Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ —
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1949/1995. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
31. (1) Íà ýòî ðèìñêèé ïîëêîâîäåö îòâåòèë ïðèìåðíî òàê: «Îò ìåíÿ, Ãàííèáàë, íå óêðûëîñü, ÷òî èìåííî â ðàñ÷åòå íà òâîå ïðèáûòèå êàðôàãåíÿíå íå ñîáëþëè ïåðåìèðèå è ïîãóáèëè íàäåæäó íà ìèð. (2) È òû, êîíå÷íî, îòïèðàòüñÿ íå ñòàíåøü: èç ïðåæíèõ óñëîâèé ìèðà òû èñêëþ÷èë âñå, êðîìå òîëüêî òîãî, ÷òî è òàê óæå äàâíî çàâèñèò òîëüêî îò íàñ. (3) Òû, êîíå÷íî, æåëàåøü, ÷òîáû òâîè ñîãðàæäàíå îùóòèëè, êàêîå áðåìÿ òû ñíÿë ñ èõ ïëå÷, íî ìîÿ çàáîòà — èíàÿ: íå äîïóñòèòü, ÷òîáû âåðîëîìñòâî áûëî âîçíàãðàæäåíî èñêëþ÷åíèåì èç äîãîâîðà óñëîâèé, óæå áûëî ñîãëàñîâàííûõ. (4) È ïðåæíèõ óñëîâèé âû íå äîñòîéíû, à õîòèòå äàæå âûãàäàòü íà íåäîáðîñîâåñòíîñòè! Íå íàøè îòöû íà÷àëè âîéíó ðàäè Ñèöèëèè, íå ìû — ðàäè Èñïàíèè: â òîò ðàç îïàñíîñòü óãðîæàëà íàøèì ñîþçíèêàì — ìàìåðòèíöàì92, à íà ñåé ðàç ãèáåëü Ñàãóíòà ïðèçâàëà íàñ — ñïðàâåäëèâî è ÷åñòíî — ê îðóæèþ. (5) Âû âñåãäà çà÷èíùèêè: òû è ñàì ýòî ïðèçíàåøü, è áîãè òîìó ñâèäåòåëè. Îíè â ïðîøëûé ðàç íàì ïîçâîëèëè, è â ýòîò ïîçâîëÿò — óæå ïîçâîëÿþò çàêîí÷èòü âîéíó â ñîîòâåòñòâèè ñ áîæåñêèì è ÷åëîâå÷åñêèì ïðàâîì. (6) ×òî äî ìåíÿ, òî ÿ ïîìíþ, êàê ñëàá ÷åëîâåê è ìîãóùåñòâåííà ñóäüáà; ÿ çíàþ: âñå, ÷òî ìû äåëàåì, çàâèñèò îò òûñÿ÷è ñëó÷àåâ. (7) È ÿ ïðèçíàë áû ñåáÿ ãîðäåöîì è íàñèëüíèêîì, åñëè áû äî ìîåé ïåðåïðàâû â Àôðèêó òû ïîêèäàë Èòàëèþ äîáðîâîëüíî è, ïîñàäèâ ñâîå âîéñêî íà êîðàáëè, ïðèøåë áû êî ìíå, ÷òîáû ïðåäëîæèòü ìíå ìèð, à ÿ áû îò òåáÿ ïðåçðèòåëüíî îòâåðíóëñÿ. (8) À òåïåðü, êîãäà ÿ, íåñìîòðÿ íà âñå òâîè óëîâêè è óâåðòêè, ÷óòü íå ñèëîé âûòàùèë òåáÿ â Àôðèêó, ìåíÿ íè÷òî íè ê ÷åìó íå îáÿçûâàåò. (9) È åñëè ê ïðåæíèì óñëîâèÿì, íà êîòîðûõ ìîæíî áûëî, êàê òîãäà êàçàëîñü, äîãîâîðèòüñÿ î ìèðå, òåïåðü äîáàâèòü êàêóþ-íèáóäü ïåíþ çà ãðóçîâûå ñóäà, çàõâà÷åííûå âî âðåìÿ ïåðåìèðèÿ, è çà îñêîðáëåíèå ïîñëîâ, òî ó ìåíÿ áóäåò î ÷åì äîëîæèòü ñîâåòó. Íó à åñëè äàæå è òå óñëîâèÿ êàæóòñÿ âàì òÿæåëûìè, ãîòîâüòåñü ê âîéíå, èáî âû íå â ñèëàõ ïåðåíîñèòü ìèð». (10) Èòàê, íè÷åãî íå ðåøèâ î ìèðå, âîæäè ðàçîøëèñü è çàÿâèëè ñâîèì, ÷òî âñå ñëîâà ïîòðà÷åíû çðÿ: âñå ðåøèòñÿ îðóæèåì, à òàì, ÷òî áîãè ïîøëþò. |
31. Adversus haec imperator Romanus in hanc fere sententiam respondit: «Non me fallebat, Hannibal, adventus tui spe Carthaginienses et praesentem indutiarum fidem et spem pacis turbasse; [2] neque tu id sane dissimulas, qui de condicionibus superioribus pacis omnia subtrahas praeter ea quae iam pridem in nostra potestate sunt. [3] Ceterum ut tibi curae est sentire cives tuos quanto per te onere leventur, sic mihi laborandum est ne quae tum pepigerunt hodie subtracta ex condicionibus pacis praemia perfidiae habeant. [4] Indigni quibus eadem pateat condicio, etiam ut prosit vobis fraus petitis. Neque patres nostri priores de Sicilia, neque nos de Hispania fecimus bellum; et tunc Mamertinorum sociorum periculum et nunc Sagunti excidium nobis pia ac iusta induerunt arma. [5] Vos lacessisse et tu ipse fateris et dei testes sunt, qui et illius belli exitum secundum ius fasque dederunt et huius dant et dabunt. [6] Quod ad me attinet, et humanae infirmitatis memini et vim Fortunae reputo et omnia quaecumque agimus subiecta esse mille casibus scio; [7] ceterum, quem ad modum superbe et violenter me faterer facere, si, priusquam in Africam traiecissem, te tua voluntate cedentem Italia et inposito in naves exercitu ipsum venientem ad pacem petendam aspernarer, [8] sic nunc, cum prope manu conserta restitantem ac tergiversantem in Africam adtraxerim, nulla sum tibi verecundia obstrictus. [9] Proinde si quid ad ea in quae tum pax conventura videbatur, quasi multa navium cum commeatu per indutias expugnatarum legatorumque violatorum, adicitur, est quod referam ad consilium; sin illa quoque gravia videntur, bellum parate, quoniam pacem pati non potuistis». [10] Ita infecta pace ex conloquio ad suos cum se recepissent, frustra verba iactata renuntiant: armis decernendum esse habendamque eam fortunam quam dei dedissent. |