Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ —
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1985. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
36. (1) Ïîêà â Ãðåöèè, Ìàêåäîíèè è Àçèè ïðîèñõîäèëè âñå ýòè ñîáûòèÿ, âñÿ Ýòðóðèÿ ïîäâåðãëàñü áûëî îïàñíîñòè èç-çà çàãîâîðà ðàáîâ. (2) Äëÿ åãî ðàññëåäîâàíèÿ è ïîäàâëåíèÿ áûë ïîñëàí ñ îäíèì èç äâóõ ãîðîäñêèõ ëåãèîíîâ Ìàíèé Àöèëèé Ãëàáðèîí, ïðåòîð, âåäàâøèé ðàçáîðîì ñóäåáíûõ äåë ìåæäó ãðàæäàíàìè è ÷óæåñòðàíöàìè99 <…> Òåõ ðàáîâ, êîòîðûå óæå ñîáðàëèñü â øàéêó, îí ðàçãðîìèë â áîþ, (3) ìíîãèõ âçÿë â ïëåí. Âîæàêîâ çàãîâîðà îí ïîñëå áè÷åâàíèÿ ðàñïÿë íà êðåñòàõ, à îñòàëüíûõ âåðíóë ãîñïîäàì. (4) Êîíñóëû îòïðàâèëèñü ê ïðîâèíöèÿì. Ìàðöåëë âñòóïèë â ïðåäåëû áîéåâ; êîãäà åãî âîèíû, óòîìëåííûå öåëîäíåâíûì ïåðåõîäîì, ðàçáèâàëè ëàãåðü íà êàêîì-òî õîëìå, íà íèõ íàïàë ñ áîëüøèì âîéñêîì íåêèé Êîðîëàì, áîéñêèé öàðåê, è ïåðåáèë äî òðåõ òûñÿ÷ ÷åëîâåê; (5) â ýòîì áåñïîðÿäî÷íîì ñðàæåíèè ïàëè è íåêîòîðûå çíàìåíèòûå ìóæè — ïðåôåêòû ñîþçíèêîâ100 Òèò Ñåìïðîíèé Ãðàêõ è Ìàðê Þíèé Ñèëàí, à òàêæå âîåííûå òðèáóíû âòîðîãî ëåãèîíà Ìàðê Îãóëüíèé è Ïóáëèé Êëàâäèé. (6) Îäíàêî ëàãåðü, êîòîðûé óñïåëè õîðîøî óêðåïèòü, áûë óäåðæàí ðèìëÿíàìè — âðàãàì, õîòü îíè è áûëè âîîäóøåâëåíû óäà÷íîé áèòâîé, òàê è íå óäàëîñü âçÿòü åãî ïðèñòóïîì. (7) Íåñêîëüêî äíåé çàòåì êîíñóë îñòàâàëñÿ â òîì æå ëàãåðå, âðà÷óÿ ðàíåíûõ è äàâàÿ âîèíàì îïðàâèòüñÿ îò ïîòðÿñåíèÿ. (8) À áîéè, íàðîä íåòåðïåëèâûé, íåñïîñîáíûé ïåðåíîñèòü ñêóêó îæèäàíèÿ, ðàçáðåëèñü êòî êóäà ïî ñâîèì êðåïîñòÿì è ñåëåíèÿì. (9) Òîãäà Ìàðöåëë, áûñòðî ïåðåéäÿ Ïàä, ïîâåë ëåãèîíû â ñ.100 îáëàñòü ãîðîäà Êîìà101, ãäå ïîñòàâèëè ëàãåðü èíñóáðû, êîòîðûå è òàìîøíèõ æèòåëåé ïðèçâàëè ê îðóæèþ. Ðàñïàëåííûå íåäàâíåé ïîáåäîé áîéåâ, ãàëëû íàâÿçàëè ðèìëÿíàì ñðàæåíèå ïðÿìî íà ïåðåõîäå è ñïåðâà óäàðèëè íà íèõ ñ òàêîé ñèëîé, ÷òî ïåðåäîâûå ïîðÿäêè ðèìëÿí äðîãíóëè. (10) Çàìåòèâ ýòî, Ìàðöåëë èñïóãàëñÿ, êàê áû îíè ðàçîì íå îáðàòèëèñü â áåãñòâî, — îí âûäâèíóë âïåðåä êîãîðòó ìàðñîâ102 è áðîñèë íà âðàãà âñå òóðìû ëàòèíñêîé êîííèöû. (11) Ïåðâûé, à çàòåì âòîðîé åå óäàð îáóçäàëè áåøåíûé íàòèñê íåïðèÿòåëÿ, à òåì âðåìåíåì îñòàëüíîå ðèìñêîå âîéñêî ñïëîòèëî ñòðîé è ïåðåøëî â ðåøèòåëüíîå íàñòóïëåíèå. (12) Ãàëëû íå âûäåðæàëè óäàðà, íî ïîêàçàëè ñïèíó è êèíóëèñü âðàññûïíóþ. (13) Âàëåðèé Àíòèàò ïèøåò, ÷òî â ýòîì ñðàæåíèè áûëî ïåðåáèòî ñâûøå ñîðîêà òûñÿ÷ ÷åëîâåê, çàõâà÷åíî âîñåìüäåñÿò ñåìü áîåâûõ çíàìåí, ñåìüñîò òðèäöàòü äâå ïîâîçêè è ìíîæåñòâî çîëîòûõ îæåðåëèé, èç êîòîðûõ, êàê ïèøåò Êëàâäèé, îäíî, î÷åíü òÿæåëîå, áûëî ïðèíåñåíî â äàð õðàìó Þïèòåðà Êàïèòîëèéñêîãî. (14)  òîò æå äåíü çàõâà÷åí è ðàçãðàáëåí áûë ëàãåðü ãàëëîâ, à íåñêîëüêî äíåé ñïóñòÿ — è ãîðîä Êîì. Ïîñëå ýòîãî ê êîíñóëó ïåðåøëè äâàäöàòü âîñåìü êðåïîñòåé. (15) Ïèñàòåëè, ïðàâäà, ðàñõîäÿòñÿ â òîì, êóäà ñíà÷àëà êîíñóë äâèíóë âîéñêî — íà áîéåâ èëè íà èíñóáðîâ: òî ëè óäà÷íîå ñðàæåíèå ïîçâîëèëî çàáûòü íåñ÷àñòëèâîå, òî ëè ïîáåäà ó Êîìà áûëà îìðà÷åíà ïîðàæåíèåì â çåìëå áîéåâ. |
36. Cum haec in Graecia Macedoniaque et Asia gererentur, Etruriam infestam prope coniuratio servorum fecit. [2] Ad quaerendam opprimendamque eam M’. Acilius Glabrio praetor, cui inter cives peregrinosque iurisdictio obtigerat, cum una ex duabus legione urbana est missus, alios [4] Consules in provincias profecti sunt. Marcellum Boiorum ingressum fines fatigato per diem totum milite via facienda castra in tumulo quodam ponentem Corolamus quidam, regulus Boiorum, cum magna manu adortus ad tria milia hominum occidit; [5] et illustres viri aliquot in illo tumultuario proelio ceciderunt, inter quos praefecti socium T. Sempronius Gracchus et M. Iunius Silanus et tribuni militum de legione secunda M. Ogulnius et P. Claudius. [6] Castra tamen ab Romanis impigre permunita retentaque, cum hostes prospera pugna elati nequiquam oppugnassent. [7] Stativis deinde iisdem per dies aliquot sese tenuit, dum et saucios curaret et a tanto terrore animos militum reficeret. [8] Boi, ut est gens minime ad morae taedium ferendum patiens, in castella sua vicosque passim dilapsi sunt. [9] Marcellus Pado confestim traiecto in agrum Comensem, ubi Insubres Comensibus ad arma excitis castra habebant, legiones ducit. Galli, feroces Boiorum ante dies paucos pugna, in ipso itinere proelium committunt; et primo adeo acriter invaserunt ut antesignanos impulerint. [10] Quod ubi Marcellus animadvertit, veritus ne moti semel pellerentur, cohortem Marsorum cum opposuisset, equitum Latinorum omnes turmas in hostem emisit. [11] Quorum cum primus secundusque impetus rettudisset inferentem se ferociter hostem, confirmata et reliqua acies Romana restitit primo, deinde signa acriter intulit. [12] Nec ultra sustinuere certamen Galli quin terga verterent atque effuse fugerent. [13] In eo proelio supra quadraginta milia hominum caesa Valerius Antias scribit, octoginta septem signa militaria capta et carpenta septingenta triginta duo et aureos torques multos, ex quibus unum magni ponderis Claudius in Capitolio Iovi donum in aede positum scribit. [14] Castra eo die Gallorum expugnata direptaque, et Comum oppidum post dies paucos captum. Castella inde duodetriginta ad consulem defecerunt. [15] Id quoque inter scriptores ambigitur, utrum in Boios prius an Insubres consul exercitum duxerit adversamque prospera pugna oblitteraverit, an victoria ad Comum parta deformata clade in Bois accepta sit. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß