История Рима от основания города

Книга XXIV, гл. 22

22. Lu­ce pri­ma po­pu­lus om­nis, ar­ma­tus iner­mis­que, in Ach­ra­di­nam ad cu­riam con­ve­nit. Ibi pro Con­cor­diae ara, quae in eo si­ta lo­co erat, ex prin­ci­pi­bus unus no­mi­ne Po­lyae­nus con­tio­nem et li­be­ram et mo­de­ra­tam ha­buit. [2] Ser­vi­tu­tis for­mi­di­nes in­dig­ni­ta­tes­que ho­mi­nes ex­per­tos ad­ver­sus no­tum ma­lum in­ri­ta­tos es­se: dis­cor­dia ci­vi­lis quas in­por­tet cla­des, audis­se ma­gis a pat­ri­bus Sy­ra­cu­sa­nos quam ip­sos vi­dis­se. [3] Ar­ma quod in­pig­re ce­pe­rint, lau­da­re; ma­gis lau­da­tu­rum, si non utan­tur ni­si ul­ti­ma ne­ces­si­ta­te coac­ti. [4] In prae­sen­tia le­ga­tos ad Ad­ra­no­do­rum mit­ti pla­ce­re qui de­nun­tient ut in po­tes­ta­te se­na­tus ac po­pu­li sit, por­tas In­su­lae ape­riat, red­dat prae­si­dium. [5] Si tu­te­lam alie­ni reg­ni suum reg­num ve­lit fa­ce­re, eun­dem se cen­se­re mul­to ac­rius ab Ad­ra­no­do­ro quam ab Hie­ro­ny­mo re­pe­ti li­ber­ta­tem. [6] Ab hac con­tio­ne le­ga­ti mis­si sunt. Se­na­tus in­de ha­be­ri coep­tus est, quod si­cut reg­nan­te Hie­ro­ne man­se­rat pub­li­cum con­si­lium, ita post mor­tem eius an­te eam diem nul­la de re ne­que con­vo­ca­ti ne­que con­sul­ti fue­rant. [7] Ut ven­tum ad Ad­ra­no­do­rum est, ip­sum qui­dem mo­ve­bat et ci­vium con­sen­sus et cum aliae oc­cu­pa­tae ur­bis par­tes, tum pars In­su­lae vel mu­ni­tis­si­ma pro­di­ta at­que alie­na­ta. [8] Sed evo­ca­tum eum ab le­ga­tis Da­ma­ra­ta uxor, fi­lia Hie­ro­nis, infla­ta ad­huc re­giis ani­mis ac mu­lieb­ri spi­ri­tu, ad­mo­net sae­pe usur­pa­tae Dio­ny­si ty­ran­ni vo­cis, [9] qua pe­di­bus trac­tum, non in­si­den­tem equo re­lin­que­re ty­ran­ni­dem di­xe­rit de­be­re. Fa­ci­le es­se mo­men­to quo quis ve­lit ce­de­re pos­ses­sio­ne mag­nae for­tu­nae; fa­ce­re et pa­ra­re eam dif­fi­ci­le at­que ar­duum es­se. [10] Spa­tium su­me­ret ad con­sul­tan­dum ab le­ga­tis; eo ute­re­tur ad ar­ces­sen­dos ex Leon­ti­nis mi­li­tes, qui­bus si pe­cu­niam re­giam pol­li­ci­tus es­set, om­nia in po­tes­ta­te eius fu­tu­ra. [11] Haec mu­lieb­ria con­si­lia Ad­ra­no­do­rus ne­que to­ta as­per­na­tus est ne­que ex­templo ac­ce­pit, tu­tio­rem ad opes ad­fec­tan­das ra­tus es­se viam, si in prae­sen­tia tem­po­ri ces­sis­set. [12] Ita­que le­ga­tos re­nun­tia­re ius­sit fu­tu­rum se in se­na­tus ac po­pu­li po­tes­ta­te.

Pos­te­ro die lu­ce pri­ma pa­te­fac­tis In­su­lae por­tis in fo­rum Ach­ra­di­nae ve­nit. [13] Ibi in aram Con­cor­diae, ex qua pri­die Po­lyae­nus con­tio­na­tus erat, es­cen­dit ora­tio­nem­que eam or­sus est qua pri­mum cuncta­tio­nis suae ve­niam pe­ti­vit: [14] se enim clau­sas ha­buis­se por­tas, non se­pa­ran­tem suas res a pub­li­cis, sed stric­tis se­mel gla­diis ti­men­tem qui fi­nis cae­di­bus es­set fu­tu­rus, ut­rum, quod sa­tis li­ber­ta­ti fo­ret, con­ten­ti ne­ce ty­ran­ni es­sent, an qui­cum­que aut pro­pin­qui­ta­te aut ad­fi­ni­ta­te aut ali­quis mi­nis­te­riis re­giam con­ti­gis­sent alie­nae cul­pae rei tru­ci­da­ren­tur. [15] Postquam ani­mad­ver­te­rit eos qui li­be­ras­sent pat­riam ser­va­re etiam li­be­ra­tam vel­le at­que un­di­que con­su­li in me­dium, non du­bi­tas­se quin et cor­pus suum et ce­te­ra om­nia quae suae fi­dei tu­te­lae­que es­sent, quo­niam eum qui man­das­set suus fu­ror ab­sumpsis­set, pat­riae res­ti­tue­ret. [16] Con­ver­sus dein­de ad in­ter­fec­to­res ty­ran­ni ac no­mi­ne ap­pel­lans Theo­do­tum ac So­sin, [17] «Fa­ci­nus» in­quit «me­mo­ra­bi­le fe­cis­tis; sed mi­hi cre­di­te, in­co­ha­ta vestra glo­ria, non­dum per­fec­ta est pe­ri­cu­lum­que in­gens ma­net, ni­si pa­ci et con­cor­diae con­su­li­tis, ne li­be­ra ef­fe­ra­tur res pub­li­ca».