Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXIX, ãë. 3

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1949/1995.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

3. (1) Ìàí­äî­íèé ñîçâàë ñîâåò; îïëà­êè­âà­ëè ñâîå ïîðà­æå­íèå, áðà­íè­ëè çà÷èí­ùè­êîâ âîé­íû è ðåøè­ëè îòïðà­âèòü ïîñëîâ — âûäàòü îðó­æèå è ñäàòü­ñÿ. (2) Ïîñëû ñâà­ëè­âà­ëè âèíó íà çà÷èí­ùè­êà âîé­íû Èíäè­áè­ëè­ñà è ïðî­÷èõ âîæäåé, áîëü­øèí­ñòâî êîòî­ðûõ ïàëî â ñ.370 áîþ, ãîâî­ðè­ëè î âûäà­÷å îðó­æèÿ è óñëî­âè­ÿõ ñäà­÷è. (3) Èì áûëî îòâå­÷å­íî: îíè ìîãóò ñäàòü­ñÿ, åñëè âûäà­äóò æèâû­ìè Ìàí­äî­íèÿ è äðó­ãèõ âèíîâ­íè­êîâ âîé­íû; â ïðî­òèâ­íîì ñëó­÷àå ðèì­ëÿíå ïîâå­äóò âîé­ñêî â çåì­ëè èëåð­ãå­òîâ è àâñå­òà­íîâ, à ïîòîì è äðó­ãèõ íàðî­äîâ. (4) Âîò ÷òî ñêà­çà­íî áûëî ïîñëàì è ÷òî îíè ïåðå­äà­ëè ñîáðà­íèþ. Ìàí­äî­íèé è îñòàëü­íûå ãëà­âà­ðè áûëè ñõâà­÷å­íû è âûäà­íû íà êàçíü. (5) Íàðî­äàì Èñïà­íèè áûë äàðî­âàí ìèð; ïîòðå­áî­âà­íû: ãîäî­âàÿ äàíü â äâîé­íîì ðàç­ìå­ðå, øåñòè­ìå­ñÿ÷­íûé çàïàñ çåð­íà, ïëà­ùè è òîãè äëÿ âîé­ñêà; ïî÷òè îò òðèä­öà­òè íàðî­äîâ âçÿ­òû áûëè çàëîæ­íè­êè.

(6) Ìÿòåæ èñïàí­öåâ, áûñò­ðî âñïûõ­íóâ­øèé è áûñò­ðî ïîäàâ­ëåí­íûé, íå âûçâàë áîëü­øèõ âîë­íå­íèé â ñòðàíå, è òåïåðü âîåí­íàÿ ãðî­çà ïîâåð­íó­ëà íà Àôðè­êó. (7) Ëåëèé íî÷üþ ïðè­ñòàë ê Ãèï­ïî­íó Ðåãèþ8 è íà ðàñ­ñâå­òå, ïîñòðî­èâ ñîë­äàò è ìîðÿ­êîâ, ïîâåë èõ ãðà­áèòü îêðåñò­íî­ñòè. (8) Áåñ­ïå÷­íûå ìèð­íûå æèòå­ëè î÷åíü ïîñòðà­äà­ëè; ïåðå­òðó­ñèâ­øèå âåñò­íè­êè ñìåð­òåëü­íî íàïó­ãà­ëè Êàð­ôà­ãåí: ðèì­ñêèé ôëîò âî ãëà­âå ñî Ñöè­ïè­î­íîì ïðè­áûë (ðàíü­øå ãîâî­ðè­ëè, ÷òî îí óæå ïåðå­ïðà­âèë­ñÿ â Ñèöè­ëèþ). (9) Íèêòî íå ìîã óñòà­íî­âèòü íè ÷èñ­ëà óâèäåí­íûõ êîðàá­ëåé, íè âåëè­÷è­íû îòðÿäà, ãðà­áèâ­øå­ãî ïîëÿ, íî âñå îò ñòðà­õà ïðå­óâå­ëè­÷è­âà­ëè. È ñíà­÷à­ëà óæàñ, ïîòîì óíû­íèå îâëà­äå­ëè äóøà­ìè: (10) âîò êàê èçìå­íè­ëàñü ñóäü­áà: åùå íåäàâ­íî ïîáåäî­íîñ­íîå âîé­ñêî êàð­ôà­ãå­íÿí ñòî­ÿ­ëî ó ñòåí Ðèìà; ñòîëü­êî âðà­æå­ñêèõ âîéñê áûëî óíè­÷òî­æå­íî; âñå íàðî­äû Èòà­ëèè ïî ïðè­íóæ­äå­íèþ èëè äîá­ðî­âîëü­íî èì ïîä­÷è­íè­ëèñü. (11) Íî âîåí­íîå ñ÷à­ñòüå ïîâåð­íó­ëîñü, îíè óâèäÿò îïó­ñòî­øå­íèå Àôðè­êè è Êàð­ôà­ãåí â îñà­äå. À ÷òîáû âûäåð­æàòü ýòî, íåò ó íèõ òàêèõ ñèë, êàê ó ðèì­ëÿí. (12) Íà òîé ñòî­ðîíå — ðèì­ñêèé ïðî­ñòîé íàðîä, ëàòèí­ñêàÿ ìîëî­äåæü; ñòîëü­êî ðèì­ñêèõ âîéñê áûëî ïåðå­áè­òî — è íåèç­ìåí­íî âñòà­åò íà ñìå­íó íîâàÿ ãóñòàÿ ïîðîñëü. (13) À êàð­ôà­ãåí­ñêèé ïðî­ñòîé íàðîä, è ãîðîä­ñêîé, è ñåëü­ñêèé, íå âîèí­ñò­âåí; âîé­ñêî ó íèõ íàåì­íîå èç àôðè­êàí­öåâ, ýòî ëþäè íåâåð­íûå, îíè ñìîò­ðÿò òóäà, êóäà âåòåð äóåò — ãäå âûãîä­íåå. (14) Ñèôàê ïîñëå ïåðå­ãî­âî­ðîâ ñî Ñöè­ïè­î­íîì îõëà­äåë, Ìàñè­íèñ­ñà îòêðû­òî îòïàë — ýòî çëåé­øèé âðàã. (15) Íàäå­ÿòü­ñÿ íå íà ÷òî, æäàòü ïîìî­ùè íåîò­êóäà. Ìàãîí íå ïîä­íè­ìà­åò âîñ­ñòà­íèÿ â Ãàë­ëèè è íå ñîåäè­íÿ­åò­ñÿ ñ Ãàí­íè­áà­ëîì, äà è ñàì Ãàí­íè­áàë ñòà­ðå­åò, è ñëà­âà åãî óæå áëåêíåò.

3. Tum a Man­do­nio evo­ca­ti in con­ci­lium con­ques­ti­que ibi cla­des suas incre­pi­tis auc­to­ri­bus bel­li le­ga­tos mit­ten­dos ad ar­ma tra­den­da de­di­tio­nem­que fa­cien­dam cen­sue­re. [2] Qui­bus cul­pam in auc­to­rem bel­li In­di­bi­lem ce­te­ros­que prin­ci­pes, quo­rum ple­ri­que in acie ce­ci­dis­sent, con­fe­ren­ti­bus tra­den­ti­bus­que ar­ma et de­den­ti­bus se­se res­pon­sum est [3] in de­di­tio­nem ita ac­ci­pi eos, si Man­do­nium ce­te­ros­que bel­li con­ci­to­res tra­di­dis­sent vi­vos; si mi­nus, exer­ci­tum se in ag­rum Iler­ge­tum Ause­ta­no­rum­que et dein­ceps alio­rum po­pu­lo­rum in­duc­tu­ros. [4] Haec dic­ta le­ga­tis re­nun­tia­ta­que in con­ci­lium. Ibi Man­do­nius ce­te­ri­que prin­ci­pes conpre­hen­si et tra­di­ti ad suppli­cium. His­pa­niae po­pu­lis red­di­ta pax; [5] sti­pen­dium eius an­ni dup­lex et fru­men­tum sex men­sum im­pe­ra­tum sa­ga­que et to­gae exer­ci­tui, et ob­si­des ab tri­gin­ta fer­me po­pu­lis ac­cep­ti.

[6] Ita His­pa­niae re­bel­lan­tis tu­mul­tu haud mag­no mo­tu intra pau­cos dies con­ci­to et compres­so, in Af­ri­cam om­nis ter­ror ver­sus. [7] C. Lae­lius noc­te ad Hip­po­nem Re­gium cum ac­ces­sis­set, lu­ce pri­ma ad po­pu­lan­dum ag­rum sub sig­nis mi­li­tes so­cios­que na­va­les du­xit. [8] Om­ni­bus pa­cis mo­do in­cu­rio­se agen­ti­bus mag­na cla­des in­la­ta; nun­tii­que tre­pi­di Car­tha­gi­nem ter­ro­re in­gen­ti conple­ve­re, clas­sem Ro­ma­nam Sci­pio­nem­que im­pe­ra­to­rem — et fa­ma fue­rat iam in Si­ci­liam transgres­sum — ad­ve­nis­se. [9] Nec quot na­ves vi­dis­sent, nec quan­ta ma­nus ag­ros po­pu­la­re­tur sa­tis gna­ri om­nia in mai­us me­tu augen­te ac­ci­pie­bant. Ita­que pri­mo ter­ror pa­vor­que, dein maes­ti­tia ani­mos in­ces­sit: [10] tan­tum for­tu­nam mu­tas­se ut qui mo­do ip­si exer­ci­tum an­te moe­nia Ro­ma­na ha­buis­sent vic­to­res stra­tis­que tot hos­tium exer­ci­ti­bus om­nes Ita­liae po­pu­los aut vi aut vo­lun­ta­te in de­di­tio­nem ac­ce­pis­sent, [11] ii ver­so Mar­te Af­ri­cae po­pu­la­tio­nes et ob­si­dio­nem Car­tha­gi­nis vi­su­ri fo­rent, ne­qua­quam pa­ri ad pa­tien­da ea ro­bo­re ac Ro­ma­ni fuis­sent. [12] Il­lis Ro­ma­nam ple­bem, il­lis La­tium iuven­tu­tem prae­buis­se maio­rem sem­per fre­quen­tio­rem­que pro tot cae­sis exer­ci­ti­bus su­bo­les­cen­tem; [13] suam ple­bem im­bel­lem in ur­be, im­bel­lem in ag­ris es­se; mer­ce­de pa­ra­ri auxi­lia ex Af­ris, gen­te ad om­nem auram spei mo­bi­li at­que in­fi­da. [14] Iam re­ges, Sypha­cem post con­lo­qui­um cum Sci­pio­ne alie­na­tum, Ma­si­nis­sam aper­ta de­fec­tio­ne in­fes­tis­si­mum hos­tem. Ni­hil us­quam spei, ni­hil auxi­lii es­se. [15] Nec Ma­go­nem ex Gal­lia mo­ve­re tu­mul­tus quic­quam nec co­niun­ge­re se­se Han­ni­ba­li, et Han­ni­ba­lem ip­sum iam et fa­ma se­nes­ce­re et vi­ri­bus.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 8Ñì. ïðè­ìå÷. 101 ê íàñò. êíè­ãå. Ïî ìíå­íèþ Ô. Ã. Ìóðà, ýòî îøèá­êà è íà ñàìîì äåëå çäåñü ðå÷ü èäåò î Ãèï­ïîíå Äèàððè­òå (ñì. ïðè­ìå÷. 143 ê êí. XXV), áîëåå áëèç­êîì ê Êàð­ôà­ãå­íó. Îäíà­êî íå âñå èññëå­äî­âà­òå­ëè ñ÷è­òà­þò âïîëíå óáåäè­òåëü­íû­ìè àðãó­ìåí­òû â ïîëü­çó ýòîé ïîïðàâ­êè.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007032 1327007054 1327008009 1364002904 1364002905 1364002906