История Рима от основания города

Книга XXIX, гл. 17

17. Se­na­tu da­to ma­xi­mus na­tu ex iis: «Scio, quan­ti aes­ti­men­tur nostrae apud vos que­rel­lae, pat­res conscrip­ti, plu­ri­mum in eo mo­men­ti es­se si pro­be scia­tis et quo mo­do pro­di­ti Loc­ri Han­ni­ba­li sint et quo mo­do pul­so Han­ni­ba­lis prae­si­dio res­ti­tu­ti in di­cio­nem vestram; [2] quip­pe si et cul­pa de­fec­tio­nis pro­cul a pub­li­co con­si­lio ab­sit, et re­di­tum in vestram di­cio­nem ap­pa­reat non vo­lun­ta­te so­lum, sed ope etiam ac vir­tu­te nostra, ma­gis in­dig­ne­mi­ni bo­nis ac fi­de­li­bus so­ciis tam in­dig­nas iniu­rias ab le­ga­to vestro mi­li­ti­bus­que fie­ri. [3] Sed ego cau­sam ut­rius­que de­fec­tio­nis nostrae in aliud tem­pus dif­fe­ren­dam ar­bit­ror es­se dua­rum re­rum gra­tia; [4] uni­us ut co­ram P. Sci­pio­ne, qui Loc­ros re­ce­pit et om­nium no­bis rec­te per­pe­ram­que fac­to­rum est tes­tis, aga­tur; al­te­rius quod, qua­les­cum­que su­mus, ta­men haec quae pas­si su­mus pa­ti non de­bui­mus. [5] Non pos­su­mus dis­si­mu­la­re, pat­res conscrip­ti, nos, cum prae­si­dium Pu­ni­cum in ar­ce nostra ha­be­re­mus, mul­ta foe­da et in­dig­na et a prae­fec­to prae­si­dii Ha­mil­ca­re et ab Nu­mi­dis Af­ris­que pas­sos es­se; sed quid il­la sunt, con­la­ta cum iis quae ho­die pa­ti­mur? [6] Cum bo­na ve­nia, quae­so, audia­tis, pat­res conscrip­ti, id quod in­vi­tus elo­quar. In discri­mi­ne est nunc hu­ma­num om­ne ge­nus, ut­rum vos an Car­tha­gi­nien­ses prin­ci­pes or­bis ter­ra­rum vi­deat. [7] Si ex iis quae Loc­ren­ses aut ab il­lis pas­si su­mus aut a vestro prae­si­dio nunc cum ma­xi­me pa­ti­mur aes­ti­man­dum Ro­ma­num ac Pu­ni­cum im­pe­rium sit, ne­mo non il­los si­bi quam vos do­mi­nos praeop­tet. [8] Et ta­men vi­de­te quem ad mo­dum in vos Loc­ren­ses ani­ma­ti sint. Cum a Car­tha­gi­nien­si­bus iniu­rias tan­to mi­no­res ac­ci­pe­re­mus, ad vestrum im­pe­ra­to­rem con­fu­gi­mus; cum a vestro prae­si­dio plus quam hos­ti­lia pa­tia­mur, nus­quam alio quam ad vos que­rel­las de­tu­li­mus. [9] Aut vos res­pi­cie­tis per­di­tas res nostras, pat­res conscrip­ti, aut ne ab diis qui­dem im­mor­ta­li­bus quod pre­ce­mur quic­quam su­pe­rest.

[10] Q. Ple­mi­nius le­ga­tus mis­sus est cum prae­si­dio ad re­ci­pien­dos a Car­tha­gi­nien­si­bus Loc­ros et cum eodem ibi re­lic­tus est prae­si­dio. [11] In hoc le­ga­to vestro — dant enim ani­mum ad lo­quen­dum li­be­re ul­ti­mae mi­se­riae — nec ho­mi­nis quic­quam est, pat­res conscrip­ti, prae­ter fi­gu­ram et spe­ciem ne­que Ro­ma­ni ci­vis prae­ter ha­bi­tum ves­ti­tum­que et so­num La­ti­nae lin­guae: [12] pes­tis ac be­lua in­ma­nis, qua­les fre­tum quon­dam quo ab Si­ci­lia di­vi­di­mur ad per­ni­ciem na­vi­gan­tium cir­cum­se­dis­se fa­bu­lae fe­runt. [13] Ac si sce­lus li­bi­di­nem­que et ava­ri­tiam so­lus ip­se exer­ce­re in so­cios vestros sa­tis ha­be­ret, unam pro­fun­dam qui­dem vo­ra­gi­nem ta­men pa­tien­tia nostra exple­re­mus; [14] nunc om­nes cen­tu­rio­nes mi­li­tes­que vestros — adeo in pro­mis­cuo li­cen­tiam at­que impro­bi­ta­tem es­se vo­luit — Ple­mi­nios fe­cit; [15] om­nes ra­piunt, spo­liant, ver­be­rant, vol­ne­rant, oc­ci­dunt; constup­rant mat­ro­nas, vir­gi­nes, in­ge­nuos rap­tos ex conple­xu pa­ren­tium. [16] Co­ti­die ca­pi­tur urbs nostra, co­ti­die di­ri­pi­tur; dies noc­tes­que om­nia pas­sim mu­lie­rum pue­ro­rum­que qui ra­piun­tur at­que as­por­tan­tur plo­ra­ti­bus so­nant. [17] Mi­re­tur qui sciat, quo mo­do aut nos ad pa­tien­dum suf­fi­cia­mus, aut il­los qui fa­ciunt non­dum tan­ta­rum iniu­ria­rum sa­tie­tas ce­pe­rit. Ne­que ego ex­se­qui pos­sum nec vo­bis ope­rae est audi­re sin­gu­la quae pas­si su­mus; com­mu­ni­ter om­nia amplec­tar. [18] Ne­go do­mum ul­lam Loc­ris, ne­go quem­quam ho­mi­nem ex­per­tem iniu­riae es­se; ne­go ul­lum ge­nus sce­le­ris, lu­bi­di­nis, ava­ri­tiae su­pe­res­se quod in ul­lo qui pa­ti po­tue­rit prae­ter­mis­sum sit. [19] Vix ra­tio ini­ri po­test uter ca­sus ci­vi­ta­ti sit de­tes­ta­bi­lior, cum hos­tes bel­lo ur­bem ce­pe­re, an cum exi­tia­bi­lis ty­ran­nus vi at­que ar­mis oppres­sit. [20] Om­nia quae cap­tae ur­bes pa­tiun­tur pas­si su­mus et cum ma­xi­me pa­ti­mur, pat­res conscrip­ti; om­nia quae cru­de­lis­si­mi at­que in­por­tu­nis­si­mi ty­ran­ni sce­le­ra in oppres­sos ci­ves edunt Ple­mi­nius in nos li­be­ros­que nostros et co­niu­ges edi­dit.