История Рима от основания города

Книга XXVII, гл. 44

44. Ro­mae haud mi­nus ter­ro­ris ac tu­mul­tus erat quam fue­rat quad­rien­nio an­te, cum castra Pu­ni­ca obiec­ta Ro­ma­nis moe­ni­bus por­tis­que fue­rant. Ne­que sa­tis consta­bat ani­mis tam audax iter con­su­lis lau­da­rent vi­tu­pe­ra­rentne; ap­pa­re­bat, quo ni­hil ini­qui­us est, ex even­tu fa­mam ha­bi­tu­rum: [2] castra pro­pe Han­ni­ba­lem hos­tem re­lic­ta si­ne du­ce, cum exer­ci­tu cui det­rac­tum fo­ret om­ne quod ro­bo­ris, quod flo­ris fue­rit; et con­su­lem in Lu­ca­nos os­ten­dis­se iter, cum Pi­ce­num et Gal­liam pe­te­ret, [3] castra re­lin­quen­tem nul­la alia re tu­tio­ra quam er­ro­re hos­tis, qui du­cem in­de at­que exer­ci­tus par­tem abes­se ig­no­ra­ret. [4] Quid fu­tu­rum, si id pa­lam fiat, et aut in­se­qui Ne­ro­nem cum sex mi­li­bus ar­ma­to­rum pro­fec­tum Han­ni­bal to­to exer­ci­tu ve­lit aut castra in­va­de­re prae­dae re­lic­ta, si­ne vi­ri­bus, si­ne im­pe­rio, si­ne aus­pi­cio? [5] Ve­te­res eius bel­li cla­des, duo con­su­les pro­xi­mo an­no in­ter­fec­ti ter­re­bant; et ea om­nia ac­ci­dis­se, cum unus im­pe­ra­tor, unus exer­ci­tus hos­tium in Ita­lia es­set; nunc duo bel­la Pu­ni­ca fac­ta, duos in­gen­tes exer­ci­tus, duos pro­pe Han­ni­ba­les in Ita­lia es­se. [6] Quip­pe et Hasdru­ba­lem pat­re eodem Ha­mil­ca­re ge­ni­tum, aeque in­pig­rum du­cem, per tot an­nos in His­pa­nia Ro­ma­no exer­ci­ta­tum bel­lo, ge­mi­na vic­to­ria in­sig­nem, duo­bus exer­ci­ti­bus cum cla­ris­si­mis du­ci­bus de­le­tis. [7] Nam iti­ne­ris qui­dem ce­le­ri­ta­te ex His­pa­nia et con­ci­ta­tis ad ar­ma Gal­li­cis gen­ti­bus mul­to ma­gis quam Han­ni­ba­lem ip­sum glo­ria­ri pos­se; [8] quip­pe in iis lo­cis hunc coe­gis­se exer­ci­tum qui­bus il­le maio­rem par­tem mi­li­tum fa­me ac fri­go­re, quae mi­ser­ri­ma mor­tis ge­ne­ra sint, ami­sis­set. [9] Adi­cie­bant etiam pe­ri­ti re­rum His­pa­niae haud cum ig­no­to eum du­ce C. Ne­ro­ne congres­su­rum, sed quem in sal­tu im­pe­di­to dep­ren­sus for­te haud se­cus quam pue­rum conscri­ben­dis fal­la­ci­bus con­di­cio­ni­bus pa­cis frustra­tus elu­sis­set. [10] Om­nia maio­ra etiam ve­ro prae­si­dia hos­tium, mi­no­ra sua, me­tu in­terpre­te sem­per in de­te­rio­ra incli­na­to, du­ce­bant.