Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ —
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1949/1995. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
ñ.427 32. (1) Âåðíóâøèñü êàæäûé â ñâîé ëàãåðü, îáà îáúÿâëÿþò ñîëäàòàì: íàäî ïðèãîòîâèòü îðóæèå è ñîáðàòüñÿ ñ äóõîì äëÿ ïîñëåäíåé áèòâû: òå, íà ÷üåé ñòîðîíå áóäåò ñ÷àñòüå, ñòàíóò íå íà äåíü — íàâåê ïîáåäèòåëÿìè; (2) ïðåæäå ÷åì íàñòóïèò çàâòðàøíÿÿ íî÷ü, îíè óçíàþò, Ðèì èëè Êàðôàãåí áóäåò äàâàòü çàêîíû íàðîäàì. Íå Àôðèêà èëè Èòàëèÿ áóäåò íàãðàäîþ ïîáåäû, íî öåëûé ìèð. Ñòîëü æå âåëèêà è îïàñíîñòü äëÿ òåõ, êîìó â áèòâå íå ïîâåçåò. (3) È ðèìëÿíàì íåò ïðèáåæèùà â ýòîé ÷óæîé, íåçíàêîìîé ñòðàíå, è Êàðôàãåí, èñ÷åðïàâ ïîñëåäíèå ñèëû, ñðàçó îêàæåòñÿ íà êðàþ ãèáåëè. (4) Íàçàâòðà93 â ðåøàþùåå ñðàæåíèå âñòóïèëè äâà ñëàâíåéøèõ âîæäÿ äâóõ ñàìûõ ìîãóùåñòâåííûõ íàðîäîâ, äâà õðàáðåéøèõ âîéñêà, ãîòîâûå â ýòîò äåíü ëèáî äîñòè÷ü âûñøåé ñëàâû, ëèáî ïîãóáèòü ñâîþ ïðåæíþþ. (5) Ëþäè è íàäåÿëèñü, è áîÿëèñü, îãëÿäûâàÿñü òî íà ñâîå, òî íà âðàæåñêîå âîéñêî, âçâåøèâàëè ñâîè ñèëû ñêîðåå íà ãëàç, ÷åì ïî çðåëîì ðàçìûøëåíèè, òî ðàäóÿñü, òî ïå÷àëÿñü. Íà÷àëüíèêè óãîâàðèâàëè è îáîäðÿëè ñîëäàò, íàïîìèíàëè î òîì, ÷òî ñàìèì èì íå ïðèõîäèëî â ãîëîâó. (6) Ïóíèåö ïåðå÷èñëèë âñå, ÷òî ñîâåðøåíî åãî âîèíàìè íà èòàëèéñêîé çåìëå çà øåñòíàäöàòü ëåò: ñêîëüêî âîåíà÷àëüíèêîâ óáèòî, ñêîëüêî óíè÷òîæåíî âðàæåñêèõ âîéñê; îí ïîäõîäèë ê íåêîòîðûì ñîëäàòàì, îòëè÷èâøèìñÿ â êàêîì-íèáóäü ïàìÿòíîì ñðàæåíèè, è ðàññêàçûâàë îá èõ ïîäâèãàõ. (7) Ñöèïèîí ãîâîðèë îá Èñïàíèè, î íåäàâíèõ áîÿõ â Àôðèêå, î âðàãàõ, êîòîðûå, ïî ñîáñòâåííûì èõ ïðèçíàíèÿì, òàê íàïóãàíû, ÷òî íå ñìîãëè óäåðæàòüñÿ îò ïðîñüá î ìèðå, íî òàê ïî ïðèðîäå ñâîåé âåðîëîìíû, ÷òî íå ñìîãëè íè÷åãî ñîáëþñòè. (8) È î ïåðåãîâîðàõ ñâîèõ ñ Ãàííèáàëîì, êîòîðûå âåëèñü òàéíî, îí ðàññêàçûâàë, ÷òî è êàê õîòåë. (9) Îí îáúÿâëÿë, ÷òî òå íåáëàãîïðèÿòíûå çíàìåíèÿ, ïðè êîòîðûõ îòöû íûíåøíèõ êàðôàãåíÿí ñðàæàëèñü ó Ýãàòñêèõ îñòðîâîâ94, áîãè âíîâü ÿâèëè ñåé÷àñ êàðôàãåíñêîìó âîéñêó, ãîòîâÿùåìóñÿ ê áèòâå. (10) Êîíåö âîéíå è åå òÿãîòàì, ãîâîðèë îí, áëèçîê; äîáû÷à êàðôàãåíñêàÿ â èõ ðóêàõ; âîò-âîò âåðíóòñÿ îíè äîìîé — â îòå÷åñòâî, ê ðîäèòåëÿì, äåòÿì, æåíàì, áîãàì-ïåíàòàì! (11) Ñöèïèîí âûïðÿìèëñÿ; ëèöî åãî áûëî òàê ðàäîñòíî, áóäòî ïîáåäà óæå îäåðæàíà. Çàòåì îí ïîñòðîèë âîéñêî: âïåðåäè ãàñòàòû, çà íèìè ïðèíöåïñû, à â ïîñëåäíåì ðÿäó — òðèàðèè. |
32. In castra ut est ventum, pronuntiant ambo arma expedirent milites animosque ad supremum certamen, non in unum diem sed in perpetuum, si felicitas adesset, victores. [2] Roma an Carthago iura gentibus daret ante crastinam noctem scituros; neque enim Africam aut Italiam, sed orbem terrarum victoriae praemium fore; par periculum praemio quibus adversa pugnae fortuna fuisset. [3] Nam neque Romanis effugium ullum patebat in aliena ignotaque terra, et Carthagini, supremo auxilio effuso, adesse videbatur praesens excidium. [4] Ad hoc discrimen procedunt postero die duorum opulentissimorum populorum duo longe clarissimi duces, duo fortissimi exercitus, multa ante parta decora aut cumulaturi eo die aut eversuri. [5] Anceps igitur spes et metus miscebant animos; contemplantibusque modo suam modo hostium aciem, cum oculis magis quam ratione pensarent vires, simul laeta, simul tristia obversabantur. Quae ipsis sua sponte non succurrebant, ea duces admonendo atque hortando subiciebant. [6] Poenus sedecim annorum in terra Italia res gestas, tot duces Romanos, tot exercitus occidione occisos et sua cuique decora, ubi ad insignem alicuius pugnae memoria militem venerat, referebat: [7] Scipio Hispanias et recentia in Africa proelia et confessionem hostium, quod neque non petere pacem propter metum neque manere in ea prae insita animis perfidia potuissent. [8] Ad hoc conloquium Hannibalis in secreto habitum ac liberum fingenti qua volt flectit. [9] Ominatur, quibus quondam auspiciis patres eorum ad Aegates pugnaverint insulas, ea illis exeuntibus in aciem portendisse deos. [10] Adesse finem belli ac laboris; in manibus esse praedam Carthaginis, reditum domum in patriam ad parentes, liberos, coniuges penatesque deos. [11] Celsus haec corpore voltuque ita laeto ut vicisse iam crederes dicebat. Instruit deinde primos hastatos, post eos principes; triariis postremam aciem clausit. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß