История Рима от основания города

Книга XXIX, гл. 6

6. Post re­di­tum ex Af­ri­ca C. Lae­li et Sci­pio­ne sti­mu­la­to Ma­si­nis­sae ad­hor­ta­tio­ni­bus et mi­li­ti­bus, prae­dam ex hos­tium ter­ra cer­nen­ti­bus to­ta clas­se ef­fer­ri, ac­cen­sis ad trai­cien­dum quam pri­mum, in­ter­ve­nit maio­ri mi­nor co­gi­ta­tio Loc­ros ur­bem re­ci­pien­di, quae sub de­fec­tio­nem Ita­liae des­ci­ve­rat et ip­sa ad Poe­nos. [2] Spes autem ad­fec­tan­dae eius rei ex mi­ni­ma re ad­ful­sit. Lat­ro­ci­niis ma­gis quam ius­to bel­lo in Brut­tiis ge­re­ban­tur res, prin­ci­pio ab Nu­mi­dis fac­to et Brut­tiis non so­cie­ta­te ma­gis Pu­ni­ca quam suop­te in­ge­nio congruen­ti­bus in eum mo­rem; [3] postre­mo Ro­ma­ni quo­que mi­li­tes iam con­ta­gio­ne qua­dam rap­to gau­den­tes, quan­tum per du­ces li­ce­bat, ex­cur­sio­nes in hos­tium ag­ros fa­ce­re. [4] Ab iis eg­res­si qui­dam ur­be Loc­ren­ses cir­cum­ven­ti Re­gium­que abstrac­ti fue­rant. In eo cap­ti­vo­rum nu­me­ro fab­ri qui­dam fue­re, ad­sue­ti for­te apud Poe­nos mer­ce­de opus in ar­ce Loc­ro­rum fa­ce­re. [5] Hi cog­ni­ti ab Loc­ren­sium prin­ci­pi­bus, qui pul­si ab ad­ver­sa fac­tio­ne, quae Han­ni­ba­li Loc­ros tra­di­de­rat, Re­gium se con­tu­le­rant, [6] cum ce­te­ra per­cunctan­ti­bus, ut mos est qui diu ab­sunt, quae do­mi age­ren­tur ex­po­suis­sent, spem fe­ce­runt, si re­dempti ac re­mis­si fo­rent, ar­cem se iis tra­di­tu­ros; ibi se ha­bi­ta­re, fi­dem­que si­bi re­rum om­nium in­ter Car­tha­gi­nien­ses es­se. [7] Ita­que, ut qui si­mul de­si­de­rio pat­riae an­ge­ren­tur, si­mul cu­pi­di­ta­te ini­mi­cos ul­cis­cen­di ar­de­rent, re­demptis ex­templo iis re­mis­sis­que, [8] cum or­di­nem agen­dae rei com­po­suis­sent sig­na­que quae pro­cul edi­ta ob­ser­va­rent, ip­si ad Sci­pio­nem Sy­ra­cu­sas pro­fec­ti, apud quem pars ex­su­lum erat, re­fe­ren­tes ibi pro­mis­sa cap­ti­vo­rum cum spem ab ef­fec­tu haud ab­hor­ren­tem con­su­li fe­cis­sent, [9] tri­bu­ni mi­li­tum cum iis M. Ser­gius et P. Ma­tie­nus mis­si ius­si­que ab Re­gio tria mi­lia mi­li­tum Loc­ros du­ce­re; et Q. Ple­mi­nio prop­rae­to­ri scrip­tum ut rei agen­dae ades­set.

[10] Pro­fec­ti ab Re­gio, sca­las ad edi­tam al­ti­tu­di­nem ar­cis fab­ri­ca­tas por­tan­tes, me­dia fer­me noc­te ex eo lo­co un­de con­ve­ne­rat sig­num de­de­re pro­di­to­ri­bus ar­cis; [11] qui pa­ra­ti in­ten­ti­que et ip­si sca­las ad id ip­sum fac­tas cum de­mi­sis­sent plu­ri­bus­que si­mul lo­cis scan­den­tes ac­ce­pis­sent, pri­us­quam cla­mor ore­re­tur, in vi­gi­les Poe­no­rum, ut in nul­lo ta­li me­tu so­pi­tos, im­pe­tus est fac­tus. [12] Quo­rum ge­mi­tus pri­mo mo­rien­tium exau­di­tus, dein­de su­bi­ta conster­na­tio ex som­no et tu­mul­tus, cum cau­sa ig­no­ra­re­tur, postre­mo cer­tior res aliis ex­ci­tan­ti­bus alios. [13] Iam­que ad ar­ma pro se quis­que vo­ca­bat: hos­tes in ar­ce es­se et cae­di vi­gi­les; oppres­si­que fo­rent Ro­ma­ni ne­qua­quam nu­me­ro pa­res, ni cla­mor ab iis qui extra ar­cem erant sub­la­tus in­cer­tum un­de ac­ci­dis­set, om­nia va­na augen­te noc­tur­no tu­mul­tu, fe­cis­set. [14] Ita­que ve­lut ple­na iam hos­tium ar­ce ter­ri­ti Poe­ni omis­so cer­ta­mi­ne in al­te­ram ar­cem — duae sunt haud mul­tum in­ter se dis­tan­tes — con­fu­giunt. [15] Op­pi­da­ni ur­bem ha­be­bant, vic­to­ri­bus prae­mium in me­dio po­si­tam; ex ar­ci­bus dua­bus proe­liis co­ti­die le­vi­bus cer­ta­ba­tur. [16] Q. Ple­mi­nius Ro­ma­no, Ha­mil­car Pu­ni­co prae­si­dio praee­rat. Ar­ces­sen­tes ex pro­pin­quis lo­cis sub­si­dia co­pias auge­bant; [17] ip­se postre­mo ve­nie­bat Han­ni­bal; nec sus­ti­nuis­sent Ro­ma­ni, ni­si Loc­ren­sium mul­ti­tu­do, exa­cer­ba­ta su­per­bia at­que ava­ri­tia Poe­no­rum, ad Ro­ma­nos incli­nas­set.