Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ —
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1949/1995. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
2. (1) Îí áûë ìèëÿõ â òðåõ, íî íèêòî èç âðàãîâ åãî íå çàìåòèë — êðóãîì áóãðû è çàðîñøèå êóñòàðíèêîì õîëìû. (2) Ñîëäàòàì îí âåëåë ðàñïîëîæèòüñÿ â ñêðûâàâøåé èõ ãëóáîêîé ëîùèíå è ïîåñòü; òåì âðåìåíåì âåðíóëèñü ðàçâåä÷èêè è ïîäòâåðäèëè ñëîâà ïåðåáåæ÷èêîâ. (3) Ðèìëÿíå ñâàëèëè ñâîè âåùè â ãðóäó, âçÿëè îðóæèå è ïðàâèëüíûì ñòðîåì ïîøëè íà âðàãà. Îíè áûëè â îäíîé ìèëå îò íåïðèÿòåëÿ, êîãäà èõ óâèäåëè è ñðàçó çàñóåòèëèñü; Ìàãîí ïðèñêàêàë èç ñâîåãî ëàãåðÿ ïðè ïåðâîé æå òðåâîãå. (4) Ó êåëüòèáåðîâ áûëî ÷åòûðå òûñÿ÷è òÿæåëîâîîðóæåííûõ è äâåñòè âñàäíèêîâ, òî åñòü ïîëíûé ëåãèîí, — ýòó ãëàâíóþ ñèëó âîéñêà Ìàãîí âûâåë âïåðåä, ëåãêîâîîðóæåííûõ îñòàâèë â ðåçåðâå. (5) Åäâà ñîëäàòû âûøëè çà âàë, êàê ðèìëÿíå ïóñòèëè â íèõ ñ.322 äðîòèêè; (6) èñïàíöû ïðèãíóëèñü, çàêðûâøèñü ùèòàìè, çàòåì ðàñïðÿìèëèñü, ÷òîáû ìåòíóòü ñâîè. Ðèìëÿíå, êàê îáû÷íî, ïðèíÿëè äðîòèêè íà ñîìêíóòûå ùèòû, çàòåì ñîøëèñü ãðóäü ãðóäüþ ñ âðàãîì è ñòàëè áèòüñÿ ìå÷àìè. (7) Êåëüòèáåðàì, ïðèâûêøèì â áîþ ïåðåáåãàòü ñ ìåñòà íà ìåñòî, òðóäíî ïðèøëîñü íà íåðîâíîì ïîëå, è ïðîâîðñòâî èõ îêàçàëîñü áåñïîëåçíûì, à ðèìëÿíàì, ïðèó÷åííûì ñðàæàòüñÿ íå ñõîäÿ ñ ìåñòà, áóãðû íå ìåøàëè; (8) ïðàâäà, âïàäèíû è êóñòû íå ïîçâîëÿëè äåðæàòü ñòðîé — áèòüñÿ ïðèõîäèëîñü èëè îäèí íà îäèí, èëè ïîïàðíî. (9) Áåæàòü îòñþäà êåëüòèáåðàì áûëî òðóäíî, è ðèìëÿíå ìîãëè ðåçàòü èõ, ñëîâíî ñâÿçàííûõ. (10) À êîãäà ïî÷òè âñå òÿæåëîâîîðóæåííûå áûëè óáèòû, íà÷àëîñü èñòðåáëåíèå óæå îò÷àÿâøèõñÿ ëåãêîâîîðóæåííûõ è êàðôàãåíÿí, ÷òî ïðèøëè áûëî íà ïîäìîãó èç äðóãîãî ëàãåðÿ. (11) Ìàãîí, à ñ íèì äâå — íå áîëåå — òûñÿ÷è ïåõîòèíöåâ è âñÿ êîííèöà ñêðûëèñü ñ ïîëÿ áîÿ, åäâà íà÷àëîñü ñðàæåíèå; Ãàííîí, âòîðîé âîåíà÷àëüíèê, âìåñòå ñ òåìè, ÷òî ïðèøëè, êîãäà ñðàæåíèå áûëî óæå ïðîèãðàíî, æèâûì áûë âçÿò â ïëåí. (12) À áåæàâøèå âìåñòå ñ Ìàãîíîì — ïî÷òè âñÿ êîííèöà è îñòàòêè ñòàðîé ïåõîòû — íà äåñÿòûé äåíü ïðèáûëè ïîä Ãàäåñ ê Ãàçäðóáàëó8; íîâîáðàíöû-êåëüòèáåðû ðàññåÿëèñü ïî áëèæàéøèì ëåñàì, à îòòóäà ðàçîøëèñü ïî äîìàì. (13) Ýòà ïîáåäà ïðèøëàñü âåñüìà êñòàòè — îíà ïîëîæèëà êîíåö íå ñòîëüêî âîéíå, óæå âîçãîðåâøåéñÿ, ñêîëüêî òîé, ÷òî íà÷àëàñü áû, åñëè áû êàðôàãåíÿíàì ïîïóñòèëè, ïðèçâàâ êåëüòèáåðîâ, âòÿíóòü â âîéíó è äðóãèå ïëåìåíà. (14) Ñèëàíà Ñöèïèîí ñåðäå÷íî ïîáëàãîäàðèë; ó íåãî ïîÿâèëàñü íàäåæäà ðàçîì çàêîí÷èòü âîéíó, åñëè òîëüêî îí ñàì íå çàòÿíåò âñå ïî ñîáñòâåííîé ìåäëèòåëüíîñòè. Äëÿ òîãî îí è íàïðàâèëñÿ ñ âîéñêîì â Äàëüíþþ Èñïàíèþ ïðîòèâ Ãàçäðóáàëà. (15) Ïóíèåö ñòîÿë òîãäà ëàãåðåì â Áåòèêå9, óäåðæèâàÿ ñîþçíèêîâ â ïîâèíîâåíèè. Âíåçàïíî îí ñðàçó ñíÿëñÿ ñ ëàãåðÿ è íà÷àë îòñòóïàòü ê Îêåàíó, ê Ãàäåñó — ýòî áûëî ïîõîæå íà áåãñòâî. (16) Ãàçäðóáàë ñ÷åë, ÷òî, ïîêà âñÿ àðìèÿ ïðè íåì, ó ðèìëÿí âñåãäà íàéäåòñÿ ïðåäëîã íà íåãî íàïàñòü, è ïîýòîìó, ïðåæäå ÷åì ïåðåïðàâèòüñÿ â Ãàäåñ, ðàñïðåäåëèë ñâîå âîéñêî ïî ðàçíûì ãîðîäàì: ñòåíû ïóñòü çàùèùàþò ñîëäàò, à ñîëäàòû îðóæèåì — ñòåíû. |
2. Tria milia ferme aberat cum hauddum quisquam hostium senserat; confragosa loca et obsiti virgultis tegebant colles. [2] Ibi in cava valle atque ob id occulta considere militem et cibum capere iubet. Interim speculatores transfugarum dicta adfirmantes venerunt; [3] tum sarcinis in medium coniectis arma Romani capiunt acieque iusta in pugnam vadunt. Mille passuum aberant cum ab hoste conspecti sunt trepidarique repente coeptum; et Mago ex castris citato equo ad primum clamorem et tumultum advehitur. [4] Erant in Celtiberorum exercitu quattuor milia scutata et ducenti equites; hanc iustam legionem — et id ferme roboris erat — in prima acie locat; ceteros, levem armaturam, in subsidiis posuit. [5] Cum ita instructos educeret e castris, vixdum in egressos vallo eos Romani pila coniecerunt. [6] Subsidunt Hispani adversus emissa tela ab hoste, inde ad mittenda ipsi consurgunt; quae cum Romani conferti, ut solent, densatis excepissent scutis, tum pes cum pede conlatus et gladiis geri res coepta est. [7] Ceterum asperitas locorum et Celtiberis, quibus in proelio concursare mos est, velocitatem inutilem faciebat, et haud iniqua eadem erat Romanis stabili pugnae adsuetis, [8] nisi quod angustiae et internata virgulta ordines dirimebant et singuli binique velut cum paribus conserere pugnam cogebantur. [9] Quod ad fugam impedimento hostibus erat, id ad caedem eos velut vinctos praebebat. [10] Et iam ferme omnibus scutatis Celtiberorum interfectis levis armatura et Carthaginienses qui ex alteris castris subsidio venerant, perculsi caedebantur. [11] Duo haud amplius milia peditum et equitatus omnis vix inito proelio cum Magone effugerunt; Hanno, alter imperator, cum eis qui postremi iam profligato proelio advenerant vivus capitur. [12] Magonem fugientem equitatus ferme omnis et quod veterum peditum erat secuti, decimo die in Gaditanam provinciam ad Hasdrubalem pervenerunt; Celtiberi, novus miles, in proximas dilapsi silvas inde domos diffugerunt. [13] Peropportuna victoria nequaquam tantum iam conflatum bellum, quanta futuri materia belli, si licuisset iis Celtiberorum gente excita et alios ad arma sollicitare populos, oppressa erat. [14] Itaque conlaudato benigne Silano Scipio spem debellandi, si nihil eam ipse cunctando moratus esset, nactus, ad id quod reliquum belli erat in ultimam Hispaniam adversus Hasdrubalem pergit. [15] Poenus cum castra tum forte in Baetica ad sociorum animos continendos in fide haberet, signis repente sublatis fugae magis quam itineris modo penitus ad Oceanum et Gades ducit. [16] Ceterum, quoad continuisset exercitum, propositum bello se fore ratus, antequam freto Gades traiceret, exercitum omnem passim in civitates divisit, ut et muris se ipsi et armis muros tutarentur. |