Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXX, ãë. 44

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1949/1995.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

ñ.438 44. (1) Ïðåäû­äó­ùèé ìèð ñ êàð­ôà­ãå­íÿ­íà­ìè áûë çàêëþ­÷åí çà ñîðîê ëåò äî òîãî ïðè êîí­ñó­ëàõ Êâèí­òå Ëóòà­öèè è Àâëå Ìèíó­öèè[1]. (2) À âîé­íà íà÷à­ëàñü äâà­äöàòü òðè ãîäà ñïó­ñòÿ ïðè êîí­ñó­ëàõ Ïóá­ëèè Êîð­íå­ëèè è Òèáå­ðèè Ñåì­ï­ðî­íèè è îêîí­÷è­ëàñü íà ñåì­íà­äöà­òîì ãîäó ïðè êîí­ñó­ëàõ Ãíåå Êîð­íå­ëèè è Ïóá­ëèè Ýëèè Ïåòå. (3) Êàê ðàñ­ñêà­çû­âà­þò, Ñöè­ïè­îí âïî­ñëåä­ñò­âèè ÷àñòî ãîâî­ðèë, ÷òî ñíà­÷à­ëà Òèáå­ðèé Êëàâ­äèé, à ïîòîì Ãíåé Êîð­íå­ëèé â ïîãîíå çà ñîá­ñò­âåí­íîé ñëà­âîé ïîìå­øà­ëè åìó çàêîí­÷èòü âîé­íó ðàç­ðó­øå­íè­åì Êàð­ôà­ãå­íà.

(4) Êàð­ôà­ãå­íó, èñòî­ùåí­íî­ìó âîé­íîé, òðóä­íî áûëî ñäå­ëàòü ïåð­âûé äåíåæ­íûé âçíîñ; â êàð­ôà­ãåí­ñêîì ñåíà­òå ñêîð­áå­ëè è ïëà­êà­ëè. Ãàí­íè­áàë, ðàñ­ñêà­çû­âà­þò, ðàñ­ñìå­ÿë­ñÿ, (5) è Ãàç­ä­ðó­áàë Êîç­ëèê óïðåê­íóë åãî: îí ñìå­åò­ñÿ íàä îáùèì ãîðåì, à ñàì âåäü è âèíî­âàò â ýòèõ ñëå­çàõ. (6) «Åñëè áû, — îòâå­òèë Ãàí­íè­áàë, — âçãëÿä, ðàç­ëè­÷àþ­ùèé âûðà­æå­íèå ëèöà, ìîã ïðî­íèê­íóòü è â äóøó, òî âàì ñòà­ëî áû ÿñíî, ÷òî ýòîò ñìåõ, çà êîòî­ðûé âû ìåíÿ óêî­ðÿ­å­òå, èäåò îò ñåðä­öà íå ðàäîñò­íî­ãî, à ïî÷òè îáå­çó­ìåâ­øå­ãî îò áåä. Ïóñòü îí íå êî âðå­ìå­íè, íî âñå-òàêè ëó÷­øå, ÷åì âàøè ãëó­ïûå è ãíóñ­íûå ñëå­çû. (7) Ïëà­êàòü ñëå­äî­âà­ëî, êîãäà ó íàñ îòî­áðà­ëè îðó­æèå, ñîæãëè êîðàá­ëè, çàïðå­òè­ëè âîå­âàòü ñ âíåø­íè­ìè âðà­ãà­ìè — òîãäà íàñ è ðàíè­ëè íàñìåðòü. Íå äóìàé­òå, ÷òî ýòî î âàøåì ñïî­êîé­ñò­âèè ïîçà­áî­òè­ëèñü ðèì­ëÿíå. (8) Äîë­ãî ïðå­áû­âàòü â ïîêîå íè îäíî áîëü­øîå ãîñóäàð­ñòâî íå ìîæåò, è åñëè íåò âíåø­íå­ãî âðà­ãà, îíî íàé­äåò âíóò­ðåí­íå­ãî: òàê, î÷åíü ñèëü­íûì ëþäÿì áîÿòü­ñÿ, êàæåò­ñÿ, íåêî­ãî, íî ñîá­ñò­âåí­íàÿ ñèëà èõ òÿãî­òèò. (9) À ìû ëèøü â òîé ìåðå ÷óâ­ñò­âó­åì îáùåå áåä­ñò­âèå, â êàêîé îíî êàñà­åò­ñÿ íàøèõ ÷àñò­íûõ äåë, è áîëü­íåå âñå­ãî íàì äåíåæ­íûå ïîòå­ðè. (10) Êîãäà ñ ïîáåæ­äåí­íî­ãî Êàð­ôà­ãå­íà ñîâëå­êà­ëè äîñïå­õè, êîãäà âû óâèäå­ëè, ÷òî ñðå­äè ñòîëü­êèõ àôðè­êàí­ñêèõ ïëå­ìåí òîëü­êî îí, åäèí­ñò­âåí­íûé, áåç­îðó­æåí è ãîë, íèêòî íå çàñòî­íàë, (11) à òåïåðü, êîãäà êàæ­äî­ìó ïðè­õî­äèò­ñÿ èç ÷àñò­íûõ ñðåäñòâ âíî­ñèòü ñâîþ äîëþ â óïëà­òó íàëî­æåí­íîé íà íàñ äàíè, âû ðûäà­å­òå, êàê íà âñå­íà­ðîä­íûõ ïîõî­ðî­íàõ. Áîþñü, ñêî­ðî è âû ïîé­ìå­òå, ÷åãî ñåãî­äíÿ ïëà­êà­ëè íàä ñàìîé ìàëîé èç âàøèõ áåä!» Òàêî­âû áûëè ñëî­âà Ãàí­íè­áà­ëà ê êàð­ôà­ãå­íÿ­íàì.

(12) Ñöè­ïè­îí, ñîçâàâ âñåõ íà ñõîä­êó, îáú­ÿâèë, ÷òî äàðó­åò Ìàñè­íèñ­ñå âäî­áà­âîê ê åãî îòöîâ­ñêî­ìó öàð­ñòâó ãîðîä Öèð­òó129 è ïðî­÷èå ãîðî­äà è çåì­ëè, ïðè­íàä­ëå­æàâ­øèå Ñèôà­êó è ïåðå­øåä­øèå ê ðèì­ëÿ­íàì. (13) Ãíåþ Îêòà­âèþ îí âåëåë îòâå­ñòè ôëîò â Ñèöè­ëèþ è ïåðå­äàòü åãî Ãíåþ Êîð­íå­ëèþ, à êàð­ôà­ãåí­ñêèì ïîñëàì îòïðà­âèòü­ñÿ â Ðèì, ÷òîáû ðåøå­íè­åì ñåíà­òà è íàðî­äà óòâåð­æäå­íû áûëè óñëî­âèÿ ìèðà, ïðåä­ëî­æåí­íûå Ñöè­ïè­î­íîì â ñîãëà­ñèè ñ åãî äåñÿ­òüþ ëåãà­òà­ìè.

44. An­nis an­te quad­ra­gin­ta pax cum Car­tha­gi­nien­si­bus postre­mo fac­ta erat, Q. Lu­ta­tio, A. Man­lio con­su­li­bus. [2] Bel­lum ini­tum an­nis post tri­bus et vi­gin­ti, P. Cor­ne­lio, Ti. Sempro­nio con­su­li­bus, fi­ni­tum est sep­ti­mo de­ci­mo an­no, Cn. Cor­ne­lio, P. Aelio con­su­li­bus. [3] Sae­pe pos­tea fe­runt Sci­pio­nem di­xis­se Ti. Clau­di pri­mum cu­pi­di­ta­tem, dein­de Cn. Cor­ne­li fuis­se in mo­ra, quo mi­nus id bel­lum exi­tio Car­tha­gi­nis fi­ni­ret.

[4] Car­tha­gi­ni cum pri­ma con­la­tio pe­cu­niae diu­ti­no bel­lo ex­haus­tis dif­fi­ci­lis vi­de­re­tur, maes­ti­tia­que et fle­tus in cu­ria es­set, ri­den­tem Han­ni­ba­lem fe­runt conspec­tum. [5] Cui­us cum Hasdru­bal Hae­dus ri­sum incre­pa­ret in pub­li­co fle­tu, cum ip­se lac­ri­ma­rum cau­sa es­set, [6] «Si, quem ad mo­dum oris ha­bi­tus cer­ni­tur ocu­lis», in­quit, «sic et ani­mus in­tus cer­ni pos­set, fa­ci­le vo­bis ap­pa­re­ret non lae­ti, sed pro­pe amen­tis ma­lis cor­dis hunc quem incre­pa­tis ri­sum es­se; qui ta­men ne­qua­quam adeo est in­tem­pes­ti­vus quam vestrae is­tae ab­sur­dae at­que ab­hor­ren­tes lac­ri­mae sunt. [7] Tunc fles­se de­cuit cum adempta sunt no­bis ar­ma, in­cen­sae na­ves, in­ter­dic­tum ex­ter­nis bel­lis; il­lo enim vol­ne­re con­ci­di­mus. Nec est cur vos otio vestro con­sul­tum ab Ro­ma­nis cre­da­tis. [8] Nul­la mag­na ci­vi­tas diu quies­ce­re po­test; si fo­ris hos­tem non ha­bet, do­mi in­ve­nit, ut prae­va­li­da cor­po­ra ab ex­ter­nis cau­sis tu­ta vi­den­tur, sed suis ip­sa vi­ri­bus one­ran­tur. [9] Tan­tum ni­mi­rum ex pub­li­cis ma­lis sen­ti­mus quan­tum ad pri­va­tas res per­ti­net, nec in iis quic­quam ac­rius quam pe­cu­niae dam­num sti­mu­lat. [10] Ita­que cum spo­lia vic­tae Car­tha­gi­ni det­ra­he­ban­tur, cum iner­mem iam ac nu­dam des­ti­tui in­ter tot ar­ma­tas gen­tes Af­ri­cae cer­ne­re­tis, ne­mo in­ge­muit; [11] nunc, quia tri­bu­tum ex pri­va­to con­fe­ren­dum est, tam­quam in pub­li­co fu­ne­re complo­ra­tis. Quam ve­reor ne pro­pe­diem sen­tia­tis le­vis­si­mo in ma­lo vos ho­die lac­ri­mas­se». Haec Han­ni­bal apud Car­tha­gi­nien­ses.

[12] Sci­pio con­tio­ne ad­vo­ca­ta Ma­si­nis­sam ad reg­num pa­ter­num Cir­ta op­pi­do et ce­te­ris ur­bi­bus ag­ris­que quae ex reg­no Sypha­cis in po­pu­li Ro­ma­ni po­tes­ta­tem ve­nis­sent adiec­tis do­na­vit. [13] Cn. Oc­ta­vium clas­sem in Si­ci­liam duc­tam Cn. Cor­ne­lio con­su­li tra­de­re ius­sit, le­ga­tos Car­tha­gi­nien­sium Ro­mam pro­fi­cis­ci, ut quae ab se ex de­cem le­ga­to­rum sen­ten­tia ac­ta es­sent, ea pat­rum auc­to­ri­ta­te po­pu­li­que ius­su con­fir­ma­ren­tur.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 129Ñì. ïðè­ìå÷. 100 ê êí. XXIX.
  • ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß ÐÅÄÀÊÖÈÈ ÑÀÉÒÀ

  • [1]Â îðè­ãè­íà­ëå Q. Lu­ta­tio, A. Man­lio — «Êâèí­òå Ëóòà­öèè è Àâëå Ìàí­ëèè». (Ïðèì. ðåä. ñàé­òà).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364003045 1364003100 1364003101