Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ —
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1949/1995. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
25. (1) Æäàëè, âîò-âîò ïðèäóò ñâåæèå âåñòè íå òîëüêî î ñìåðòè, íî äàæå î ïîõîðîíàõ Ñöèïèîíà. Íèêòî, îäíàêî, íå ïîÿâëÿëñÿ, ïóñòûå ñëóõè çàòèõàëè; ñòàëè äîèñêèâàòüñÿ, êòî ïóñòèë èõ ïåðâûé. (2) Âñå îòðåêàëèñü — êàæäûé õîòåë ïîêàçàòü, ÷òî íè÷åãî òàêîãî îí íå âûäóìûâàë, à òîëüêî ïîïóñòó ïîâåðèë äðóãèì; ãëàâàðè ìÿòåæà ñàìè óáðàëè çíàêè ñâîåé ïðèçðà÷íîé âëàñòè è ñ óæàñîì äóìàëè î íàñòîÿùåé, çàêîííîé, êîòîðàÿ èì ãðîçèò. (3) Ìÿòåæ çàãàñàë: âåðíûå ëþäè ïðèíîñèëè èçâåñòèÿ ñíà÷àëà î òîì, ÷òî Ñöèïèîí æèâ, ïîòîì, ÷òî îí äàæå çäîðîâ, è òóò ñåìü âîåííûõ òðèáóíîâ ïðèáûëè îò ñàìîãî Ñöèïèîíà. (4) Ñîëäàòû ñíà÷àëà âñòðåòèëè èõ âðàæäåáíî, ïîòîì óñïîêîèëèñü, âèäÿ, êàê ëàñêîâî ðàçãîâàðèâàþò òðèáóíû ñî çíàêîìûìè èì âîèíàìè. (5) Òðèáóíû ñíà÷àëà îáõîäèëè ïàëàòêè, à çàòåì íà ãëàâíîé ïëîùàäè ëàãåðÿ, âèäÿ, êàê ñîëäàòû áåñåäóþò, ñîáðàâøèñü â êðóæêè, îáðàòèëèñü ê íèì, íå ñòîëüêî îáâèíÿÿ èõ, ñêîëüêî ðàññïðàøèâàÿ, â ÷åì ïðè÷èíà èõ âíåçàïíîãî ãíåâà è âîçìóùåíèÿ. (6) Èç òîëïû ñòàëè êðè÷àòü, ÷òî æàëîâàíüå íå âûïëà÷èâàåòñÿ â ñðîê, ÷òî èìåííî èõ äîáëåñòüþ ïîñëå ãèáåëè îáîèõ âîéñê è îáîèõ âîåíà÷àëüíèêîâ, ïîñëå ïðåñòóïëåíèÿ èëèòóðãèéöåâ85 ñïàñåíà ÷åñòü ðèìñêîãî èìåíè, óäåðæàíà ïðîâèíöèÿ èõ äîáëåñòüþ, íî èëèòóðãèéöû íàêàçàíû, íî íåòó òîãî, êòî îòáëàãîäàðèë áû ñîëäàò. (7) Íà ýòè æàëîáû èì îòâåòèëè, ÷òî ïðîñüáà èõ ñïðàâåäëèâà è áóäåò äîëîæåíà Ñöèïèîíó; ÷òî òðèáóíû ðàäû, êîëü ñêîðî íå ïðîèçîøëî õóäøåãî è íåïîïðàâèìîãî; ÷òî ïî ìèëîñòè áîãîâ è Ïóáëèé Ñöèïèîí, è ãîñóäàðñòâî ìîãóò èõ îòáëàãîäàðèòü. (8) Ñöèïèîí ïðèâûê ê âîéíå, íî ñ ìÿòåæîì äåëà åùå íå èìåë: îí áåñïîêîèëñÿ, êàê áû íå ïåðåøëî âîéñêî ìåðó â ïðåãðåøåíèÿõ, à îí — â íàêàçàíèÿõ. (9) Ñåé÷àñ îí ðåøèë äåéñòâîâàòü, ñ.344 êàê è âíà÷àëå, ìÿãêî; ðàçîñëàâ ñáîðùèêîâ ïî ãîðîäàì, ïëàòèâøèì äàíü, îí ïîäàë ñîëäàòàì íàäåæäó íà áëèçêóþ âûïëàòó æàëîâàíüÿ. (10) Âñêîðå îáúÿâëåíî áûëî è ðàñïîðÿæåíèå: ÿâèòüñÿ çà æàëîâàíüåì â Êàðôàãåí: âñåì âìåñòå èëè ïîðîçíü — êàê õîòÿò. (11) Ìÿòåæ óãàñàë óæå ñàì ïî ñåáå, êîíåö åìó ïîëîæåí áûë òåì, ÷òî èñïàíöû, ñîáðàâøèåñÿ áûëî âîåâàòü, óñïîêîèëèñü: Ìàíäîíèé è Èíäèáèëèñ, ïîëó÷èâøè èçâåñòèå, ÷òî Ñöèïèîí æèâ, îòêàçàëèñü îò ñâîåãî çàìûñëà è âåðíóëèñü äîìîé. (12) Íèêòî — íè ãðàæäàíå, íè ÷óæåçåìöû — íå ïîääåðæàë áû òåïåðü áåçóìíóþ çàòåþ ìÿòåæíèêîâ. (13) Îíè ïåðåáðàëè âñÿêèå âîçìîæíîñòè è ðåøèëè, ÷òî ñàìîå âåðíîå — îòäàòüñÿ íà âîëþ Ñöèïèîíà; îí, êîíå÷íî, ðàçãíåâàí, íî íå íàäî îò÷àèâàòüñÿ â åãî ìèëîñåðäèè: îí ïðîùàë äàæå âðàãàì, ñ êîòîðûìè âîåâàë. (14) Íó à îò èõ ìÿòåæà íèêîìó âðåäà íå áûëî; êðîâè íå ïðîëèòî, æåñòîêîñòåé íå ñîâåðøåíî — íåëüçÿ èõ æåñòîêî íàêàçûâàòü: ëþäè, îïðàâäûâàÿ ñåáÿ, áûâàþò óäèâèòåëüíî êðàñíîðå÷èâû. (15) Ñîëäàòû êîëåáàëèñü, êàê èì èäòè çà æàëîâàíüåì: îòäåëüíûìè êîãîðòàìè èëè âñå âìåñòå. Ðåøèëè èäòè âñåì âìåñòå — òàê áóäåò áåçîïàñíåå. |
25. Cum alios subinde recentes nuntios non mortis modo, sed etiam funeris exspectarent, neque superveniret quisquam, evanesceretque temere ortus rumor, tum primi auctores requiri coepti. [2] Et subtrahente se quoque, ut credidisse potius temere quam finxisse rem talem videri posset, destituti duces iam sua ipsi insignia et pro vana imagine imperii quod gererent veram iustamque mox in se versuram potestatem horrebant. [3] Stupente ita seditione, cum vivere primo, mox etiam valere Scipionem certi auctores adferrent, tribuni militum septem ab ipso Scipione missi supervenerunt. [4] Ad quorum primum adventum exasperati animi; mox ipsis placido sermone permulcentibus notos cum quibus congressi erant, leniti sunt. [5] Circumeuntes enim tentoria primo, deinde in principiis praetorioque, ubi sermones inter se serentium circulos vidissent, adloquebantur percunctantes magis quae causa irae consternationisque subitae foret quam factum accusantes. [6] Volgo stipendium non datum ad diem iactabatur, et, cum eodem tempore quo scelus Iliturgitanorum exstitisset post duorum imperatorum duorumque exercituum stragem sua virtute defensum nomen Romanum ac retenta provincia esset, Iliturgitanos poenam noxae meritam habere, suis recte factis gratiam qui exsolvat non esse. [7] Talia querentes aequa orare, seque ea relaturos ad imperatorem respondebant; laetari quod nihil tristius nec insanabilius esset; et P. Scipionem deum benignitate et rem publicam esse gratiae referendae. [8] Scipionem bellis adsuetum, ad seditionum procellas rudem, sollicitum habebat res, ne aut exercitus peccando aut ipse puniendo modum excederet. [9] In praesentia, ut coepisset, leniter agi placuit et missis circa stipendiarias civitates exactoribus stipendii spem propinquam facere; [10] et edictum subinde propositum ut ad stipendium petendum convenirent Carthaginem, seu carptim partes seu universi mallent. [11] Tranquillam seditionem iam per se languescentem repentina quies rebellantium Hispanorum fecit; redierant enim in fines omisso incepto Mandonius et Indibilis, postquam vivere Scipionem allatum est; [12] nec iam erat aut civis aut externus cum quo furorem suum consociarent. [13] Omnia circumspectantes consilia nihil reliqui habebant praeter non tutissimum a malis consiliis receptum, ut imperatoris vel iustae irae vel non desperandae clementiae sese committerent: etiam hostibus eum ignovisse cum quibus ferro dimicasset; [14] suam seditionem sine volnere, sine sanguine fuisse, nec ipsam atrocem nec atroci poena dignam, — ut ingenia humana sunt ad suam cuique levandam culpam nimio plus facunda. [15] Illa dubitatio erat, singulaene cohortes an universi ad stipendium petendum irent. Inclinavit sententia, quod tutius censebant, universos ire. |