèþ ñåíàòà çàïðîñèë íàðîä â òàêèõ ñëîâàõ: «Îáî âñåõ êàìïàíöàõ, àòåëëàíöàõ, êàëàòèéöàõ, ñàáàòèíöàõ, êîòîðûå, ñäàâøèñü ïðîêîíñóëó Êâèíòó Ôóëüâèþ, (13) îòäàëè ñåáÿ âî âëàñòü íàðîäó ðèìñêîìó è â ðàñïîðÿæåíèå; îáî âñåõ, êîãî îíè îòäàëè âìåñòå ñ ñîáîé; îáî âñåì, ÷òî îíè îòäàëè âìåñòå ñ ñîáîé, áóäü òî çåìëÿ è ãîðîä, áîæåñêîå è ÷åëîâå÷åñêîå, óòâàðü è âñå îñòàëüíîå, ÷òî èìè îòäàíî, — îáî âñåì ýòîì ñïðàøèâàþ ÿ âàñ, êâèðèòû, êàêîâî æåëàíèå âàøå: ÷òî ñ ýòèì äîëæíî áûòü ñäåëàíî?» (14) Íàðîä ïðèêàçàë òàê: «×òî ñåíàò, ïðèñÿãíóâ, áîëüøèíñòâîì ïðèñóòñòâóþùèõ ïîñòàíîâèò, òîãî ìû æåëàåì è ýòî ïðèêàçûâàåì». |
33. Campanis deinde senatus datus est, quorum oratio miserabilior, causa durior erat. [2] Neque enim meritas poenas negare poterant, nec tyranni erant in quos culpam conferrent; sed satis pensum poenarum tot veneno absumptis, tot securi percussis senatoribus credebant: [3] paucos nobilium superstites esse, quos nec sua conscientia ut quicquam de se gravius consulerent impulerit, nec victoris ira capitis damnaverit; eos libertatem sibi suisque et bonorum aliquam partem orare, cives Romanos, adfinitatibus plerosque et propinquis iam cognationibus ex conubio vetusto iunctos. [4] Summotis deinde a templo paulisper dubitatum an arcessendus a Capua Q. Fulvius esset — mortuus enim post captam Claudius consul erat — ut coram imperatore qui res gessisset, sicut inter Marcellum Siculosque disceptatum fuerat, disceptaretur. [5] Dein cum M. Atilium, C. Fulvium fratrem Flacci, legatos eius, et Q. Minucium et L. Veturium Philonem, item Claudii legatos, qui omnibus gerendis rebus adfuerant, in senatu viderent nec Fulvium avocari a Capua nec differri Campanos vellent, [6] interrogatus sententiam M. Atilius Regulus, cuius ex iis qui ad Capuam fuerant maxima auctoritas erat, [7] «In consilio» inquit «arbitror me fuisse consulibus, Capua capta cum quaereretur ecqui Campanorum bene meritus de re publica nostra esset. [8] Duas mulieres conpertum est, Vestiam Oppiam Atellanam Capuae habitantem et Paculam Cluviam, quae quondam quaestum corpore fecisset, illam cotidie sacrificasse pro salute et victoria populi Romani, hanc captivis egentibus alimenta clam suppeditasse; [9] ceterorum omnium Campanorum eundem erga nos animum quem Carthaginiensium fuisse, securique percussos a Q. Fulvio fuisse magis quorum dignitas inter alios quam quorum culpa eminebat. [10] Per senatum agi de Campanis, qui cives Romani sunt, iniussu populi non video posse, idque et apud maiores nostros in Satricanis factum esse, cum defecissent, ut M. Antistius tribunus plebis prius rogationem ferret, scisceretque plebs uti senatui de Satricanis sententiae dicendae ius esset. [11] Itaque censeo cum tribunis plebis agendum esse ut eorum unus pluresve rogationem ferant ad plebem qua nobis statuendi de Campanis ius fiat». [12] L. Atilius tribunus plebis ex auctoritate senatus plebem in haec verba rogavit: «Omnes Campani, Atellani, Calatini, Sabatini, qui se dediderunt in arbitrium dicionemque populi Romani Q. Fulvio proconsuli, [13] quosque una secum dedidere, quaeque una secum dedidere, agrum urbemque, divina humanaque, utensiliaque sive quid aliud dediderunt, de iis rebus quid fieri velitis vos rogo, Quirites». [14] Plebes sic iussit: «Quod senatus iuratus, maxima pars, censeat, qui adsient, id volumus iubemusque». |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß