Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ —
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1949/1995. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
ò. II, ñ. 367 1. (1) Ïðèáûâ â Ñèöèëèþ, Ñöèïèîí ðàñïðåäåëèë ñâîèõ äîáðîâîëüöåâ ïî ñîòíÿì. (2) Òðèñòà ÷åëîâåê, ïîëíûõ ñèë, â ðàñöâåòå þíîñòè, îí îñòàâèë ïðè ñåáå, íî îðóæèÿ èì íå äàë; þíîøè íåäîóìåâàëè, ê ÷åìó îíè ïðåäíàçíà÷åíû, ïî÷åìó èõ íå çà÷èñëÿþò â ñîòíè è îñòàâëÿþò áåçîðóæíûìè. (3) Çàòåì îí îòîáðàë èç ñèöèëèéñêîé ìîëîäåæè, íàèáîëåå çíàòíîé è áîãàòîé, òðèñòà âñàäíèêîâ, ÷òîáû âìåñòå ñ íèìè ïåðåïðàâèòüñÿ â Àôðèêó, è íàçíà÷èë äåíü, êîãäà îíè äîëæíû áûëè ÿâèòüñÿ âåðõîì è â ïîëíîì âîîðóæåíèè. (4) Íå òîëüêî èõ ñàìèõ, íî è ðîäèòåëåé èõ è ðîäñòâåííèêîâ óãíåòàëà ìûñëü îá ýòîé ñëóæáå âäàëè îò äîìà, òðóäíîé, ñóëèâøåé ìíîãèå îïàñíîñòè è íà ñóøå, è íà ìîðå. (5)  íàçíà÷åííûé äåíü âñå ÿâèëèñü, ïðåäúÿâèëè è ñâîèõ êîíåé, è îðóæèå. Òóò Ñöèïèîí ñêàçàë: åìó ñîîáùèëè, ÷òî êîå-êòî èç ñèöèëèéñêèõ âñàäíèêîâ íàïóãàí ïðåäñòîÿùèì òðóäíûì è òÿãîñòíûì ïîõîäîì; (6) îí ïðåäïî÷èòàåò, ÷òîáû ëþäè, òàê íàñòðîåííûå, ñêàçàëè îá ýòîì ñåé÷àñ, à íå æàëîâàëèñü áû ïîòîì, íå îêàçàëèñü áû íèêóäà íå ãîäíûìè ñîëäàòàìè; ïóñòü âûñêàæóòñÿ ïðÿìî — îí ìèëîñòèâî èõ âûñëóøàåò. (7) Êòî-òî íàêîíåö îñìåëèëñÿ è ñêàçàë: áóäü åãî âîëÿ, îí íå ïîøåë áû âîåâàòü. (8) Òîãäà Ñöèïèîí îòâåòèë åìó: «Òû íå ïðèòâîðÿëñÿ, þíîøà, è ïîòîìó ÿ äàì òåáå ÷åëîâåêà, êîòîðûé òåáÿ çàìåíèò: òû åìó ïåðåäàøü îðóæèå, êîíÿ è ïðî÷åå âîèíñêîå ñíàðÿæåíèå, âîçüìåøü åãî ñåé÷àñ æå ê ñåáå äîìîé è âûó÷èøü îáðàùàòüñÿ ñ îðóæèåì è êîíåì». (9) Óñëîâèå áûëî ðàäîñòíî ïðèíÿòî, à Ñöèïèîí ïîðó÷èë åìó îäíîãî èç òðåõñîò ÷åëîâåê, êîòîðûõ äåðæàë ïðè ñåáå áåçîðóæíûìè. Êîãäà îñòàëüíûå óâèäåëè, êàê ýòîò âñàäíèê îñâîáîäèëñÿ ñ ñîãëàñèÿ ïîëêîâîäöà îò âîåííîé ñëóæáû, âñå ñòàëè îòêàçûâàòüñÿ îò ñëóæáû è ïðîñèòü ñåáå çàìåíó. (10) Òàêèì îáðàçîì, òðèñòà ñèöèëèéöåâ çàìåíåíû áûëè ðèìñêèìè âñàäíèêàìè, íå ñòîèâøèìè êàçíå íèêàêèõ çàòðàò; èõ îáó÷åíèå è òðåíèðîâêà ëåæàëè íà ñèöèëèéöàõ — ïî ïðèêàçó âîåíà÷àëüíèêà óêëîíèâøèåñÿ îò ýòîãî äîëæíû áûëè èäòè íà âîéíó ñàìè1. (11) Ãîâîðÿò, ïîëó÷èëñÿ ïðåâîñõîäíûé îòðÿä êîííèêîâ, õîðîøî ïîñëóæèâøèé ãîñóäàðñòâó âî ìíîãèõ ñðàæåíèÿõ. (12) Äåëàÿ ñìîòð ëåãèîíàì, Ñöèïèîí âûáðàë èç ñîëäàò ñòàðûõ ñëóæàê, ïðåæäå âñåãî òåõ, êòî âîåâàë ïîä êîìàíäîé Ìàðöåëëà2. (13) Îí ñ÷èòàë, ÷òî îíè âîîáùå õîðîøî îáó÷åíû è, äëèòåëüíî îñàæäàÿ Ñèðàêóçû, ïðèîáðåëè áîëüøîé îïûò â îñàäíîì äåëå; çàìûøëÿë æå îí íè áîëüøå íè ìåíüøå êàê ðàçðóøåíèå ñ.368 Êàðôàãåíà. (14) Îí ðàçìåñòèë âîéñêî ïî ãîðîäàì, ïîòðåáîâàë îò ñèöèëèéöåâ õëåáà (âçÿòîãî ñ ñîáîé èç Èòàëèè íå òðîíóë), ïî÷èíèë ñòàðûå ñóäà è îòïðàâèë íà íèõ Ëåëèÿ â Àôðèêó çà äîáû÷åé; íîâûå ñóäà, ñïåøíî ïîñòðîåííûå èç ñâåæåãî ëåñà, âûòàùèë íà áåðåã â Ïàíîðìå: ïóñòü ïåðåçèìóþò íà ñóøå. (15) Ïðèãîòîâèâ âñå ê âîéíå, Ñöèïèîí îòáûë â Ñèðàêóçû, åùå íå óñïîêîèâøèåñÿ ïîñëå âîéíû è åå òðåâîã. (16) Ãðåêè òðåáîâàëè íàçàä ñâîå èìóùåñòâî, êîòîðîå êàêèå-òî èòàëèêè îòîáðàëè âî âðåìÿ âîéíû ñèëîé è ñèëîé óäåðæèâàëè, õîòÿ ñåíàò îñòàâèë åãî çà ïðåæíèìè âëàäåëüöàìè3. (17) Ñöèïèîí ñ÷èòàë ñàìûì ãëàâíûì ñîáëþäåíèå ãîñóäàðñòâåííûõ îáåùàíèé: îí óêàçîì âåðíóë ñèðàêóçÿíàì èõ èìóùåñòâî, à ó òåõ, êòî óïîðñòâîâàë, ïðèñâîåííîå îòáèðàëîñü ïî ñóäåáíûì ðåøåíèÿì. (18) Ýòî ðàñïîëîæèëî ê Ñöèïèîíó íå òîëüêî âëàäåëüöåâ, íî è âñå íàñåëåíèå Ñèöèëèè: â âîéíå Ñöèïèîíó äåÿòåëüíî ïîìîãàëè. (19) Òåì æå ëåòîì â Èñïàíèè âñïûõíóëà áîëüøàÿ âîéíà: íà÷àë åå èëåðãåò Èíäèáèëèñ4, è òîëüêî ïîòîìó, ÷òî, âîñõèùàÿñü Ñöèïèîíîì, îí ñòàë ïðåçèðàòü îñòàëüíûõ âîåíà÷àëüíèêîâ. (20) Îí äóìàë: ó ðèìëÿí îñòàëñÿ îäèí-åäèíñòâåííûé ïîëêîâîäåö — îñòàëüíûå óáèòû Ãàííèáàëîì; ðèìëÿíàì áîëüøå íåêîãî áûëî ïîñëàòü â Èñïàíèþ, êîãäà ñòàðøèå Ñöèïèîíû ïîãèáëè, à êîãäà âîéíà â Èòàëèè ñòàëà òÿæåëåå, åãî âûçâàëè òóäà ïðîòèâ Ãàííèáàëà. (21) Íûíåøíèå ðèìñêèå êîìàíäèðû â Èñïàíèè — êîìàíäèðû òîëüêî ïî èìåíè; ñòàðîå âîéñêî îòñþäà óâåäåíî; âîêðóã îäíè òðóñû, áåñïîðÿäî÷íàÿ òîëïà íîâîáðàíöåâ. (22) Äðóãîãî òàêîãî ñëó÷àÿ îñâîáîäèòü Èñïàíèþ íå áóäåò. (23) Äî ñåãî äíÿ èñïàíöû ñëóæèëè èëè êàðôàãåíÿíàì, èëè ðèìëÿíàì, èíîãäà òåì è äðóãèì ðàçîì; (24) êàðôàãåíÿí ïðîãíàëè ðèìëÿíå; èñïàíöû, åñëè îáúåäèíÿòñÿ, ïðîãîíÿò ðèìëÿí; Èñïàíèÿ íàâåêè èçáàâèòñÿ îò âñÿêîãî èíîçåìíîãî âëàäû÷åñòâà è áóäåò æèòü ïî îòå÷åñêèì îáû÷àÿì è çàâåòàì. (25) Òàêèìè è ïîäîáíûìè ðå÷àìè îí âîîäóøåâèë íå òîëüêî ñîïëåìåííèêîâ, íî è ñîñåäñòâóþùèõ ñ íèìè àâñåòàíîâ5 è äðóãèå íàðîäû, îáèòàþùèå ïîáëèçîñòè. (26) Çà íåñêîëüêî äíåé òðèäöàòü òûñÿ÷ ïåõîòû è îêîëî ÷åòûðåõ òûñÿ÷ êîííèöû ñîáðàëîñü â îáëàñòü ñåäåòàíîâ6, êàê òî è áûëî íàçíà÷åíî. |
1. Scipio postquam in Siciliam venit, voluntarios milites ordinavit centuriavitque. [2] Ex iis trecentos iuvenes, florentes aetate et virium robore insignes, inermes circa se habebat, ignorantes quem ad usum neque centuriati neque armati servarentur. [3] Tum ex totius Siciliae iuniorum numero principes genere et fortuna trecentos equites qui secum in Africam traicerent legit, diemque iis qua equis armisque instructi atque ornati adessent edixit. [4] Gravis ea militia procul domo, terra marique multos labores magna pericula allatura videbatur; neque ipsos modo sed parentes cognatosque eorum ea cura angebat. [5] Ubi dies quae edicta erat advenit, arma equosque ostenderunt. Tum Scipio renuntiari sibi dixit quosdam equites Siculorum tamquam gravem et duram horrere eam militiam; [6] si qui ita animati essent, malle eos sibi iam tum fateri quam postmodo querentes segnes atque inutiles milites rei publicae esse; expromerent quid sentirent; cum bona venia se auditurum. [7] Ubi ex iis unus ausus est dicere se prorsus, si sibi utrum vellet liberum esset, nolle militare, tum Scipio ei: [8] «Quoniam igitur, adulescens, quid sentires non dissimulasti, vicarium tibi expediam cui tu arma equumque et cetera instrumenta militiae tradas et tecum hinc extemplo domum ducas, exerceas, docendum cures equo armisque». [9] Laeto condicionem accipienti unum ex trecentis quos inermes habebat tradit. Ubi hoc modo exauctoratum equitem cum gratia imperatoris ceteri viderunt, se quisque excusare et vicarium accipere. [10] Ita trecentis Siculis Romani equites substituti sine publica inpensa. Docendorum atque exercendorum curam Siculi habuerunt, quia edictum imperatoris erat, ipsum militaturum qui ita non fecisset. [11] Egregiam hanc alam equitum evasisse ferunt multisque proeliis rem publicam adiuvisse. [12] Legiones inde cum inspiceret, plurimorum stipendiorum ex iis milites delegit, maxime qui sub duce Marcello militaverant, [13] quos cum optima disciplina institutos credebat, tum etiam ab longa Syracusarum obsidione peritissimos esse urbium oppugnandarum; nihil enim parvum, sed Carthaginis iam excidia agitabat animo. [14] Inde exercitum per oppida dispertit; frumentum Siculorum civitatibus imperat, ex Italia advecto parcit; veteres naves reficit et cum iis C. Laelium in Africam praedatum mittit; novas Panhormi subducit, quia ex viridi materia raptim factae erant, ut in sicco hibernarent. [15] Praeparatis omnibus ad bellum Syracusas, nondum ex magnis belli motibus satis tranquillas, venit. [16] Graeci res a quibusdam Italici generis eadem vi qua per bellum ceperant retinentibus, concessas sibi ab senatu repetebant. [17] Omnium primum ratus tueri publicam fidem, partim edicto, partim iudiciis etiam in pertinaces ad obtinendam iniuriam redditis suas res Syracusanis restituit. [18] Non ipsis tantum ea res, sed omnibus Siciliae populis grata fuit, eoque enixius ad bellum adiuverunt. [19] Eadem aestate in Hispania coortum ingens bellum conciente Ilergete Indibili, nulla alia de causa quam per admirationem Scipionis contemptu imperatorum aliorum orto. [20] Eum superesse unum ducem Romanis, ceteris ab Hannibale interfectis, rebatur; eo nec in Hispaniam caesis Scipionibus alium quem mitterent habuisse, et postquam in Italia gravius bellum urgueret, adversus Hannibalem eum arcessitum. [21] Praeterquam quod nomina tantum ducum in Hispania Romani haberent, exercitum quoque inde veterem deductum; trepida omnia et inconditam turbam tironum esse. [22] Numquam talem occasionem liberandae Hispaniae fore. [23] Servitum ad eam diem aut Carthaginiensibus aut Romanis, nec in vicem his aut illis, sed interdum utrisque simul. [24] Pulsos ab Romanis Carthaginienses; ab Hispanis, si consentirent, pelli Romanos posse, ut ab omni externo imperio soluta in perpetuum Hispania in patrios rediret mores ritusque. [25] Haec taliaque dicendo non populares modo, sed Ausetanos quoque, vicinam gentem, concitat et alios finitimos sibi atque illis populos. [26] Itaque intra paucos dies triginta milia peditum, quattuor ferme equitum in Sedetanum agrum, quo edictum erat, convenerunt. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß