Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ —
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1949/1995. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
2. (1) Ðèìñêèå âîåíà÷àëüíèêè Ëóöèé Ëåíòóë è Ëóöèé Ìàíëèé Àöèäèí7, ÷òîáû âîéíà, ïåðâîíà÷àëüíî ïðåíåáðåãàåìàÿ, íå ðàçãîðåëàñü, ñîåäèíèëè ñâîè âîéñêà, ïðîøëè ñ íèìè, íèêîãî íå òðåâîæà, (2) ÷åðåç âðàæåñêóþ çåìëþ àâñåòàíîâ òàê, ñëîâíî îíà áûëà çàìèðåíà, äîøëè äî ñòîÿíêè âðàãîâ è ðàñïîëîæèëèñü ëàãåðåì â òðåõ ìèëÿõ îò èõ ëàãåðÿ. (3) Ñíà÷àëà ÷åðåç ïîñëîâ òùåòíî óãîâàðèâàëè íåïðèÿòåëÿ ñëîæèòü îðóæèå; çàòåì, êîãäà íà ðèìñêèõ ôóðàæèðîâ âíåçàïíî íàïàëè èñïàíñêèå âñàäíèêè, êîííèöà ñ ðèìñêîé ñòîÿíêè êèíóëàñü íà íèõ, çàâÿçàëàñü ñõâàòêà, èñõîä êîòîðîé íè÷åì íå áûë ïðèìå÷àòåëåí. ñ.369 (4) Íà ñëåäóþùèé äåíü ñ âîñõîäîì ñîëíöà âñå èñïàíöû, âîîðóæåííûå è ãîòîâûå ê áîþ, âûñòðîèëèñü ïðèìåðíî â ìèëå îò ðèìñêîãî ëàãåðÿ. (5)  öåíòðå ñòîÿëè àâñåòàíû, íà ïðàâîì êðûëå — èëåðãåòû, íà ëåâîì — ìåëêèå èñïàíñêèå ïëåìåíà; ìåæäó öåíòðîì è ôëàíãàìè áûëè îñòàâëåíû äîâîëüíî øèðîêèå ïðîìåæóòêè, ÷òîáû, êîãäà ïðèäåò ïîðà, ïóñòèòü ïî íèì êîííèöó. (6) Ðèìëÿíå ïîñòðîèëè âîéñêî ïî-ñâîåìó, íî â ïîäðàæàíèå âðàãàì îñòàâèëè ìåæäó ëåãèîíàìè øèðîêèå ïðîõîäû äëÿ êîííèöû. (7) Ëåíòóë, ðåøèâ, ÷òî èñïîëüçîâàòü ñâîþ êîííèöó ñìîæåò òîò, êòî ïåðâûì âûïóñòèò åå íà ðàçîðâàííûé ïðîìåæóòêàìè ñòðîé âðàãà, (8) âåëåë âîåííîìó òðèáóíó Ñåðâèþ Êîðíåëèþ ââåñòè â áîé êîííèöó è ïóñòèòü åå ïî ýòèì îòêðûòûì ïðîõîäàì. (9) Ïåøåå ñðàæåíèå íà÷àëîñü íå ñëèøêîì óäà÷íî; Ëåíòóë ïðîìåäëèë áûëî, íî, óâèäÿ, ÷òî äðîãíóë äâåíàäöàòûé ëåãèîí, ñòîÿâøèé íà ëåâîì ôëàíãå ïðîòèâ èëåðãåòîâ, ïîâåë íà ïåðåäîâóþ åìó â ïîäêðåïëåíèå òðèíàäöàòûé ëåãèîí, ñòîÿâøèé â çàïàñå. (10) Ñèëû óðàâíîâåñèëèñü; Ëåíòóë íàïðàâèëñÿ ê Ëóöèþ Ìàíëèþ (òîò íàõîäèëñÿ â ïåðâûõ ðÿäàõ, îáîäðÿë âîèíîâ, ðàñïîðÿæàëñÿ ïîäêðåïëåíèÿìè, êîãäà òðåáîâàëîñü) ñêàçàòü åìó, (11) ÷òî ëåâûé ôëàíã â áåçîïàñíîñòè è ÷òî îí óæå ïîñëàë Êîðíåëèÿ Ñåðâèÿ îáðóøèòü íà âðàãà áóðþ êîííîé àòàêè. (12) Íå óñïåë îí ñêàçàòü ýòî, êàê ðèìñêèå âñàäíèêè, âîðâàâøèñü â ñåðåäèíó âðàãîâ, ðàññòðîèëè ðÿäû ïåõîòû è îòðåçàëè äîðîãó èñïàíñêèì âñàäíèêàì. (13) Êîííîé áèòâû íå ïîëó÷èëîñü; èñïàíöû ñïåøèëèñü. Âèäÿ, ÷òî ðÿäû ïðîòèâíèêà ñìÿòû, ÷òî èñïàíöû ñî ñâîèìè çíàìåíàìè áåñòîëêîâî ìå÷óòñÿ òóäà-ñþäà, âîåíà÷àëüíèêè ðèìëÿí îáîäðÿþò ñâîèõ ñîëäàò, çàêëèíàþò èõ êèíóòüñÿ íà ðàñòåðÿâøåãîñÿ âðàãà è íå ïîçâîëèòü åìó âîññòàíîâèòü ñòðîé. (14) Âàðâàðû íå âûäåðæàëè áû òàêîãî íåèñòîâîãî íàòèñêà, åñëè áû öàðåê Èíäèáèëèñ ñàì âìåñòå ñî ñïåøèâøèìèñÿ âñàäíèêàìè íå áðîñèëñÿ íàïåðåðåç ïåðâûì ðÿäàì ïåõîòû. (15) Òàì çàâÿçàëàñü êðàòêàÿ îæåñòî÷åííàÿ ñõâàòêà; òÿæåëî ðàíåííûé öàðü óïîðíî áèëñÿ, ïîêà åãî íå ïðèãâîçäèëî ê çåìëå êîïüå; îêðóæàâøèå åãî ïàëè ïîä ãðàäîì äðîòèêîâ. Òîãäà íà÷àëîñü áåñïîðÿäî÷íîå áåãñòâî. (16) Ìíîãèõ ïåðåáèëè: âñàäíèêè íå óñïåëè ñåñòü íà ëîøàäåé, à ðèìëÿíå ÿðîñòíî íàïàëè íà ïåðåïóãàííûõ âðàãîâ è íå ïðåêðàòèëè ïðåñëåäîâàíèå, ïîêà íå âûáèëè èõ èç ëàãåðÿ. (17) Óáèòî áûëî èñïàíöåâ â òîò äåíü òðèíàäöàòü òûñÿ÷, îêîëî òûñÿ÷è âîñüìèñîò âçÿòî â ïëåí; ðèìëÿí è ñîþçíèêîâ ïàëî íåìíîãèì áîëüøå äâóõñîò — ãëàâíûì îáðàçîì íà ëåâîì ôëàíãå. (18) Èñïàíöû, âûãíàííûå èç ëàãåðÿ èëè áåæàâøèå ñ ïîëÿ áèòâû, ñíà÷àëà ðàññåÿëèñü ïî ñòðàíå, à çàòåì âåðíóëèñü êàæäûé â ñâîé ãîðîä. |
2. Romani quoque imperatores L. Lentulus et L. Manlius Acidinus, ne glisceret prima neglegendo bellum, [2] iunctis et ipsi exercitibus per agrum Ausetanum hostico tamquam pacato clementer ductis militibus ad sedem hostium pervenere et trium milium spatio procul a castris eorum posuerunt castra. [3] Primo per legatos nequiquam temptatum ut discederetur ab armis; dein cum in pabulatores Romanos impetus repente ab equitibus Hispanis factus esset, summisso ab statione Romana equitatu equestre proelium fuit haud sane memorando in partem ullam eventu. [4] Sole oriente postero die armati instructique omnes mille ferme passus procul a castris Romanis aciem ostendere. [5] Medii Ausetani erant; cornua dextrum Ilergetes, laevum ignobiles tenebant Hispani populi; inter cornua et mediam aciem intervalla patentia satis late fecerant qua equitatum, ubi tempus esset, emitterent. [6] Et Romani more suo exercitum cum instruxissent, id modo hostium imitati sunt, ut inter legiones et ipsi patentes equiti relinquerent vias. [7] Ceterum Lentulus ei parti usum equitis fore ratus quae prior in dehiscentem intervallis hostium aciem equites emisisset, [8] Ser. Cornelio tribuno militum imperat equites per patentes in hostium acie vias permittere equos iubeat. [9] Ipse coepta parum prospere pedestri pugna, tantum moratus dum cedenti duodecimae legioni, quae in laevo cornu adversus Ilergetes locata erat, tertiam decumam legionem ex subsidiis in primam aciem firmamentum ducit, [10] postquam aequata ibi pugna est, ad L. Manlium inter prima signa hortantem ac subsidia quibus res postulabat locis inducentem venit; indicat tuta ab laevo cornu esse; [11] iam missum ab se Ser. Cornelium procella equestri hostes circumfusurum. [12] Vix haec dicta dederat cum Romani equites in medios invecti hostes simul pedestres acies turbarunt, simul equitibus Hispanorum viam immittendi equos clauserunt. [13] Itaque omissa pugna equestri ad pedes Hispani descenderunt. Romani imperatores ut turbatos hostium ordines et trepidationem pavoremque et fluctuantia viderunt signa, hortantur, orant milites ut perculsos invadant neu restitui aciem patiantur. [14] Non sustinuissent tam infestum impetum barbari, ni regulus ipse Indibilis cum equitibus ad pedes degressis ante prima signa peditum se obiecisset. [15] Ibi aliquamdiu atrox pugna stetit; tandem, postquam ii qui circa regem seminecem restantem, deinde pilo terrae adfixum pugnabant obruti telis occubuerunt, tum fuga passim coepta. [16] Plures caesi, quia equos conscendendi equitibus spatium non fuerat, et quia perculsis acriter institerunt Romani; nec ante abscessum est quam castris quoque exuerunt hostem. [17] Tredecim milia Hispanorum caesa eo die, mille octingenti ferme capti; Romanorum sociorumque paulo amplius ducenti, maxime in laevo cornu, ceciderunt. [18] Pulsi castris Hispani aut qui ex proelio effugerant, sparsi primo per agros, deinde in suas quisque civitates redierunt. |