Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ —
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1949/1995. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
45. (1) Ñöèïèîíà ñëóøàëè ñ áåñïîêîéñòâîì. Äî âñåõ óæå äîøëà ìîëâà: åñëè îí íå ïîëó÷èò êîìàíäîâàíèå â Àôðèêå, òî ñðàçó æå îáðàòèòñÿ ê íàðîäó. (2) Êâèíò Ôóëüâèé, â ïðîøëîì ÷åòûðåæäû êîíñóë è öåíçîð, ïîòðåáîâàë îò êîíñóëà, ÷òîáû òîò îòêðûòî ñêàçàë â ñåíàòå, ïîçâîëèò ëè îí ñåíàòó ïðèíÿòü ðåøåíèå î ïðîâèíöèÿõ è áóäåò ëè ýòî ðåøåíèå ñîáëþäàòü èëè îáðàòèòñÿ ê íàðîäó. (3) Ñöèïèîí îòâåòèë, ÷òî áóäåò äåéñòâîâàòü, êàê ïîòðåáóåò òîãî áëàãî ãîñóäàðñòâà. Òîãäà Ôóëüâèé ñêàçàë: (4) «ß çàäàë âîïðîñ, çíàÿ, êàê òû îòâåòèøü è ÷òî ñäåëàåøü; âåäü òû ÿñíî äàåøü ïîíÿòü, ÷òî íå ñîâåòà ñïðàøèâàåøü ó ñåíàòà, à òîëüêî âûâåäûâàåøü åãî ìíåíèå, è åñëè ìû ñåé÷àñ æå íå íàçíà÷èì òåáå ïðîâèíöèþ, êàêóþ òû õî÷åøü, òî ó òåáÿ óæå çàãîòîâëåí ïðîåêò çàêîíà». (5) «È ïîýòîìó, — çàêëþ÷èë îí, — ÿ îòêàçûâàþñü âûñêàçàòü ñâîå ìíåíèå, è ïðîøó âàñ, íàðîäíûå òðèáóíû, ïðèéòè ìíå íà ïîìîùü, èáî, åñëè ñåíàò è ïîääåðæèò ìåíÿ, êîíñóë íå áóäåò ñ÷èòàòüñÿ ñ åãî ðåøåíèåì». (6) Íà÷àëñÿ ñïîð: êîíñóë óòâåðæäàë, ÷òî òðèáóíû íå èìåþò ïðàâà ïðèáåãàòü ê âìåøàòåëüñòâó äëÿ ïîääåðæêè ñåíàòîðà, îòêàçûâàþùåãîñÿ âûñêàçàòü â ñâîé ÷åðåä ñâîå ìíåíèå. (7) Òðèáóíû ðåøèëè òàê: «Åñëè êîíñóë ïîçâîëèò ñåíàòó ïðèíÿòü ðåøåíèå î ïðîâèíöèÿõ, òî ìû æåëàåì, ÷òîáû êîíñóë ýòîìó ðåøåíèþ ïîä÷èíèëñÿ, è íå äîïóñòèì, ÷òîáû îí îáðàòèëñÿ ê íàðîäó; à åñëè íå ïîçâîëèò, òî ìû ïðèäåì íà ïîìîùü ñåíàòîðó, êîòîðûé îòêàæåòñÿ âûñêàçàòü ñâîå ìíåíèå î ðàññìàòðèâàåìîì äåëå141». (8) Êîíñóë ïîïðîñèë äàòü åìó äåíü äëÿ ïåðåãîâîðîâ ñ êîëëåãîé. Íà ñëåäóþùèé äåíü ñåíàòó ïîçâîëåíî áûëî ðåøèòü âîïðîñ î ïðîâèíöèÿõ. Ïðîâèíöèè ðàñïðåäåëèëè òàê: îäíîìó êîíñóëó — Ñèöèëèÿ è òðèäöàòü âîåííûõ êîðàáëåé, êîòîðûå áûëè ó Ãàÿ Ñåðâèëèÿ â ïðîøëîì ãîäó142; åìó òàêæå ðàçðåøåíî áûëî ïåðåïðàâèòüñÿ â Àôðèêó, åñëè, ïî åãî ìíåíèþ, ýòîãî ïîòðåáóåò áëàãî ãîñóäàðñòâà; (9) äðóãîìó êîíñóëó — Áðóòòèé è âîéíà ñ Ãàííèáàëîì, à ñ.365 âîéñêî, êàêîå îí âûáåðåò (12) Çàòåì Ñöèïèîí ñïðàâèë èãðû ïðè áîëüøîì ñòå÷åíèè çðèòåëåé — ëþäè ê íåìó áûëè ðàñïîëîæåíû. Îòïðàâëåíû áûëè â Äåëüôû ïîñëàìè Ìàðê Ïîìïîíèé Ìàòîí è Êâèíò Êàòèé ñ äàðàìè èç äîáû÷è, âçÿòîé ó Ãàçäðóáàëà. Îíè ïîâåçëè òóäà çîëîòîé âåíåö âåñîì â äâåñòè ôóíòîâ è ñåðåáðÿíûå èçîáðàæåíèÿ òðîôååâ âåñîì â òûñÿ÷ó ôóíòîâ144. (13) Ñöèïèîí íå ïîëó÷èë ðàçðåøåíèÿ ïðîèçâåñòè âîèíñêèé íàáîð, äà è íå î÷åíü íà ýòîì íàñòàèâàë: åìó ïîçâîëèëè íàáðàòü äîáðîâîëüöåâ. (14) Îí çàÿâèë, ÷òî ãîñóäàðñòâî íè÷åãî íå èñòðàòèò íà áóäóùèé ôëîò: ñîþçíèêè äàäóò åìó âñå, ÷òî íóæíî äëÿ ïîñòðîéêè è ñíàðÿæåíèÿ êîðàáëåé. (15) Ïåðâûìè ïîîáåùàëè ïî ñâîèì âîçìîæíîñòÿì ïîìî÷ü êîíñóëó ãîðîäà Ýòðóðèè: Öåðå — äàòü õëåá è âñÿêîå ïðîäîâîëüñòâèå äëÿ ìîðÿêîâ; Ïîïóëîíèÿ145 — æåëåçî; Òàðêâèíèÿ — õîëñò íà ïàðóñà; Âîëàòåððû — êîðàáåëüíûé ëåñ è õëåá; (16) Àððåòèé — òðè òûñÿ÷è ùèòîâ è ñòîëüêî æå øëåìîâ, êîïüÿ, ãàëëüñêèå äðîòèêè, äëèííûå êîïüÿ — âñåãî ïÿòüäåñÿò òûñÿ÷ ïðåäìåòîâ, êàæäîãî âèäà îðóæèÿ ïîðîâíó, — à òàêæå òîïîðû, çàñòóïû, êîñû, êîðçèíû, ðó÷íûå ìåëüíèöû, (17) ñêîëüêî ýòîãî íóæíî äëÿ ñîðîêà âîåííûõ ñóäîâ; ñòî äâàäöàòü òûñÿ÷ ìîäèåâ ïøåíèöû è äîðîæíûõ äåíåã äåñÿòíèêàì è ãðåáöàì. (18) Ïåðóçèÿ, Êëóçèé è Ðóçåëëû ïîîáåùàëè êîðàáåëüíûé ñîñíîâûé ëåñ è ìíîãî õëåáà. Ñîñíû áðàëè èç îáùåñòâåííûõ ëåñîâ. (19) Ãîðîäà Óìáðèè è, êðîìå òîãî, Íóðñèÿ, Ðåàòà, Àìèòåðí146 è âñÿ çåìëÿ ñàáèíñêàÿ ïîîáåùàëè ñîëäàò; ìíîãèå ìàðñû, ïåëèãíû è ìàððóöèíû147 ïîøëè äîáðîâîëüöàìè âî ôëîò. (20) Êàìåðèí148, ðàâíîïðàâíûé ïî äîãîâîðó ñ Ðèìîì, ïðèñëàë êîãîðòó â øåñòüñîò âîîðóæåííûõ. (21) Òðèäöàòü êîðàáëåé áûëè íà÷àòû ïîñòðîéêîé (äâàäöàòü êâèíêâåðåì, äåñÿòü êâàäðèðåì): Ñöèïèîí òàê òîðîïèë ðàáî÷èõ, ÷òî íà ñîðîê ïÿòûé äåíü ïîñëå äîñòàâêè ëåñà ñóäà, ïîëíîñòüþ ñíàðÿæåííûå, áûëè ñïóùåíû íà âîäó. |
45. Minus aequis animis auditus est Scipio, quia volgatum erat, si apud senatum non obtinuisset ut provincia Africa sibi decerneretur, ad populum extemplo laturum. [2] Itaque Q. Fulvius, qui consul quater et censor fuerat, postulavit a consule ut palam in senatu diceret permitteretne patribus ut de provinciis decernerent, staturusque eo esset quod censuissent, an ad populum laturus. [3] Cum Scipio respondisset se quod e re publica esset facturum, tum Fulvius: [4] «Non ego ignarus quid responsurus facturusve esses quaesivi, quippe cum prae te feras temptare te magis quam consulere senatum, et ni provinciam tibi quam volueris extemplo decernamus, paratam rogationem habeas. [5] Itaque a vobis, tribuni plebis, postulo» inquit «ut sententiam mihi ideo non dicenti quod, etsi in meam sententiam discedatur, non sit ratum habiturus consul, auxilio sitis». [6] Inde altercatio orta, cum consul negaret aequum esse tribunos intercedere quo minus suo quisque loco senator rogatus sententiam diceret. [7] Tribuni ita decreverunt: «Si consul senatui de provinciis permittit, stari eo quod senatus censuerit placet, nec de ea re ferri ad populum patiemur; si non permittit, qui de ea re sententiam recusabit dicere auxilio erimus». [8] Consul diem ad conloquendum cum conlega petit; postero die permissum senatui est. Provinciae ita decretae: alteri consuli Sicilia et triginta rostratae naves quas C. Servilius superiore anno habuisset; permissumque ut in Africam, si id e re publica esse censeret, traiceret; [9] alteri Bruttii et bellum cum Hannibale cum eo exercitu, quem <mallet>. L. Veturius et Q. Caecilius sortirentur inter se compararentve uter in Bruttiis duabus legionibus quas consul reliquisset rem gereret, [10] imperiumque in annum prorogaretur cui ea provincia evenisset. Et ceteris, praeter consules praetoresque, qui exercitibus provinciisque praefuturi erant prorogata imperia. [11] Q. Caecilio sorti evenit ut cum consule in Bruttiis adversus Hannibalem bellum gereret. [12] Ludi deinde Scipionis magna frequentia et favore spectantium celebrati. Legati Delphos ad donum ex praeda Hasdrubalis portandum missi M. Pomponius Matho et Q. Catius. Tulerunt coronam auream ducentum pondo et simulacra spoliorum ex mille pondo argenti facta. [13] Scipio cum ut dilectum haberet neque impetrasset neque magnopere tetendisset, ut voluntarios ducere sibi milites liceret tenuit et, [14] quia inpensae negaverat rei publicae futuram classem, ut quae ab sociis darentur ad novas fabricandas naves acciperet. Etruriae primum populi pro suis quisque facultatibus consulem adiuturos polliciti: [15] Caerites frumentum sociis navalibus commeatumque omnis generis, Populonenses ferrum, Tarquinienses lintea in vela, Volaterrani interamenta navium et frumentum, [16] Arretini tria milia scutorum, galeas totidem, pila gaesa hastas longas, milium quinquaginta summam pari cuiusque generis numero expleturos, [17] secures rutra falces alveolos molas, quantum in quadraginta longas naves opus esset, tritici centum et viginti milia modium, et in viaticum decurionibus remigibusque conlaturos; [18] Perusini Clusini Rusellani abietem in fabricandas naves et frumenti magnum numerum; abiete et ex publicis silvis est usus. [19] Umbriae populi et praeter hos Nursini et Reatini et Amiternini Sabinusque omnis ager milites polliciti. Marsi Paeligni Marrucinique multi voluntarii nomina in classem dederunt. [20] Camertes cum aequo foedere cum Romanis essent, cohortem armatam sescentorum hominum miserunt. [21] Triginta navium carinae, viginti quinqueremes, decem quadriremes, cum essent positae, ipse ita institit operi ut die quadragesimo quinto quam ex silvis detracta materia erat naves instructae armataeque in aquam deductae sint. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß