Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXIX, ãë. 2

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1949/1995.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

2. (1) Ðèì­ñêèå âîå­íà­÷àëü­íè­êè Ëóöèé Ëåí­òóë è Ëóöèé Ìàí­ëèé Àöè­äèí7, ÷òîáû âîé­íà, ïåð­âî­íà­÷àëü­íî ïðå­íå­áðå­ãàå­ìàÿ, íå ðàç­ãî­ðå­ëàñü, ñîåäè­íè­ëè ñâîè âîé­ñêà, ïðî­øëè ñ íèìè, íèêî­ãî íå òðå­âî­æà, (2) ÷åðåç âðà­æå­ñêóþ çåì­ëþ àâñå­òà­íîâ òàê, ñëîâ­íî îíà áûëà çàìè­ðå­íà, äîøëè äî ñòî­ÿí­êè âðà­ãîâ è ðàñ­ïî­ëî­æè­ëèñü ëàãå­ðåì â òðåõ ìèëÿõ îò èõ ëàãå­ðÿ. (3) Ñíà­÷à­ëà ÷åðåç ïîñëîâ òùåò­íî óãî­âà­ðè­âà­ëè íåïðè­ÿ­òå­ëÿ ñëî­æèòü îðó­æèå; çàòåì, êîãäà íà ðèì­ñêèõ ôóðà­æè­ðîâ âíå­çàï­íî íàïà­ëè èñïàí­ñêèå âñàä­íè­êè, êîí­íè­öà ñ ðèì­ñêîé ñòî­ÿí­êè êèíó­ëàñü íà íèõ, çàâÿ­çà­ëàñü ñõâàò­êà, èñõîä êîòî­ðîé íè÷åì íå áûë ïðè­ìå­÷à­òå­ëåí.

ñ.369 (4) Íà ñëå­äóþ­ùèé äåíü ñ âîñ­õî­äîì ñîëí­öà âñå èñïàí­öû, âîîðó­æåí­íûå è ãîòî­âûå ê áîþ, âûñòðî­è­ëèñü ïðè­ìåð­íî â ìèëå îò ðèì­ñêî­ãî ëàãå­ðÿ. (5)  öåí­òðå ñòî­ÿ­ëè àâñå­òà­íû, íà ïðà­âîì êðû­ëå — èëåð­ãå­òû, íà ëåâîì — ìåë­êèå èñïàí­ñêèå ïëå­ìå­íà; ìåæ­äó öåí­òðîì è ôëàí­ãà­ìè áûëè îñòàâ­ëå­íû äîâîëü­íî øèðî­êèå ïðî­ìå­æóò­êè, ÷òîáû, êîãäà ïðè­äåò ïîðà, ïóñòèòü ïî íèì êîí­íè­öó. (6) Ðèì­ëÿíå ïîñòðî­è­ëè âîé­ñêî ïî-ñâî­å­ìó, íî â ïîä­ðà­æà­íèå âðà­ãàì îñòà­âè­ëè ìåæ­äó ëåãè­î­íà­ìè øèðî­êèå ïðî­õî­äû äëÿ êîí­íè­öû. (7) Ëåí­òóë, ðåøèâ, ÷òî èñïîëü­çî­âàòü ñâîþ êîí­íè­öó ñìî­æåò òîò, êòî ïåð­âûì âûïó­ñòèò åå íà ðàçî­ðâàí­íûé ïðî­ìå­æóò­êà­ìè ñòðîé âðà­ãà, (8) âåëåë âîåí­íî­ìó òðè­áó­íó Ñåð­âèþ Êîð­íå­ëèþ ââå­ñòè â áîé êîí­íè­öó è ïóñòèòü åå ïî ýòèì îòêðû­òûì ïðî­õî­äàì. (9) Ïåøåå ñðà­æå­íèå íà÷à­ëîñü íå ñëèø­êîì óäà÷­íî; Ëåí­òóë ïðî­ìåä­ëèë áûëî, íî, óâèäÿ, ÷òî äðîã­íóë äâå­íà­äöà­òûé ëåãè­îí, ñòî­ÿâ­øèé íà ëåâîì ôëàí­ãå ïðî­òèâ èëåð­ãå­òîâ, ïîâåë íà ïåðå­äî­âóþ åìó â ïîä­êðåï­ëå­íèå òðè­íà­äöà­òûé ëåãè­îí, ñòî­ÿâ­øèé â çàïà­ñå. (10) Ñèëû óðàâ­íî­âå­ñè­ëèñü; Ëåí­òóë íàïðà­âèë­ñÿ ê Ëóöèþ Ìàí­ëèþ (òîò íàõî­äèë­ñÿ â ïåð­âûõ ðÿäàõ, îáî­ä­ðÿë âîè­íîâ, ðàñ­ïî­ðÿ­æàë­ñÿ ïîä­êðåï­ëå­íè­ÿ­ìè, êîãäà òðå­áî­âà­ëîñü) ñêà­çàòü åìó, (11) ÷òî ëåâûé ôëàíã â áåç­îïàñ­íî­ñòè è ÷òî îí óæå ïîñëàë Êîð­íå­ëèÿ Ñåð­âèÿ îáðó­øèòü íà âðà­ãà áóðþ êîí­íîé àòà­êè.

(12) Íå óñïåë îí ñêà­çàòü ýòî, êàê ðèì­ñêèå âñàä­íè­êè, âîðâàâ­øèñü â ñåðåäè­íó âðà­ãîâ, ðàñ­ñòðî­è­ëè ðÿäû ïåõîòû è îòðå­çà­ëè äîðî­ãó èñïàí­ñêèì âñàä­íè­êàì. (13) Êîí­íîé áèò­âû íå ïîëó­÷è­ëîñü; èñïàí­öû ñïå­øè­ëèñü. Âèäÿ, ÷òî ðÿäû ïðî­òèâ­íè­êà ñìÿ­òû, ÷òî èñïàí­öû ñî ñâî­è­ìè çíà­ìå­íà­ìè áåñ­òîë­êî­âî ìå÷óò­ñÿ òóäà-ñþäà, âîå­íà­÷àëü­íè­êè ðèì­ëÿí îáî­ä­ðÿ­þò ñâî­èõ ñîë­äàò, çàêëè­íà­þò èõ êèíóòü­ñÿ íà ðàñ­òå­ðÿâ­øå­ãî­ñÿ âðà­ãà è íå ïîç­âî­ëèòü åìó âîñ­ñòà­íî­âèòü ñòðîé. (14) Âàð­âà­ðû íå âûäåð­æà­ëè áû òàêî­ãî íåèñòî­âî­ãî íàòèñ­êà, åñëè áû öàðåê Èíäè­áè­ëèñ ñàì âìå­ñòå ñî ñïå­øèâ­øè­ìè­ñÿ âñàä­íè­êà­ìè íå áðî­ñèë­ñÿ íàïå­ðå­ðåç ïåð­âûì ðÿäàì ïåõîòû. (15) Òàì çàâÿ­çà­ëàñü êðàò­êàÿ îæå­ñòî­÷åí­íàÿ ñõâàò­êà; òÿæå­ëî ðàíåí­íûé öàðü óïîð­íî áèë­ñÿ, ïîêà åãî íå ïðè­ãâîçäè­ëî ê çåì­ëå êîïüå; îêðó­æàâ­øèå åãî ïàëè ïîä ãðà­äîì äðî­òè­êîâ. Òîãäà íà÷à­ëîñü áåñ­ïî­ðÿäî÷­íîå áåã­ñòâî. (16) Ìíî­ãèõ ïåðå­áè­ëè: âñàä­íè­êè íå óñïå­ëè ñåñòü íà ëîøà­äåé, à ðèì­ëÿíå ÿðîñò­íî íàïà­ëè íà ïåðå­ïó­ãàí­íûõ âðà­ãîâ è íå ïðå­êðà­òè­ëè ïðå­ñëå­äî­âà­íèå, ïîêà íå âûáè­ëè èõ èç ëàãå­ðÿ. (17) Óáè­òî áûëî èñïàí­öåâ â òîò äåíü òðè­íà­äöàòü òûñÿ÷, îêî­ëî òûñÿ­÷è âîñü­ìè­ñîò âçÿ­òî â ïëåí; ðèì­ëÿí è ñîþç­íè­êîâ ïàëî íåìíî­ãèì áîëü­øå äâóõ­ñîò — ãëàâ­íûì îáðà­çîì íà ëåâîì ôëàí­ãå. (18) Èñïàí­öû, âûãíàí­íûå èç ëàãå­ðÿ èëè áåæàâ­øèå ñ ïîëÿ áèò­âû, ñíà­÷à­ëà ðàñ­ñå­ÿ­ëèñü ïî ñòðàíå, à çàòåì âåð­íó­ëèñü êàæ­äûé â ñâîé ãîðîä.

2. Ro­ma­ni quo­que im­pe­ra­to­res L. Len­tu­lus et L. Man­lius Aci­di­nus, ne glis­ce­ret pri­ma neg­le­gen­do bel­lum, [2] iunctis et ip­si exer­ci­ti­bus per ag­rum Ause­ta­num hos­ti­co tam­quam pa­ca­to cle­men­ter duc­tis mi­li­ti­bus ad se­dem hos­tium per­ve­ne­re et tri­um mi­lium spa­tio pro­cul a castris eorum po­sue­runt castra. [3] Pri­mo per le­ga­tos ne­qui­quam tempta­tum ut dis­ce­de­re­tur ab ar­mis; dein cum in pa­bu­la­to­res Ro­ma­nos im­pe­tus re­pen­te ab equi­ti­bus His­pa­nis fac­tus es­set, sum­mis­so ab sta­tio­ne Ro­ma­na equi­ta­tu equestre proe­lium fuit haud sa­ne me­mo­ran­do in par­tem ul­lam even­tu. [4] So­le orien­te pos­te­ro die ar­ma­ti instruc­ti­que om­nes mil­le fer­me pas­sus pro­cul a castris Ro­ma­nis aciem os­ten­de­re. [5] Me­dii Ause­ta­ni erant; cor­nua dextrum Iler­ge­tes, lae­vum ig­no­bi­les te­ne­bant His­pa­ni po­pu­li; in­ter cor­nua et me­diam aciem in­ter­val­la pa­ten­tia sa­tis la­te fe­ce­rant qua equi­ta­tum, ubi tem­pus es­set, emit­te­rent. [6] Et Ro­ma­ni mo­re suo exer­ci­tum cum instru­xis­sent, id mo­do hos­tium imi­ta­ti sunt, ut in­ter le­gio­nes et ip­si pa­ten­tes equi­ti re­lin­que­rent vias. [7] Ce­te­rum Len­tu­lus ei par­ti usum equi­tis fo­re ra­tus quae prior in de­his­cen­tem in­ter­val­lis hos­tium aciem equi­tes emi­sis­set, [8] Ser. Cor­ne­lio tri­bu­no mi­li­tum im­pe­rat equi­tes per pa­ten­tes in hos­tium acie vias per­mit­te­re equos iubeat. [9] Ip­se coep­ta pa­rum pros­pe­re pe­destri pug­na, tan­tum mo­ra­tus dum ce­den­ti duo­de­ci­mae le­gio­ni, quae in lae­vo cor­nu ad­ver­sus Iler­ge­tes lo­ca­ta erat, ter­tiam de­cu­mam le­gio­nem ex sub­si­diis in pri­mam aciem fir­ma­men­tum du­cit, [10] postquam aequa­ta ibi pug­na est, ad L. Man­lium in­ter pri­ma sig­na hor­tan­tem ac sub­si­dia qui­bus res pos­tu­la­bat lo­cis in­du­cen­tem ve­nit; in­di­cat tu­ta ab lae­vo cor­nu es­se; [11] iam mis­sum ab se Ser. Cor­ne­lium pro­cel­la equestri hos­tes cir­cum­fu­su­rum.

[12] Vix haec dic­ta de­de­rat cum Ro­ma­ni equi­tes in me­dios in­vec­ti hos­tes si­mul pe­destres acies tur­ba­runt, si­mul equi­ti­bus His­pa­no­rum viam im­mit­ten­di equos clau­se­runt. [13] Ita­que omis­sa pug­na equestri ad pe­des His­pa­ni des­cen­de­runt. Ro­ma­ni im­pe­ra­to­res ut tur­ba­tos hos­tium or­di­nes et tre­pi­da­tio­nem pa­vo­rem­que et fluc­tuan­tia vi­de­runt sig­na, hor­tan­tur, orant mi­li­tes ut per­cul­sos in­va­dant neu res­ti­tui aciem pa­tian­tur. [14] Non sus­ti­nuis­sent tam in­fes­tum im­pe­tum bar­ba­ri, ni re­gu­lus ip­se In­di­bi­lis cum equi­ti­bus ad pe­des deg­res­sis an­te pri­ma sig­na pe­di­tum se obie­cis­set. [15] Ibi ali­quam­diu at­rox pug­na ste­tit; tan­dem, postquam ii qui cir­ca re­gem se­mi­ne­cem res­tan­tem, dein­de pi­lo ter­rae ad­fi­xum pug­na­bant ob­ru­ti te­lis oc­cu­bue­runt, tum fu­ga pas­sim coep­ta. [16] Plu­res cae­si, quia equos conscen­den­di equi­ti­bus spa­tium non fue­rat, et quia per­cul­sis ac­ri­ter insti­te­runt Ro­ma­ni; nec an­te absces­sum est quam castris quo­que exue­runt hos­tem. [17] Tre­de­cim mi­lia His­pa­no­rum cae­sa eo die, mil­le oc­tin­gen­ti fer­me cap­ti; Ro­ma­no­rum so­cio­rum­que pau­lo ampli­us du­cen­ti, ma­xi­me in lae­vo cor­nu, ce­ci­de­runt. [18] Pul­si castris His­pa­ni aut qui ex proe­lio ef­fu­ge­rant, spar­si pri­mo per ag­ros, dein­de in suas quis­que ci­vi­ta­tes re­die­runt.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 7Ñð.: XXVIII, 38, 1 è ïðè­ìå÷. 115 ê êí. XXVIII; ñð. òàê­æå íèæå, ãë. 13, 7.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364002903 1364002904 1364002905