Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXVIII, ãë. 46

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1949/1995.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

46. (1) Ñöè­ïè­îí îòïðà­âèë­ñÿ â Ñèöè­ëèþ ñ òðèä­öà­òüþ âîåí­íû­ìè êîðàá­ëÿ­ìè; ñ íèì áûëî îêî­ëî ñåìè òûñÿ÷ äîá­ðî­âîëü­öåâ, (2) Ïóá­ëèé Ëèöè­íèé ïðè­áûë â Áðóò­òèé; èç äâóõ êîí­ñóëü­ñêèõ àðìèé, òàì íàõî­äèâ­øèõ­ñÿ, îí âûáðàë òó, êîòî­ðîé ïðåæ­äå êîìàí­äî­âàë êîí­ñóë Ëóöèé Âåòó­ðèé. (3) Ìåòåë­ëó Ëèöè­íèé ïðå­äî­ñòà­âèë ëåãè­î­íû, êîòî­ðû­ìè òîò êîìàí­äî­âàë è ðàíü­øå, ïîíè­ìàÿ, ÷òî åìó áóäåò ëåã­÷å íà÷àëü­ñò­âî­âàòü íàä òåìè, êòî ïðè­âûê ê åãî âëà­ñòè. (4) Ïðå­òî­ðû îòáû­ëè â ñâîè ïðî­âèí­öèè. Òàê êàê äåíåã íà âîé­íó ñ.366 íå õâà­òà­ëî, òî êâå­ñòî­ðàì âåëå­íî áûëî ïðî­äàòü â Êàì­ïà­íèè çåì­ëè ìåæ­äó «ãðå­÷å­ñêèì ðâîì» è ìîðåì149; (5) áûëî ðàç­ðå­øå­íî ïðè­íè­ìàòü äîíî­ñû î òîì, êàêàÿ çåì­ëÿ ïðè­íàä­ëå­æà­ëà ðàíü­øå êàì­ïàí­ñêèì ãðàæ­äà­íàì: îíà ñòà­íî­âè­ëàñü ñîá­ñò­âåí­íî­ñòüþ ðèì­ñêî­ãî íàðî­äà; â íàãðà­äó äîíîñ­÷è­êó äàâà­ëè äåñÿ­òóþ ÷àñòü ñóì­ìû, â êîòî­ðóþ áûë îöå­íåí óêà­çàí­íûé èì ó÷à­ñòîê. (6) Ãíåþ Ñåð­âè­ëèþ, ãîðîä­ñêî­ìó ïðå­òî­ðó, ïîðó­÷å­íî áûëî ñëåäèòü, ÷òîáû êàì­ïàí­ñêèå ãðàæ­äàíå ñåëè­ëèñü òàì, ãäå èì ñåíàò­ñêèì ïîñòà­íîâ­ëå­íè­åì ðàç­ðå­øå­íî, è íàêà­çû­âàòü ïîñå­ëèâ­øèõ­ñÿ â äðó­ãîì ìåñòå.

(7) Òåì æå ëåòîì Ìàãîí, ñûí Ãàìèëü­êà­ðà, ïåðå­çè­ìî­âàâ íà ìåíü­øåì èç Áàëå­àð­ñêèõ îñò­ðî­âîâ, íàáðàë òàì ìîëî­äûõ ñîë­äàò è ïåðå­ïðà­âèë­ñÿ â Èòà­ëèþ, èìåÿ îêî­ëî òðèä­öà­òè âîåí­íûõ è ìíî­ãî ãðó­çî­âûõ êîðàá­ëåé, äâå­íà­äöàòü òûñÿ÷ ïåõîòû è ïî÷òè äâå òûñÿ­÷è êîí­íè­öû. (8) Âíå­çàï­íî íàïàâ, îí âçÿë Ãåíóþ150 (ìîð­ñêîå ïîáå­ðå­æüå âîâñå íå îõðà­íÿ­ëîñü) è ïðè­ñòàë ê áåðå­ãàì àëü­ïèé­ñêèõ ëèãó­ðèé­öåâ, íàäå­ÿñü ïîä­íÿòü òàì ìÿòåæ. (9) Èíãàâ­íû (ýòî ëèãó­ðèé­ñêîå ïëå­ìÿ)151—152 òîãäà êàê ðàç âåëè âîé­íó ñ ãîð­íû­ìè ýïàí­òå­ðè­ÿ­ìè153. (10) Ïóíè­åö ñëî­æèë ñâîþ äîáû­÷ó â Ñàâîíå154, ãîðî­äå â Àëü­ïàõ, îñòà­âèë òàì äëÿ îõðà­íû äåñÿòü êîðàá­ëåé, îñòàëü­íûå îòïðà­âèë â Êàð­ôà­ãåí îõðà­íÿòü ïîáå­ðå­æüå (øëà ìîë­âà, ÷òî Ñöè­ïè­îí ãîòî­âèò­ñÿ ê ïåðå­ïðà­âå), (11) à ñàì, çàêëþ­÷èâ ñîþç ñ èíãàâ­íà­ìè, äðóæ­áû êîòî­ðûõ äîáè­âàë­ñÿ, ðåøèë âîå­âàòü ñ ãîð­öà­ìè. Âîé­ñêî åãî óâå­ëè­÷è­âà­ëîñü ñî äíÿ íà äåíü, ñëà­âà ðîñ­ëà, è ãàë­ëû ñòå­êà­ëèñü ê íåìó îòî­âñþäó. (12) Ñåíà­òî­ðû, óçíàâ­øèå îá ýòîì èç ïèñü­ìà Ñïó­ðèÿ Ëóêðå­öèÿ155, î÷åíü âñòðå­âî­æè­ëèñü: ÷òî æ áûëî ðàäî­âàòü­ñÿ äâà ãîäà íàçàä ãèáå­ëè Ãàç­ä­ðó­áà­ëà è åãî âîé­ñêà, åñëè âíîâü íàäâè­ãà­åò­ñÿ òàêàÿ æå ñòðàø­íàÿ âîé­íà — íå âñå ëè ðàâ­íî, ÷òî âîå­íà­÷àëü­íèê äðó­ãîé! (13) Ìàð­êó Ëèâèþ, ïðî­êîí­ñó­ëó, âåëå­íî áûëî äâè­íóòü èç Ýòðó­ðèè ê Àðè­ìè­íó âîé­ñêî äîá­ðî­âîëü­öåâ èç ðàáîâ, à Ãíåþ Ñåð­âè­ëèþ ïîðó­÷å­íî, åñëè îí ñî÷òåò ýòî ïîëåç­íûì äëÿ ãîñóäàð­ñòâà, âçÿòü èç Ãîðî­äà äâà ãîðîä­ñêèõ ëåãè­î­íà, ïîñòà­âèâ êîìàí­äî­âàòü èìè, êîãî çàõî­÷åò. Ìàðê Âàëå­ðèé Ëåâèí îòâåë èõ â Àððå­òèé.

(14)  òå æå äíè îêî­ëî âîñü­ìè­äå­ñÿ­òè ãðó­çî­âûõ êàð­ôà­ãåí­ñêèõ ñóäîâ áûëî çàõâà­÷å­íî Ãíå­åì Îêòà­âè­åì áëèç Ñàð­äè­íèè, åãî ïðî­âèí­öèè. Öåëèé ïèøåò, ÷òî îíè âåç­ëè õëåá è ïðî­âè­àíò Ãàí­íè­áà­ëó; à Âàëå­ðèé156 — ÷òî ñóäà íàïðàâ­ëÿ­ëèñü â Êàð­ôà­ãåí ñ äîáû­÷åé èç Ýòðó­ðèè è ñ ïëåí­íû­ìè ëèãó­ðèé­öà­ìè è ãîð­öà­ìè. (15)  Áðóò­òèè â ýòîì ãîäó íå ïðî­èçî­øëî íè÷å­ãî ïðè­ìå­÷à­òåëü­íî­ãî. ×óìà ðàâ­íî ñâè­ðåï­ñò­âî­âà­ëà ñðå­äè ðèì­ëÿí è êàð­ôà­ãå­íÿí, òîëü­êî êàð­ôà­ãåí­ñêîå âîé­ñêî ñòðà­äà­ëî åùå è îò ãîëî­äà. (16) Ãàí­íè­áàë ïðî­âåë ýòî ëåòî âîç­ëå õðà­ìà Þíî­íû Ëàöè­íèè; îí ïîñòà­âèë è ïîñâÿ­òèë àëòàðü ñ áîëü­øîé íàä­ïè­ñüþ íà ãðå­÷å­ñêîì è ïóíèé­ñêîì ÿçû­êàõ, ïåðå­÷èñ­ëÿâ­øåé åãî ïîäâè­ãè157.

46. Pro­fec­tus in Si­ci­liam est tri­gin­ta na­vi­bus lon­gis, vo­lun­ta­rio­rum sep­tem fer­me mi­li­bus in na­ves im­po­si­tis. [2] Et P. Li­ci­nius in Brut­tios ad duos exer­ci­tus con­su­la­res ve­nit. Ex iis eum si­bi sumpsit quem L. Ve­tu­rius con­sul ha­bue­rat; [3] Me­tel­lo ut, qui­bus prae­fuis­set le­gio­ni­bus, iis praees­set, fa­ci­lius cum ad­sue­tis im­pe­rio rem ges­tu­rum ra­tus per­mi­sit. [4] Et prae­to­res di­ver­si in pro­vin­cias pro­fec­ti. Et quia pe­cu­nia ad bel­lum dee­rat, ag­ri Cam­pa­ni re­gio­nem a Fos­sa Grae­ca ad ma­re ver­sam ven­de­re quaes­to­res ius­si, [5] in­di­cio quo­que per­mis­so qui ager ci­vis Cam­pa­ni fuis­set, uti is pub­li­cus po­pu­li Ro­ma­ni es­set; in­di­ci prae­mium consti­tu­tum, quan­tae pe­cu­niae ager in­di­ca­tus es­set pars de­cu­ma. [6] Et Cn. Ser­vi­lio prae­to­ri ur­ba­no ne­go­tium da­tum ut Cam­pa­ni ci­ves, ubi cui­que ex se­na­tus con­sul­to li­ce­ret ha­bi­ta­re, ibi ha­bi­ta­rent, ani­mad­ver­te­ret­que in eos qui ali­bi ha­bi­ta­rent.

[7] Eadem aes­ta­te Ma­go Ha­mil­ca­ris fi­lius ex mi­no­re Ba­lia­rium in­su­la, ubi hi­ber­na­rat, iuven­tu­te lec­ta in clas­sem im­po­si­ta, in Ita­liam tri­gin­ta fer­me rostra­tis na­vi­bus et mul­tis one­ra­riis duo­de­cim mi­lia pe­di­tum, duo fer­me equi­tum traie­cit, [8] Ge­nuam­que nul­lis prae­si­diis ma­ri­tu­mam oram tu­tan­ti­bus re­pen­ti­no ad­ven­tu ce­pit. In­de ad oram Li­gu­rum Al­pi­no­rum, si quos ibi mo­tus fa­ce­re pos­set, clas­sem ap­pu­lit. [9] In­gau­ni — Li­gu­rum ea gens est — bel­lum ea tem­pes­ta­te ge­re­bant cum Epan­te­riis Mon­ta­nis. [10] Igi­tur Poe­nus Sa­vo­ne, op­pi­do Al­pi­no, prae­da de­po­si­ta et de­cem lon­gis na­vi­bus in sta­tio­ne ad prae­si­dium re­lic­tis, ce­te­ris Car­tha­gi­nem mis­sis ad tuen­dam ma­ri­tu­mam oram, quia fa­ma erat Sci­pio­nem traiec­tu­rum, [11] ip­se so­cie­ta­te cum In­gau­nis, quo­rum gra­tiam ma­le­bat, com­po­si­ta Mon­ta­nos insti­tuit op­pug­na­re. Et cres­ce­bat exer­ci­tus in dies ad fa­mam no­mi­nis eius Gal­lis un­di­que confluen­ti­bus. [12] Ea res lit­te­ris cog­ni­ta Sp. Luc­re­ti, ne frustra Hasdru­ba­le cum exer­ci­tu de­le­to bien­nio an­te fo­rent lae­ta­ti, si par aliud in­de bel­lum, du­ce tan­tum mu­ta­to, ore­re­tur, cu­ram in­gen­tem ac­cen­dit pat­ri­bus. [13] Ita­que et M. Li­vium pro­con­su­lem ex Et­ru­ria vo­lo­num exer­ci­tum ad­mo­ve­re Ari­mi­num ius­se­runt, et Cn. Ser­vi­lio prae­to­ri ne­go­tium da­tum ut, si e re pub­li­ca cen­se­ret es­se, duas ur­ba­nas le­gio­nes, im­pe­rio cui vi­de­re­tur da­to, ex ur­be du­ci iube­ret. M. Va­le­rius Lae­vi­nus Ar­re­tium eas le­gio­nes du­xit.

[14] Eis­dem die­bus na­ves one­ra­riae Poe­no­rum ad oc­to­gin­ta cir­ca Sar­di­niam ab Cn. Oc­ta­vio, qui pro­vin­ciae praee­rat, cap­tae. Eas Coe­lius fru­men­to mis­so ad Han­ni­ba­lem com­mea­tu­que onus­tas, Va­le­rius prae­dam Et­rus­cam Li­gu­rum­que et Mon­ta­no­rum cap­ti­vos Car­tha­gi­nem por­tan­tes cap­tas tra­dit. [15] In Brut­tiis ni­hil fer­me an­no eo me­mo­ra­bi­le ges­tum. Pes­ti­len­tia in­ces­se­rat pa­ri cla­de in Ro­ma­nos Poe­nos­que, ni­si quod Pu­ni­cum exer­ci­tum su­per mor­bum etiam fa­mes ad­fe­cit. [16] Prop­ter Iuno­nis La­ci­niae templum aes­ta­tem Han­ni­bal egit, ibi­que aram con­di­dit de­di­ca­vit­que cum in­gen­ti re­rum ab se ges­ta­rum ti­tu­lo, Pu­ni­cis Grae­cis­que lit­te­ris insculpto.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 149«Ãðå­÷å­ñêèé ðîâ» áëèç Êóì áûë êîãäà-òî ïðî­ðûò äëÿ îñó­øå­íèÿ áîëî­òè­ñòîé ìåñò­íî­ñòè. Ñð.: XXII, 16, 4.
  • 150Ñì. ïðè­ìå÷. 117 ê êí. XXI.
  • 151—152Èõ ãîðî­äîì áûë ìîð­ñêîé ïîðò Àëü­áèí­ãàâí (ñîâð. Àëü­áåí­ãà) íåäà­ëå­êî îò Ñàâî­íû (ñì. íèæå). Ñð.: Ñòðà­áîí, IV, 201.
  • 153Ýïàí­òå­ðèè æèëè âûøå èíãàâ­íîâ — íà ñêëî­íàõ Ïðè­ìîð­ñêèõ Àëüï.
  • 154Ñàâîí (ñîâð. Ñàâî­íà) íàõî­äèë­ñÿ ïðè­ìåð­íî â 40 êì íà çàïàä îò Ãåíóè. Ïîðò ó ïîä­íî­æüÿ Ïðè­ìîð­ñêèõ Àëüï. Ê âîñòî­êó îò Ñàâî­íû íà÷è­íà­ëèñü Àïåí­íèí­ñêèå ãîðû. Ñì.: Ñòðà­áîí, IV, 201.
  • 155Ñð. âûøå, ãë. 38, 11 è 13.
  • 156Öåëèé Àíòè­ïàòð è Âàëå­ðèé Àíòè­àò.
  • 157Ñì.: XXIV, 3, 3—4.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007032 1327008059 1327009004 1364002900 1364002901 1364002902