Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXX, ãë. 31

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1949/1995.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

31. (1) Íà ýòî ðèì­ñêèé ïîë­êî­âî­äåö îòâå­òèë ïðè­ìåð­íî òàê: «Îò ìåíÿ, Ãàí­íè­áàë, íå óêðû­ëîñü, ÷òî èìåí­íî â ðàñ­÷å­òå íà òâîå ïðè­áû­òèå êàð­ôà­ãå­íÿíå íå ñîáëþëè ïåðå­ìè­ðèå è ïîãó­áè­ëè íàäåæ­äó íà ìèð. (2) È òû, êîíå÷­íî, îòïè­ðàòü­ñÿ íå ñòà­íåøü: èç ïðåæ­íèõ óñëî­âèé ìèðà òû èñêëþ­÷èë âñå, êðî­ìå òîëü­êî òîãî, ÷òî è òàê óæå äàâ­íî çàâè­ñèò òîëü­êî îò íàñ. (3) Òû, êîíå÷­íî, æåëà­åøü, ÷òîáû òâîè ñîãðàæ­äàíå îùó­òè­ëè, êàêîå áðå­ìÿ òû ñíÿë ñ èõ ïëå÷, íî ìîÿ çàáîòà — èíàÿ: íå äîïó­ñòèòü, ÷òîáû âåðî­ëîì­ñòâî áûëî âîç­íà­ãðàæ­äå­íî èñêëþ­÷å­íè­åì èç äîãî­âî­ðà óñëî­âèé, óæå áûëî ñîãëà­ñî­âàí­íûõ. (4) È ïðåæ­íèõ óñëî­âèé âû íå äîñòîé­íû, à õîòè­òå äàæå âûãà­äàòü íà íåäîá­ðî­ñî­âåñò­íî­ñòè! Íå íàøè îòöû íà÷à­ëè âîé­íó ðàäè Ñèöè­ëèè, íå ìû — ðàäè Èñïà­íèè: â òîò ðàç îïàñ­íîñòü óãðî­æà­ëà íàøèì ñîþç­íè­êàì — ìàìåð­òèí­öàì92, à íà ñåé ðàç ãèáåëü Ñàãóí­òà ïðè­çâà­ëà íàñ — ñïðà­âåä­ëè­âî è ÷åñò­íî — ê îðó­æèþ. (5) Âû âñå­ãäà çà÷èí­ùè­êè: òû è ñàì ýòî ïðè­çíà­åøü, è áîãè òîìó ñâèäå­òå­ëè. Îíè â ïðî­øëûé ðàç íàì ïîç­âî­ëè­ëè, è â ýòîò ïîç­âî­ëÿò — óæå ïîç­âî­ëÿ­þò çàêîí­÷èòü âîé­íó â ñîîò­âåò­ñò­âèè ñ áîæå­ñêèì è ÷åëî­âå­÷å­ñêèì ïðà­âîì.

(6) ×òî äî ìåíÿ, òî ÿ ïîì­íþ, êàê ñëàá ÷åëî­âåê è ìîãó­ùå­ñò­âåí­íà ñóäü­áà; ÿ çíàþ: âñå, ÷òî ìû äåëà­åì, çàâè­ñèò îò òûñÿ­÷è ñëó­÷à­åâ. (7) È ÿ ïðè­çíàë áû ñåáÿ ãîð­äå­öîì è íàñèëü­íè­êîì, åñëè áû äî ìîåé ïåðå­ïðà­âû â Àôðè­êó òû ïîêèäàë Èòà­ëèþ äîá­ðî­âîëü­íî è, ïîñà­äèâ ñâîå âîé­ñêî íà êîðàá­ëè, ïðè­øåë áû êî ìíå, ÷òîáû ïðåä­ëî­æèòü ìíå ìèð, à ÿ áû îò òåáÿ ïðå­çðè­òåëü­íî îòâåð­íóë­ñÿ. (8) À òåïåðü, êîãäà ÿ, íåñìîò­ðÿ íà âñå òâîè óëîâ­êè è óâåðò­êè, ÷óòü íå ñèëîé âûòà­ùèë òåáÿ â Àôðè­êó, ìåíÿ íè÷òî íè ê ÷åìó íå îáÿ­çû­âà­åò. (9) È åñëè ê ïðåæ­íèì óñëî­âè­ÿì, íà êîòî­ðûõ ìîæ­íî áûëî, êàê òîãäà êàçà­ëîñü, äîãî­âî­ðèòü­ñÿ î ìèðå, òåïåðü äîáà­âèòü êàêóþ-íèáóäü ïåíþ çà ãðó­çî­âûå ñóäà, çàõâà­÷åí­íûå âî âðå­ìÿ ïåðå­ìè­ðèÿ, è çà îñêîðá­ëå­íèå ïîñëîâ, òî ó ìåíÿ áóäåò î ÷åì äîëî­æèòü ñîâå­òó. Íó à åñëè äàæå è òå óñëî­âèÿ êàæóò­ñÿ âàì òÿæå­ëû­ìè, ãîòîâü­òåñü ê âîéíå, èáî âû íå â ñèëàõ ïåðå­íî­ñèòü ìèð».

(10) Èòàê, íè÷å­ãî íå ðåøèâ î ìèðå, âîæäè ðàçî­øëèñü è çàÿâè­ëè ñâî­èì, ÷òî âñå ñëî­âà ïîòðà­÷å­íû çðÿ: âñå ðåøèò­ñÿ îðó­æè­åì, à òàì, ÷òî áîãè ïîøëþò.

31. Ad­ver­sus haec im­pe­ra­tor Ro­ma­nus in hanc fe­re sen­ten­tiam res­pon­dit: «Non me fal­le­bat, Han­ni­bal, ad­ven­tus tui spe Car­tha­gi­nien­ses et prae­sen­tem in­du­tia­rum fi­dem et spem pa­cis tur­bas­se; [2] ne­que tu id sa­ne dis­si­mu­las, qui de con­di­cio­ni­bus su­pe­rio­ri­bus pa­cis om­nia subtra­has prae­ter ea quae iam pri­dem in nostra po­tes­ta­te sunt. [3] Ce­te­rum ut ti­bi cu­rae est sen­ti­re ci­ves tuos quan­to per te one­re le­ven­tur, sic mi­hi la­bo­ran­dum est ne quae tum pe­pi­ge­runt ho­die subtrac­ta ex con­di­cio­ni­bus pa­cis prae­mia per­fi­diae ha­beant. [4] In­dig­ni qui­bus eadem pa­teat con­di­cio, etiam ut pro­sit vo­bis fra­us pe­ti­tis. Ne­que pat­res nostri prio­res de Si­ci­lia, ne­que nos de His­pa­nia fe­ci­mus bel­lum; et tunc Ma­mer­ti­no­rum so­cio­rum pe­ri­cu­lum et nunc Sa­gun­ti ex­ci­dium no­bis pia ac ius­ta in­due­runt ar­ma. [5] Vos la­ces­sis­se et tu ip­se fa­te­ris et dei tes­tes sunt, qui et il­lius bel­li exi­tum se­cun­dum ius fas­que de­de­runt et hui­us dant et da­bunt.

[6] Quod ad me at­ti­net, et hu­ma­nae in­fir­mi­ta­tis me­mi­ni et vim For­tu­nae re­pu­to et om­nia quae­cum­que agi­mus su­biec­ta es­se mil­le ca­si­bus scio; [7] ce­te­rum, quem ad mo­dum su­per­be et vio­len­ter me fa­te­rer fa­ce­re, si, pri­us­quam in Af­ri­cam traie­cis­sem, te tua vo­lun­ta­te ce­den­tem Ita­lia et in­po­si­to in na­ves exer­ci­tu ip­sum ve­nien­tem ad pa­cem pe­ten­dam as­per­na­rer, [8] sic nunc, cum pro­pe ma­nu con­ser­ta res­ti­tan­tem ac ter­gi­ver­san­tem in Af­ri­cam adtra­xe­rim, nul­la sum ti­bi ve­re­cun­dia obstric­tus. [9] Proin­de si quid ad ea in quae tum pax con­ven­tu­ra vi­de­ba­tur, qua­si mul­ta na­vium cum com­mea­tu per in­du­tias ex­pug­na­ta­rum le­ga­to­rum­que vio­la­to­rum, adi­ci­tur, est quod re­fe­ram ad con­si­lium; sin il­la quo­que gra­via vi­den­tur, bel­lum pa­ra­te, quo­niam pa­cem pa­ti non po­tuis­tis».

[10] Ita in­fec­ta pa­ce ex con­lo­quio ad suos cum se re­ce­pis­sent, frustra ver­ba iac­ta­ta re­nun­tiant: ar­mis de­cer­nen­dum es­se ha­ben­dam­que eam for­tu­nam quam dei de­dis­sent.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 92Ñì. ïðè­ìå÷. 92 ê êí. XXVIII.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364003032 1364003033 1364003034