Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXVII, ãë. 27

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1950/1995.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

27. (1) Êîí­ñóë Ìàð­öåëë ñòðàñò­íî õîòåë ñðà­çèòü­ñÿ ñ Ãàí­íè­áà­ëîì è ñ÷è­òàë, ÷òî èõ ëàãå­ðÿ ñëèø­êîì äàëå­êè îäèí îò äðó­ãî­ãî. (2) Âûé­äÿ çà âàë, îí ðàñ­ïî­ðÿäèë­ñÿ, ÷òîáû ñîë­äà­òû áûëè íàãîòî­âå; åñëè õîëì, êîòî­ðûé îíè îñìîò­ðÿò, îêà­æåò­ñÿ ïîä­õî­äÿ­ùèì, òî ïóñòü ñîáè­ðà­þò âñå ñíà­ðÿ­æå­íèå è ïîä­íè­ìà­þò­ñÿ.

(3) Ïåðåä ëàãå­ðåì áûëà íåáîëü­øàÿ ðàâ­íè­íà; îò íåå íà õîëì âåëà ñî âñåõ ñòî­ðîí îòêðû­òàÿ âçãëÿäó äîðî­ãà. Íóìè­äè­åö-ëàçóò­÷èê, ñòî­ðî­æèâ­øèé îòíþäü íå â íàäåæ­äå íà ÷òî-òî âàæ­íîå, à ïðî­ñòî íà ñëó­÷àé, åñëè êòî-òî èç ðèì­ñêèõ ñîë­äàò â ïîèñ­êàõ äðîâ èëè êîð­ìà äëÿ ëîøà­äåé çàáðåäåò ñëèø­êîì äàëå­êî îò ñâî­åãî ëàãå­ðÿ, ïîäàë çíàê: ïóñòü âñå ñðà­çó âûñêà­êè­âà­þò èç ñâî­èõ óêðû­òèé. (4) Íóìè­äèé­öàì ñëå­äî­âà­ëî âñòðå­òèòü âðà­ãà íà ïóòè ê âåð­øèíå, íî íå ðàíü­øå, ÷åì äðó­ãèå îáîé­äóò ðèì­ëÿí ñ òûëà è îòðå­æóò èì äîðî­ãó íàçàä. Òóò-òî îíè ñ ãðîì­êèì êðè­êîì ñî âñåõ ñòî­ðîí è êèíó­ëèñü íà âðà­ãà. (5) Êîí­ñó­ëû îêà­çà­ëèñü âî âïà­äèíå, îòêóäà íå ìîã­ëè âûáðàòü­ñÿ íè íà âåð­øè­íó, çàíÿ­òóþ âðà­ãîì, íè ê ñåáå â ëàãåðü: îíè áûëè îêðó­æå­íû. Ñõâàò­êà äëè­ëàñü áû äîëü­øå, åñëè áû áåã­ñòâî ýòðóñ­êîâ íå íàïó­ãà­ëî âñåõ îñòàëü­íûõ. (6) Ïîêè­íó­òûå ýòðóñ­êà­ìè ôðå­ãåë­ëàí­öû ïðî­äîë­æà­ëè áèòü­ñÿ, ïîêà ðÿäîì ñ íèìè è ïîä­áî­ä­ðÿÿ èõ ñðà­æà­ëèñü åùå íåâðåäè­ìûå êîí­ñó­ëû, (7) íî, êîãäà óâèäå­ëè, ÷òî îáà êîí­ñó­ëà ðàíå­íû, ÷òî Ìàð­öåëë, ïðîí­çåí­íûé êîïüåì, óìè­ðàÿ, ïàäà­åò ñ ëîøà­äè, òîãäà íåìíî­ãèå óöåëåâ­øèå îáðà­òè­ëèñü â áåã­ñòâî — ñ Êðè­ñïè­íîì, â êîòî­ðî­ãî ïîïà­ëè äâà äðî­òè­êà, è Ìàð­öåë­ëîì-ìëàä­øèì, òîæå ðàíåí­íûì. (8) Ïîãèá âîåí­íûé òðè­áóí Àâë Ìàí­ëèé, îäèí èç ïðå­ôåê­òîâ ñîþç­íè­êîâ124 — Ìàíèé Àâëèé áûë óáèò, à äðó­ãîé — Ëóöèé Àððå­íèé — âçÿò â ïëåí; èç êîí­ñóëü­ñêèõ ëèê­òî­ðîâ ïÿòå­ðî ïîïà­ëè â ðóêè âðà­ãîâ; îñòàëü­íûå ëèáî áûëè óáè­òû, ëèáî áåæà­ëè ñ êîí­ñó­ëîì; (9) ñîðîê òðè âñàä­íè­êà ïîãèá­ëè ëèáî â áîþ, ëèáî âî âðå­ìÿ áåã­ñòâà; âîñåì­íà­äöàòü ïîïà­ëè æèâû­ìè â ïëåí. (10)  ëàãå­ðå óæå ïîä­íÿ­ëàñü òðå­âî­ãà, ñîáè­ðà­ëèñü èäòè íà ïîìîùü êîí­ñó­ëàì, êîãäà óâèäå­ëè, ÷òî ê ëàãå­ðþ íàïðàâ­ëÿ­þò­ñÿ ðàíå­íûå: êîí­ñóë, ñûí äðó­ãî­ãî êîí­ñó­ëà è ãîð­ñòî÷­êà óöåëåâ­øèõ â ýòîé çëî­ñ÷àñò­íîé âûëàç­êå. (11) Ñìåðòü Ìàð­öåë­ëà âîîá­ùå ïëà­÷åâ­íà, íî îñî­áåí­íî ïîòî­ìó, ÷òî, âîïðå­êè âîç­ðàñ­òó — åìó áûëî çà øåñòü­äå­ñÿò — è áîëü­øî­ìó îïû­òó âîå­íà­÷àëü­íè­êà, îí òàê íåîñìîò­ðè­òåëü­íî ïîä­âåðã ñìåð­òåëü­íîé îïàñ­íî­ñòè ñåáÿ ñ ñîòî­âà­ðè­ùåì è ïî÷òè ÷òî âñå ãîñóäàð­ñòâî125.

ñ.300 (12) ß äîë­ãî õîäèë áû âîêðóã äà îêî­ëî, åñëè áû çàõî­òåë ðàçî­áðàòü­ñÿ â ðàç­íî­ðå­÷è­âûõ ñâåäå­íè­ÿõ ïèñà­òå­ëåé î ñìåð­òè Ìàð­öåë­ëà. (13) Íå ãîâî­ðÿ î äðó­ãèõ, Öåëèé òðî­ÿ­êî ðàñ­ñêà­çû­âà­åò îá ýòîì ñîáû­òèè: ñíà­÷à­ëà ñëå­äóÿ íàðîä­íîé ìîë­âå, ïîòîì — íàïè­ñàí­íîé íàä­ãðîá­íîé ðå÷è Ìàð­öåë­ëà-ñûíà, ó÷àñò­íè­êà âñå­ãî äåëà; íàêî­íåö — åãî, Öåëèÿ, ñîá­ñò­âåí­íûì ðàçûñ­êà­íè­ÿì è çàêëþ­÷å­íè­ÿì. (14) Ïðè âñåõ ðàç­ëè­÷è­ÿõ áîëü­øèí­ñòâî ñîãëàñ­íû â òîì, ÷òî Ìàð­öåëë âûøåë èç ëàãå­ðÿ îçíà­êî­ìèòü­ñÿ ñ ìåñòîì, è âñå — ÷òî ïîïàë â ëîâóø­êó.

27. Ce­te­rum con­su­lem Mar­cel­lum tan­ta cu­pi­di­tas te­ne­bat di­mi­can­di cum Han­ni­ba­le ut num­quam sa­tis castra castris con­la­ta di­ce­ret. [2] Tum quo­que val­lo eg­re­diens sig­num de­dit ut ad lo­cum mi­les es­set pa­ra­tus, ut, si col­lis in quem spe­cu­la­tum irent pla­cuis­set, va­sa col­li­ge­rent ac se­que­ren­tur.

[3] Exi­guum cam­pi an­te castra erat; in­de in col­lem aper­ta un­di­que et conspec­ta fe­re­bat via. Nu­mi­dis spe­cu­la­tor, ne­qua­quam in spem tan­tae rei po­si­tus, sed si quos va­gos pa­bu­li aut lig­no­rum cau­sa lon­gius a castris prog­res­sos pos­sent ex­ci­pe­re, sig­num dat ut pa­ri­ter ab suis quis­que la­teb­ris exo­re­ren­tur. [4] Non an­te ap­pa­rue­re qui­bus ob­viis ab iugo ip­so con­sur­gen­dum erat quam cir­cu­mie­re qui ab ter­go in­terclu­de­rent viam. Tum un­di­que om­nes exor­ti, et cla­mo­re sub­la­to im­pe­tum fe­ce­re. [5] Cum in ea val­le con­su­les es­sent ut ne­que eva­de­re pos­sent in iugum oc­cu­pa­tum ab hos­te nec re­cep­tum ab ter­go cir­cum­ven­ti ha­be­rent, extra­hi ta­men diu­tius cer­ta­men po­tuis­set, ni coep­ta ab Et­rus­cis fu­ga pa­vo­rem ce­te­ris inie­cis­set. [6] Non ta­men omi­se­re pug­nam de­ser­ti ab Et­rus­cis Fre­gel­la­ni, do­nec in­teg­ri con­su­les hor­tan­do ip­si­que ex par­te pug­nan­do rem sus­ti­ne­bant; [7] sed postquam vol­ne­ra­tos am­bo con­su­les, Mar­cel­lum etiam transfi­xum lan­cea pro­la­ben­tem ex equo mo­ri­bun­dum vi­de­re, tum et ip­si — per­pau­ci autem su­pe­re­rant — cum Cris­pi­no con­su­le duo­bus iacu­lis ic­to et Mar­cel­lo ado­les­cen­te sau­cio et ip­so ef­fu­ge­runt. [8] In­ter­fec­tus A. Man­lius tri­bu­nus mi­li­tum, et ex duo­bus prae­fec­tis so­cium M’. Auli­us oc­ci­sus, L. Ar­re­nius cap­tus; et lic­to­res con­su­lum quin­que vi­vi in hos­tium po­tes­ta­tem ve­ne­runt, ce­te­ri aut in­ter­fec­ti aut cum con­su­le ef­fu­ge­runt. [9] Equi­tum tres et quad­ra­gin­ta aut in proe­lio aut in fu­ga ce­ci­de­runt, duo­de­vi­gin­ti vi­vi cap­ti. [10] Tu­mul­tua­tum in castris fue­rat, ut con­su­li­bus irent sub­si­dio, cum con­su­lem et fi­lium al­te­rius con­su­lis sau­cios exi­guas­que in­fe­li­cis ex­pe­di­tio­nis re­li­quias ad castra ve­nien­tes cer­nunt. [11] Mors Mar­cel­li cum alio­qui mi­se­ra­bi­lis fuit, tum quod nec pro aeta­te — iam enim maior se­xa­gin­ta an­nis erat — ne­que pro ve­te­ris pru­den­tia du­cis tam inpro­vi­de se con­le­gam­que et pro­pe to­tam rem pub­li­cam in prae­ceps de­de­rat.

[12] Mul­tos cir­ca unam rem am­bi­tus fe­ce­rim, si quae de Mar­cel­li mor­te va­riant auc­to­res om­nia ex­se­qui ve­lim. [13] Ut omit­tam alios, Coe­lius trip­li­cem ges­tae rei com­me­mo­ra­tio­nem or­di­ne edit: unam tra­di­tam fa­ma, al­te­ram scrip­tam in lau­da­tio­ne fi­li, qui rei ges­tae in­ter­fue­rit, ter­tiam quam ip­se pro in­qui­si­ta ac si­bi con­per­ta ad­fert. [14] Ce­te­rum ita fa­ma va­riat ut ta­men ple­ri­que lo­ci spe­cu­lan­di cau­sa castris eg­res­sum, om­nes in­si­diis cir­cum­ven­tum tra­dant.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 124Ïðå­ôåêò ñîþç­íè­êîâ — êîìàíä­íàÿ äîëæ­íîñòü â ñîþç­íè­÷å­ñêèõ âîé­ñêàõ, ïî ðàí­ãó ñîîò­âåò­ñò­âî­âàâ­øàÿ âîåí­íî­ìó òðè­áó­íó â ëåãè­î­íàõ. Íàçíà­÷à­ëèñü êîí­ñó­ëà­ìè. Ïîäðîá­íåé ñì.: Ïîëè­áèé, VI, 26, 5—7.
  • 125Ïîëè­áèé (X, 32, 7 — 33, 6) îñóæ­äàë íåîñìîò­ðè­òåëü­íîñòü Ìàð­öåë­ëà, êîòî­ðûé «ñàì íàâëåê íà ñåáÿ íåñ÷à­ñòüå ñîá­ñò­âåí­íûì ïîâåäå­íè­åì, íåäî­ñòîé­íûì ïîë­êî­âî­ä­öà», ïðî­òè­âî­ïî­ñòàâ­ëÿÿ åìó Ãàí­íè­áà­ëà, êîòî­ðûé «ñ áîëü­øîé çàáîò­ëè­âî­ñòüþ îõðà­íÿë ñåáÿ îò íàïðàñ­íîé áåäû». Ñð. òàê­æå: Ïëó­òàðõ. Ìàð­öåëë, 33 (= Ñîïî­ñòàâ­ëå­íèå, 3).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1260010226 1327007032 1327008059 1364002728 1364002729 1364002730