Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXVIII, ãë. 3

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1949/1995.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

3. (1) Ñöè­ïè­îí, âèäÿ, ÷òî âîé­íà ðàñ­ïîëç­ëàñü ïîâñþäó è ïðè­äåò­ñÿ áðàòü ãîðî­äà ïî îäíî­ìó, ñ÷åë ýòî äåëî ÷åðåñ­÷óð äîë­ãèì, õîòÿ íå òàêèì óæ òðóä­íûì, è ïîâåð­íóë íàçàä. (2) Íî ÷òîáû íå îñòàâ­ëÿòü ýòó îáëàñòü âðà­ãó, îí ïîñëàë ñâî­åãî áðà­òà Ëóöèÿ Ñöè­ïè­î­íà ñ äåñÿ­òüþ òûñÿ­÷à­ìè ïåõîòû è òûñÿ­÷üþ êîí­íè­öû îñà­æäàòü áîãà­òåé­øèé â òåõ ìåñòàõ ãîðîä: âàð­âà­ðû íàçû­âà­ëè åãî Îðîí­ãèé10. (3) Îí íàõî­äèò­ñÿ â îáëà­ñòè áàñòå­òàí­ñêî­ãî ïëå­ìå­íè ìåñåñ­ñîâ11; çåì­ëÿ òàì ïëî­äî­ðîä­íàÿ; ìåñò­íûå æèòå­ëè äîáû­âà­þò è ñåðåá­ðî. Èç ýòîé êðå­ïî­ñòè Ãàç­ä­ðó­áàë äåëàë íàáå­ãè íà æèòå­ëåé âíóò­ðåí­íèõ îáëà­ñòåé.

ñ.323 (4) Ëóöèé Ñöè­ïè­îí ðàñ­ïî­ëî­æèë­ñÿ ëàãå­ðåì âîç­ëå ãîðî­äà, äî íà÷à­ëà îñàä­íûõ ðàáîò îí ïîñëàë ê ãîðîä­ñêèì âîðîòàì ëþäåé ðàç­óç­íàòü íàñòðî­å­íèå ãîðî­æàí è ïîñî­âå­òî­âàòü èì èñïðî­áî­âàòü ëó÷­øå ðèì­ñêóþ äðóæ­áó, ÷åì ðèì­ñêóþ ñèëó. (5) Äðó­æå­ëþá­íî­ãî îòâå­òà îí íå ïîëó­÷èë; Ñöè­ïè­îí îáâåë ãîðîä ðâîì è äâîé­íûì âàëîì è ðàçäå­ëèë ñâîå âîé­ñêî íà òðè ÷àñòè, ñ òåì ÷òîáû ïîêà îäíà çàíÿ­òà îñà­äîé, äðó­ãèå äâå îòäû­õà­ëè. (6) Íà ïðè­ñòóï ïîøëà ïåð­âàÿ ÷àñòü, çàâÿ­çà­ëàñü æåñòî­êàÿ áèò­âà, êîòî­ðàÿ øëà ñ ïåðå­ìåí­íûì óñïå­õîì; òðóä­íî áûëî ïîä ãðà­äîì äðî­òè­êîâ ïîäîé­òè ê ñòå­íàì è ïîä­íå­ñòè ëåñò­íè­öû. (7) À òåõ, êòî óñïåë ïðè­ñòà­âèòü ëåñò­íè­öû ê ñòå­íàì, ñáðà­ñû­âà­ëè âíèç çàãîòîâ­ëåí­íû­ìè äëÿ ýòî­ãî âèëà­ìè èëè ïîä­öåï­ëÿ­ëè æåëåç­íûì çàõâà­òîì12, ÷òîáû âòà­ùèòü íà ñòå­íó. (8) Ñöè­ïè­îí ïîíÿë, ÷òî ìàëî­÷èñ­ëåí­íîñòü íàïà­äàþ­ùèõ óðàâ­íè­âà­åò ñèëû, à ïîëî­æå­íèå âðà­ãîâ ëó÷­øå óæå ïîòî­ìó, ÷òî îíè íà ñòåíå; îí îòâåë ïåðâóþ ÷àñòü ñâî­åãî âîé­ñêà è ñ îáå­è­ìè îñòà­âàâ­øè­ìè­ñÿ ïîøåë íà ïðè­ñòóï. (9) Ýòî âíó­øè­ëî òàêîé óæàñ îñà­æäåí­íûì, óæå óñòàâ­øèì îò áèò­âû ñ îäíîé ÷àñòüþ Ñöè­ïè­î­íî­âà âîé­ñêà, ÷òî îíè òóò æå áåæà­ëè ñî ñòåí, à âîè­íû ïóíèé­ñêî­ãî ãàð­íè­çî­íà, èñïó­ãàâ­øèñü, ÷òî ãîðîä ïðå­äàí, îñòà­âè­ëè ñâîè ïîñòû è ñãðóäè­ëèñü âñå âìå­ñòå. (10) Ãîðî­æàí îáó­ÿë ñòðàõ: åñëè íåïðè­ÿ­òåëü âîé­äåò â ãîðîä, óáè­âàòü áóäóò âñåõ áåç ðàç­áî­ðà — ïóíèé­öåâ ëè, èñïàí­öåâ ëè. (11) È âîò âîðîòà âäðóã ðàñ­ïàõ­íó­ëèñü — èç ãîðî­äà õëû­íó­ëà òîë­ïà ëþäåé, äåð­æàâ­øèõ ïåðåä ñîáîé ùèòû, ÷òîáû ïðè­êðûòü­ñÿ îò äðî­òè­êîâ, è ïîä­íÿâ­øèõ ïðà­âóþ ðóêó â çíàê òîãî, ÷òî ìå÷ áðî­øåí. (12) Òðóä­íî ñêà­çàòü ïî÷å­ìó — òî ëè èõ èçäà­ëè íå ðàñ­ñìîò­ðå­ëè, òî ëè çàïî­äî­çðè­ëè êàêóþ-òî õèò­ðîñòü, — íî íà ïåðå­áåæ­÷è­êîâ êèíó­ëèñü, ñëîâ­íî íà âðà­æå­ñêèé ñòðîé, è âñåõ ïåðå­áè­ëè, à ðèì­ëÿíå âîøëè â îòêðû­òûå èìè âîðîòà. (13) Äðó­ãèå âîðîòà ðóáè­ëè è ëîìà­ëè òîïî­ðà­ìè è ìîòû­ãà­ìè; êîí­íè­êè, êàê èì áûëî ïðè­êà­çà­íî, ì÷à­ëèñü çàíÿòü ôîðóì; (14) ê íèì ïîäî­øëà ïîä­ìî­ãà — îòðÿä òðè­à­ðè­åâ13, — è ëåãè­î­íå­ðû ðàç­áðå­ëèñü ïî îñòàëü­íûì ÷àñòÿì ãîðî­äà. Ãîðîä íå ãðà­áè­ëè, âñòðå÷­íûõ íå óáè­âà­ëè — ðàç­âå òåõ, êòî çàùè­ùàë­ñÿ ñ îðó­æè­åì â ðóêàõ. (15) Âñåõ êàð­ôà­ãå­íÿí è îêî­ëî òðåõ­ñîò ãîðî­æàí (òåõ, êòî çàïåð âîðîòà) âçÿ­ëè ïîä ñòðà­æó; îñòàëü­íûì ãîðî­æà­íàì îòäà­ëè ãîðîä, âåð­íó­ëè èìó­ùå­ñòâî. (16) Ïðè âçÿ­òèè ãîðî­äà ïîãèá­ëî îêî­ëî äâóõ òûñÿ÷ âðà­ãîâ, ðèì­ëÿí — íå áîëåå äåâÿ­íî­ñòà.

3. Sci­pio, ubi ani­mad­ver­tit dis­si­pa­tum pas­sim bel­lum, et cir­cum­fer­re ad sin­gu­las ur­bes ar­ma diu­ti­ni ma­gis quam mag­ni es­se ope­ris, ret­ro ver­tit iter. [2] Ne ta­men hos­ti­bus eam re­lin­que­ret re­gio­nem, L. Sci­pio­nem frat­rem cum de­cem mi­li­bus pe­di­tum, mil­le equi­tum ad op­pug­nan­dam opu­len­tis­si­mam in iis lo­cis ur­bem — Oron­gin bar­ba­ri ap­pel­la­bant — mit­tit. [3] Si­ta in Mae­ses­sum fi­ni­bus est, Bas­te­ta­nae gen­tis; ager fru­gi­fer; ar­gen­tum etiam in­co­lae fo­diunt. Ea arx fue­rat Hasdru­ba­li ad ex­cur­sio­nes cir­ca me­di­ter­ra­neos po­pu­los fa­cien­das. [4] Sci­pio castris pro­pe ur­bem po­si­tis, pri­us­quam cir­cum­val­la­ret ur­bem, mi­sit ad por­tas qui ex pro­pin­quo al­lo­quio ani­mos tempta­rent sua­de­rentque ut ami­ci­tiam po­tius quam vim ex­pe­ri­ren­tur Ro­ma­no­rum. [5] Ubi ni­hil pa­ca­ti res­pon­de­ba­tur, fos­sa dup­li­ci­que val­lo cir­cum­da­ta ur­be in tres par­tes exer­ci­tum di­vi­dit, ut una sem­per pars quie­tis in­te­rim dua­bus op­pug­na­ret. [6] Pri­ma pars cum ador­ta op­pug­na­re est, at­rox sa­ne et an­ceps proe­lium fuit: non su­bi­re, non sca­las fer­re ad mu­ros prae in­ci­den­ti­bus te­lis fa­ci­le erat; [7] etiam qui ere­xe­rant ad mu­rum sca­las, alii fur­cis ad id ip­sum fac­tis det­ru­de­ban­tur, in alios lu­pi su­per­ne fer­rei iniec­ti, ut in pe­ri­cu­lo es­sent ne sus­pen­si in mu­rum extra­he­ren­tur. [8] Quod ubi ani­mad­ver­tit Sci­pio ni­mia pau­ci­ta­te suo­rum exae­qua­tum cer­ta­men es­se, et iam eo su­pe­ra­re hos­tem quod ex mu­ro pug­na­ret, dua­bus si­mul par­ti­bus, pri­ma re­cep­ta, ur­bem est adgres­sus. [9] Quae res tan­tum pa­vo­ris inie­cit fes­sis iam cum pri­mis pug­nan­do, ut et op­pi­da­ni moe­nia re­pen­ti­na fu­ga de­se­re­rent, et Pu­ni­cum prae­si­dium me­tu ne pro­di­ta urbs es­set re­lic­tis sta­tio­ni­bus in unum se col­li­ge­ret.

[10] Ti­mor in­de op­pi­da­nos in­ces­sit ne, si hos­tis ur­bem intras­set, si­ne discri­mi­ne Poe­nus an His­pa­nus es­set ob­vii pas­sim cae­de­ren­tur; [11] ita­que pa­te­fac­ta re­pen­te por­ta fre­quen­tes ex op­pi­do se­se eie­ce­runt, scu­ta prae se te­nen­tes, ne te­la pro­cul co­ni­ce­ren­tur, dextras nu­das os­ten­tan­tes, ut gla­dios abie­cis­se ap­pa­re­ret. [12] Id ut­rum pa­rum ex in­ter­val­lo sit conspec­tum an do­lus ali­quis sus­pec­tus fue­rit in­com­per­tum est; im­pe­tus hos­ti­lis in transfu­gas fac­tus, nec se­cus quam ad­ver­sa acies cae­si; eadem­que por­ta sig­na in­fes­ta ur­bi in­la­ta. [13] Et aliis par­ti­bus se­cu­ri­bus do­lab­ris­que cae­de­ban­tur et ref­rin­ge­ban­tur por­tae, et ut quis­que intra­ve­rat eques, ad fo­rum oc­cu­pan­dum — ita enim prae­cep­tum erat — ci­ta­to equo per­ge­bat. [14] Ad­di­tum erat et tria­rio­rum equi­ti prae­si­dium; le­gio­na­rii ce­te­ras par­tis ur­bis per­va­dunt. Di­rep­tio­ne et cae­de ob­vio­rum, ni­si qui ar­mis se tue­ban­tur, absti­nue­runt. [15] Car­tha­gi­nien­ses om­nes in cus­to­diam da­ti sunt, op­pi­da­no­rum quo­que tre­cen­ti fer­me qui clau­se­rant por­tas; ce­te­ris tra­di­tum op­pi­dum, suae red­di­tae res. [16] Ce­ci­de­re in ur­bis eius op­pug­na­tio­ne hos­tium duo mi­lia fer­me, Ro­ma­no­rum haud ampli­us no­na­gin­ta.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 10Îðîí­ãèé, âîç­ìîæ­íî, òîò æå ãîðîä, ÷òî Àâðèí­ãà, óïî­ìÿ­íó­òàÿ â êí. XXIV (42, 5), — ñîâð. Õàýí.
  • 11Ìåñåñ­ñû — íåáîëü­øîå ïëå­ìÿ â îáëà­ñòè áàñòå­òà­íîâ (â ñîâð. Àíäà­ëó­çèè).
  • 12Â âèäå áîëü­øèõ ùèï­öîâ ñ çóáüÿ­ìè (ýòî ïðè­ñïî­ñîá­ëå­íèå íàçû­âà­ëîñü «âîë­êîì»).
  • 13Ñòàð­øèå (ïî âîç­ðàñ­òó) ïåõî­òèí­öû. Èç íèõ, â ÷àñò­íî­ñòè, ñîñòàâ­ëÿ­ëèñü ðåçåðâ­íûå îòðÿäû. Î èõ ìåñòå â ñòðîþ ñì.: VIII, 8, 9 ñë.; Ïîëè­áèé, III, 21, 7 ñë.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327007042 1327008013 1364002804 1364002805 1364002806