История Рима от основания города

Книга XXVII, гл. 28

28. Han­ni­bal mag­num ter­ro­rem hos­ti­bus mor­te con­su­lis uni­us, vol­ne­re al­te­rius iniec­tum es­se ra­tus, ne cui dees­set oc­ca­sio­ni, castra in tu­mu­lum in quo pug­na­tum erat ex­templo transfert. Ibi in­ven­tum Mar­cel­li cor­pus se­pe­lit. [2] Cris­pi­nus et mor­te con­le­gae et suo vol­ne­re ter­ri­tus, si­len­tio in­se­quen­tis noc­tis pro­fec­tus, quos pro­xu­mos nanctus est mon­tes, in iis lo­co al­to et tu­to un­di­que castra po­suit. [3] Ibi duo du­ces sa­ga­ci­ter mo­ti sunt, al­ter ad in­fe­ren­dam, al­ter ad ca­ven­dam frau­dem. [4] Anu­lis Mar­cel­li si­mul cum cor­po­re Han­ni­bal po­ti­tus erat. Eius sig­ni er­ro­re ne qui do­lus nec­te­re­tur a Poe­no me­tuens, Cris­pi­nus cir­ca ci­vi­ta­tes pro­xi­mas mi­se­rat nun­tios oc­ci­sum con­le­gam es­se anu­lis­que eius hos­tem po­ti­tum: ne qui­bus lit­te­ris cre­de­rent no­mi­ne Mar­cel­li com­po­si­tis. [5] Pau­lo an­te hic nun­tius con­su­lis Sa­la­piam ve­ne­rat quam lit­te­rae ab Han­ni­ba­le al­la­tae sunt Mar­cel­li no­mi­ne com­po­si­tae, se noc­te quae diem il­lum se­cu­tu­ra es­set Sa­la­piam ven­tu­rum: pa­ra­ti mi­li­tes es­sent qui in prae­si­dio erant, si quo ope­ra eorum opus es­set. [6] Sen­se­re Sa­la­pi­ta­ni frau­dem, et ab ira non de­fec­tio­nis mo­do sed etiam equi­tum in­ter­fec­to­rum ra­ti oc­ca­sio­nem suppli­cii pe­ti, [7] re­mis­so ret­ro nun­tio — per­fu­ga autem Ro­ma­nus erat — ut si­ne ar­bit­ro mi­li­tes quae vel­lent age­rent, op­pi­da­nos per mu­ros ur­bis­que op­por­tu­na lo­ca in sta­tio­ni­bus dis­po­nunt; [8] cus­to­dias vi­gi­lias­que in eam noc­tem in­ten­tius instruunt; cir­ca por­tam qua ven­tu­rum hos­tem re­ban­tur quod ro­bo­ris in prae­si­dio erat op­po­nunt. [9] Han­ni­bal quar­ta vi­gi­lia fer­me ad ur­bem ac­ces­sit. Pri­mi ag­mi­nis erant per­fu­gae Ro­ma­no­rum et ar­ma Ro­ma­na ha­be­bant. Ii, ubi ad por­tam est ven­tum, La­ti­ne om­nes lo­quen­tes ex­ci­tant vi­gi­les ape­ri­re­que por­tam iubent: con­su­lem ades­se. [10] Vi­gi­les ve­lut ad vo­cem eorum ex­ci­ta­ti tu­mul­tua­ri, tre­pi­da­re, mo­li­ri por­tam. Ca­ta­rac­ta clau­sa erat; eam par­tim vec­ti­bus le­vant, par­tim fu­ni­bus sub­du­cunt in tan­tum al­ti­tu­di­nis ut su­bi­re rec­ti pos­sent. [11] Vix­dum sa­tis pa­te­bat iter, cum per­fu­gae cer­ta­tim ruunt per por­tam; et cum ses­cen­ti fer­me intras­sent, re­mis­so fu­ne quo sus­pen­sa erat ca­ta­rac­ta mag­no so­ni­tu ce­ci­dit. [12] Sa­la­pi­ta­ni alii per­fu­gas neg­le­gen­ter ex iti­ne­re sus­pen­sa ume­ris, ut in­ter pa­ca­tos, ge­ren­tis ar­ma in­va­dunt, alii e tur­ri­bus por­tae mu­ris­que sa­xis, su­di­bus, pi­lis abster­rent hos­tem. [13] Ita in­de Han­ni­bal sua­met ip­se frau­de cap­tus abiit, pro­fec­tus­que ad Loc­ro­rum sol­ven­dam ob­si­dio­nem, quam ur­bem L. Cin­cius sum­ma vi, ope­ri­bus tor­men­to­rum­que om­ni ge­ne­re ex Si­ci­lia ad­vec­to op­pug­na­bat. [14] Ma­go­ni iam haud fer­me fi­den­ti re­ten­tu­rum de­fen­su­rum­que se ur­bem, pri­ma spes mor­te nun­tia­ta Mar­cel­li ad­ful­sit. [15] Se­cu­tus in­de nun­tius Han­ni­ba­lem Nu­mi­da­rum equi­ta­tu prae­mis­so ip­sum, quan­tum ad­ce­le­ra­re pos­set, cum pe­di­tum ag­mi­ne se­qui. [16] Ita­que ubi pri­mum Nu­mi­das edi­to e spe­cu­lis sig­no ad­ven­ta­re sen­sit, et ip­se pa­te­fac­ta re­pen­te por­ta fe­rox in hos­tes erum­pit. Et pri­mo ma­gis quia inpro­vi­so id fe­ce­rat quam quod par vi­ri­bus es­set, an­ceps cer­ta­men erat; [17] dein­de ut su­per­ve­ne­re Nu­mi­dae, tan­tus pa­vor Ro­ma­nis est iniec­tus ut pas­sim ad ma­re ac na­ves fu­ge­rent re­lic­tis ope­ri­bus machi­nis­que qui­bus mu­ros qua­tie­bant. Ita ad­ven­tu Han­ni­ba­lis so­lu­ta Loc­ro­rum ob­si­dio est.