Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXX, ãë. 32

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1949/1995.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

ñ.427 32. (1) Âåð­íóâ­øèñü êàæ­äûé â ñâîé ëàãåðü, îáà îáú­ÿâ­ëÿ­þò ñîë­äà­òàì: íàäî ïðè­ãîòî­âèòü îðó­æèå è ñîáðàòü­ñÿ ñ äóõîì äëÿ ïîñëåä­íåé áèò­âû: òå, íà ÷üåé ñòî­ðîíå áóäåò ñ÷à­ñòüå, ñòà­íóò íå íà äåíü — íàâåê ïîáåäè­òå­ëÿ­ìè; (2) ïðåæ­äå ÷åì íàñòó­ïèò çàâ­òðàø­íÿÿ íî÷ü, îíè óçíà­þò, Ðèì èëè Êàð­ôà­ãåí áóäåò äàâàòü çàêî­íû íàðî­äàì. Íå Àôðè­êà èëè Èòà­ëèÿ áóäåò íàãðà­äîþ ïîáåäû, íî öåëûé ìèð. Ñòîëü æå âåëè­êà è îïàñ­íîñòü äëÿ òåõ, êîìó â áèò­âå íå ïîâå­çåò. (3) È ðèì­ëÿ­íàì íåò ïðè­áå­æè­ùà â ýòîé ÷óæîé, íåçíà­êî­ìîé ñòðàíå, è Êàð­ôà­ãåí, èñ÷åð­ïàâ ïîñëåä­íèå ñèëû, ñðà­çó îêà­æåò­ñÿ íà êðàþ ãèáå­ëè.

(4) Íàçàâ­òðà93 â ðåøàþ­ùåå ñðà­æå­íèå âñòó­ïè­ëè äâà ñëàâ­íåé­øèõ âîæäÿ äâóõ ñàìûõ ìîãó­ùå­ñò­âåí­íûõ íàðî­äîâ, äâà õðàá­ðåé­øèõ âîé­ñêà, ãîòî­âûå â ýòîò äåíü ëèáî äîñòè÷ü âûñ­øåé ñëà­âû, ëèáî ïîãó­áèòü ñâîþ ïðåæ­íþþ. (5) Ëþäè è íàäå­ÿ­ëèñü, è áîÿ­ëèñü, îãëÿäû­âà­ÿñü òî íà ñâîå, òî íà âðà­æå­ñêîå âîé­ñêî, âçâå­øè­âà­ëè ñâîè ñèëû ñêî­ðåå íà ãëàç, ÷åì ïî çðå­ëîì ðàç­ìûø­ëå­íèè, òî ðàäó­ÿñü, òî ïå÷à­ëÿñü. Íà÷àëü­íè­êè óãî­âà­ðè­âà­ëè è îáî­ä­ðÿ­ëè ñîë­äàò, íàïî­ìè­íà­ëè î òîì, ÷òî ñàìèì èì íå ïðè­õî­äè­ëî â ãîëî­âó. (6) Ïóíè­åö ïåðå­÷èñ­ëèë âñå, ÷òî ñîâåð­øå­íî åãî âîè­íà­ìè íà èòà­ëèé­ñêîé çåì­ëå çà øåñò­íà­äöàòü ëåò: ñêîëü­êî âîå­íà­÷àëü­íè­êîâ óáè­òî, ñêîëü­êî óíè­÷òî­æå­íî âðà­æå­ñêèõ âîéñê; îí ïîä­õî­äèë ê íåêî­òî­ðûì ñîë­äà­òàì, îòëè­÷èâ­øèì­ñÿ â êàêîì-íèáóäü ïàìÿò­íîì ñðà­æå­íèè, è ðàñ­ñêà­çû­âàë îá èõ ïîäâè­ãàõ. (7) Ñöè­ïè­îí ãîâî­ðèë îá Èñïà­íèè, î íåäàâ­íèõ áîÿõ â Àôðè­êå, î âðà­ãàõ, êîòî­ðûå, ïî ñîá­ñò­âåí­íûì èõ ïðè­çíà­íè­ÿì, òàê íàïó­ãà­íû, ÷òî íå ñìîã­ëè óäåð­æàòü­ñÿ îò ïðîñüá î ìèðå, íî òàê ïî ïðè­ðî­äå ñâî­åé âåðî­ëîì­íû, ÷òî íå ñìîã­ëè íè÷å­ãî ñîáëþ­ñòè. (8) È î ïåðå­ãî­âî­ðàõ ñâî­èõ ñ Ãàí­íè­áà­ëîì, êîòî­ðûå âåëèñü òàé­íî, îí ðàñ­ñêà­çû­âàë, ÷òî è êàê õîòåë. (9) Îí îáú­ÿâ­ëÿë, ÷òî òå íåáëà­ãî­ïðè­ÿò­íûå çíà­ìå­íèÿ, ïðè êîòî­ðûõ îòöû íûíåø­íèõ êàð­ôà­ãå­íÿí ñðà­æà­ëèñü ó Ýãàò­ñêèõ îñò­ðî­âîâ94, áîãè âíîâü ÿâè­ëè ñåé­÷àñ êàð­ôà­ãåí­ñêî­ìó âîé­ñêó, ãîòî­âÿ­ùå­ìó­ñÿ ê áèò­âå. (10) Êîíåö âîéíå è åå òÿãîòàì, ãîâî­ðèë îí, áëè­çîê; äîáû­÷à êàð­ôà­ãåí­ñêàÿ â èõ ðóêàõ; âîò-âîò âåð­íóò­ñÿ îíè äîìîé — â îòå­÷å­ñòâî, ê ðîäè­òå­ëÿì, äåòÿì, æåíàì, áîãàì-ïåíà­òàì! (11) Ñöè­ïè­îí âûïðÿ­ìèë­ñÿ; ëèöî åãî áûëî òàê ðàäîñò­íî, áóä­òî ïîáåäà óæå îäåð­æà­íà. Çàòåì îí ïîñòðî­èë âîé­ñêî: âïå­ðå­äè ãàñòà­òû, çà íèìè ïðèí­öåï­ñû, à â ïîñëåä­íåì ðÿäó — òðè­à­ðèè.

32. In castra ut est ven­tum, pro­nun­tiant am­bo ar­ma ex­pe­di­rent mi­li­tes ani­mos­que ad sup­re­mum cer­ta­men, non in unum diem sed in per­pe­tuum, si fe­li­ci­tas ades­set, vic­to­res. [2] Ro­ma an Car­tha­go iura gen­ti­bus da­ret an­te cras­ti­nam noc­tem sci­tu­ros; ne­que enim Af­ri­cam aut Ita­liam, sed or­bem ter­ra­rum vic­to­riae prae­mium fo­re; par pe­ri­cu­lum prae­mio qui­bus ad­ver­sa pug­nae for­tu­na fuis­set. [3] Nam ne­que Ro­ma­nis ef­fu­gium ul­lum pa­te­bat in alie­na ig­no­ta­que ter­ra, et Car­tha­gi­ni, sup­re­mo auxi­lio ef­fu­so, ades­se vi­de­ba­tur prae­sens ex­ci­dium.

[4] Ad hoc discri­men pro­ce­dunt pos­te­ro die duo­rum opu­len­tis­si­mo­rum po­pu­lo­rum duo lon­ge cla­ris­si­mi du­ces, duo for­tis­si­mi exer­ci­tus, mul­ta an­te par­ta de­co­ra aut cu­mu­la­tu­ri eo die aut ever­su­ri. [5] An­ceps igi­tur spes et me­tus mis­ce­bant ani­mos; con­templan­ti­bus­que mo­do suam mo­do hos­tium aciem, cum ocu­lis ma­gis quam ra­tio­ne pen­sa­rent vi­res, si­mul lae­ta, si­mul tris­tia ob­ver­sa­ban­tur. Quae ip­sis sua spon­te non suc­cur­re­bant, ea du­ces ad­mo­nen­do at­que hor­tan­do su­bi­cie­bant. [6] Poe­nus se­de­cim an­no­rum in ter­ra Ita­lia res ges­tas, tot du­ces Ro­ma­nos, tot exer­ci­tus oc­ci­dio­ne oc­ci­sos et sua cui­que de­co­ra, ubi ad in­sig­nem ali­cui­us pug­nae me­mo­ria mi­li­tem ve­ne­rat, re­fe­re­bat: [7] Sci­pio His­pa­nias et re­cen­tia in Af­ri­ca proe­lia et con­fes­sio­nem hos­tium, quod ne­que non pe­te­re pa­cem prop­ter me­tum ne­que ma­ne­re in ea prae in­si­ta ani­mis per­fi­dia po­tuis­sent. [8] Ad hoc con­lo­qui­um Han­ni­ba­lis in sec­re­to ha­bi­tum ac li­be­rum fin­gen­ti qua volt flec­tit. [9] Omi­na­tur, qui­bus quon­dam aus­pi­ciis pat­res eorum ad Aega­tes pug­na­ve­rint in­su­las, ea il­lis exeun­ti­bus in aciem por­ten­dis­se deos. [10] Ades­se fi­nem bel­li ac la­bo­ris; in ma­ni­bus es­se prae­dam Car­tha­gi­nis, re­di­tum do­mum in pat­riam ad pa­ren­tes, li­be­ros, co­niu­ges pe­na­tes­que deos. [11] Cel­sus haec cor­po­re vol­tu­que ita lae­to ut vi­cis­se iam cre­de­res di­ce­bat.

Instruit dein­de pri­mos has­ta­tos, post eos prin­ci­pes; tria­riis postre­mam aciem clau­sit.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 93Íå äåíü ñðà­æå­íèÿ äàæå, à âðå­ìÿ ãîäà îñòà­åò­ñÿ ïðåä­ìå­òîì ñïî­ðîâ (äèà­ïà­çîí ïðåä­ëà­ãàå­ìûõ äàòè­ðî­âîê — îò âåñ­íû äî ïîçä­íåé îñå­íè).
  • 94Ò. å. â çàâåð­øàþ­ùåé áèò­âå Ïåð­âîé Ïóíè­÷å­ñêîé âîé­íû. Ñì. ïðè­ìå÷. 39 ê êí. XXI.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1260010226 1327007032 1327008059 1364003033 1364003034 1364003035