История Рима от основания города

Книга XXIX, гл. 24

24. Cum his man­da­tis ab re­ge le­ga­ti ad Sci­pio­nem mis­si Sy­ra­cu­sis eum con­ve­ne­runt. [2] Sci­pio quam­quam mag­no mo­men­to re­rum in Af­ri­ca ge­ren­da­rum mag­na­que spe des­ti­tu­tus erat, le­ga­tis pro­pe­re, pri­us­quam res vol­ga­re­tur, re­mis­sis in Af­ri­cam lit­te­ras dat ad re­gem, [3] qui­bus etiam at­que etiam mo­net eum ne iura hos­pi­tii se­cum neu cum po­pu­lo Ro­ma­no ini­tae so­cie­ta­tis neu fas, fi­dem, dex­te­ras, deos tes­tes at­que ar­bit­ros con­ven­to­rum fal­lat. [4] Ce­te­rum quan­do ne­que ce­la­ri ad­ven­tus Nu­mi­da­rum po­te­rat — va­ga­ti enim in ur­be ob­ver­sa­ti­que prae­to­rio erant — et, si si­le­re­tur quid pe­ten­tes ve­nis­sent, pe­ri­cu­lum erat ne ve­ra eo ip­so quod ce­la­ren­tur sua spon­te ma­gis ema­na­rent, ti­mor­que in exer­ci­tum in­ce­de­ret ne si­mul cum re­ge et Car­tha­gi­nien­si­bus fo­ret bel­lan­dum, aver­tit a ve­ro fal­sis praeoc­cu­pan­do men­tes ho­mi­num, [5] et vo­ca­tis ad con­tio­nem mi­li­ti­bus non ultra es­se cunctan­dum ait; insta­re ut in Af­ri­cam quam pri­mum trai­ciat so­cios re­ges. Ma­si­nis­sam pri­us ip­sum ad C. Lae­lium ve­nis­se que­ren­tem quod cunctan­do tem­pus te­re­re­tur; [6] nunc Sypha­cem mit­te­re le­ga­tos idem ad­mi­ran­tem, quae tam diu­tur­nae mo­rae sit cau­sa pos­tu­lan­tem­que ut aut trai­cia­tur tan­dem in Af­ri­cam exer­ci­tus aut, si mu­ta­ta con­si­lia sint, cer­tior fiat, ut et ip­se si­bi ac reg­no suo pos­sit con­su­le­re. [7] Ita­que sa­tis iam om­ni­bus instruc­tis ap­pa­ra­tis­que et re iam non ultra re­ci­pien­te cuncta­tio­nem, in ani­mo si­bi es­se, Li­ly­bae­um clas­se tra­duc­ta eodem­que om­ni­bus pe­di­tum equi­tum­que co­piis contrac­tis, quae pri­ma dies cur­sum na­vi­bus da­ret, deis be­ne iuvan­ti­bus in Af­ri­cam trai­ce­re. [8] Lit­te­ras ad M. Pom­po­nium mit­tit ut, si ei vi­de­re­tur, Li­ly­bae­um ve­ni­ret, ut com­mu­ni­ter con­su­le­rent quas po­tis­si­mum le­gio­nes et quan­tum mi­li­tum nu­me­rum in Af­ri­cam trai­ce­ret. [9] Item cir­cum oram om­nem ma­ri­ti­mam mi­sit ut na­ves one­ra­riae compren­sae Li­ly­bae­um om­nes contra­he­ren­tur.

[10] Quid­quid mi­li­tum na­vium­que in Si­ci­lia erat cum Li­ly­bae­um con­ve­nis­set, et nec urbs mul­ti­tu­di­nem ho­mi­num ne­que por­tus na­ves ca­pe­ret, [11] tan­tus om­ni­bus ar­dor erat in Af­ri­cam trai­cien­di ut non ad bel­lum du­ci vi­de­ren­tur, sed ad cer­ta vic­to­riae prae­mia. Prae­ci­pue qui su­pe­ra­bant ex Can­nen­si exer­ci­tu mi­li­tes il­lo, non alio du­ce cre­de­bant na­va­ta rei pub­li­cae ope­ra fi­ni­re se mi­li­tiam ig­no­mi­nio­sam pos­se. [12] Et Sci­pio mi­ni­me id ge­nus mi­li­tum as­per­na­ba­tur, ut qui ne­que ad Can­nas ig­na­via eorum cla­dem ac­cep­tam sci­ret ne­que ul­los aeque ve­te­res mi­li­tes in exer­ci­tu Ro­ma­no es­se ex­per­tos­que non va­riis proe­liis mo­do sed ur­bi­bus etiam op­pug­nan­dis. [13] Quin­ta et sex­ta Can­nen­ses erant le­gio­nes. Eas se traiec­tu­rum in Af­ri­cam cum di­xis­set, sin­gu­los mi­li­tes inspe­xit, re­lic­tis­que quos non ido­neos cre­de­bat, in lo­cum eorum su­bie­cit quos se­cum ex Ita­lia ad­du­xe­rat, [14] supple­vit­que ita eas le­gio­nes ut sin­gu­lae se­na mi­lia et du­ce­nos pe­di­tes, tre­ce­nos ha­be­rent equi­tes. So­cio­rum item La­ti­ni no­mi­nis pe­di­tes equi­tes­que de exer­ci­tu Can­nen­si le­git.