Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1935/1984. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
11. (1)  Ëèãóðèè äîëãî íå ïðîèñõîäèëî íè÷åãî äîñòîïàìÿòíîãî, íî ê êîíöó ãîäà [193 ã.] ïîëîæåíèå äåë äâàæäû îêàçûâàëîñü î÷åíü îïàñíûì. (2) Ïåðâûé ðàç, êîãäà êîíñóëüñêèé ëàãåðü áûë îñàæäåí è åäâà óäàëîñü îòðàçèòü ïðèñòóï, à âòîðîé — â ñêîðîì âðåìåíè, êîãäà êîëîííà ðèìëÿí äâèãàëàñü ïî óçêîìó óùåëüþ, à ó âûõîäà èç íåãî çàñåëî ëèãóðèéñêîå âîéñêî. (3) Íàéäÿ ïðîõîä ïåðåêðûòûì, êîíñóë ðåøèë âîçâðàùàòüñÿ, íî è ñ äðóãîé ñòîðîíû âûõîä èç óùåëüÿ áûë çàíÿò íåïðèÿòåëåì. Êàâäèíñêîå ïîðàæåíèå íå òîëüêî ÷òî ïðèõîäèëî íà ïàìÿòü, íî, ìîæíî ñêàçàòü, ïðåäñòàâàëî ïåðåä ìûñëåííûì âçîðîì41. (4)  êîíñóëüñêîì âîéñêå áûë âñïîìîãàòåëüíûé îòðÿä íóìèäèéñêèõ êîííèêîâ — îêîëî âîñüìèñîò ÷åëîâåê; èõ íà÷àëüíèê îáåùàë êîíñóëó, ÷òî åãî ëþäè ïðîðâóòñÿ ñ ëþáîé èç äâóõ ñòîðîí, ïóñòü òîëüêî îí ñêàæåò, ãäå áîëüøå äåðåâåíü: (5) òîãäà îí íàïàäåò íà íèõ è ïðåæäå âñåãî çàïàëèò äîìà, ÷òîáû ëèãóðèéöû â ñòðàõå ïîêèíóëè çàíÿòîå èìè óùåëüå è êèíóëèñü íà çàùèòó ñâîèõ ñåìåé. (6) Êîíñóë ïîõâàëèë åãî è îáåùàë íàãðàäèòü. Íóìèäèéöû âñêî÷èëè íà ëîøàäåé è ñòàëè îáúåçæàòü âðàæåñêèå êàðàóëû, íèêîãî íå òðîãàÿ. (7) Íà ïåðâûé âçãëÿä íåò çðåëèùà áîëåå æàëêîãî: è êîíè, è âñàäíèêè íèçêîðîñëû è òîùè, ïðèòîì âñàäíèêè íå ïîäïîÿñàíû è áåçîðóæíû (ïðè êàæäîì ëèøü äðîòèê), (8) êîíè íå âçíóçäàíû, è ñàì èõ áåã áåçîáðàçåí — âûòÿíóòàÿ âïåðåä ãîëîâà íà íåãíóùåéñÿ øåå. ×òîáû âûãëÿäåòü åùå áîëåå æàëêèìè, âñàäíèêè íàðî÷íî ñâàëèâàëèñü ñ êîíåé, óñòðàèâàÿ øóòîâñêîå ïðåäñòàâëåíèå. (9) È âîò óæå ïî÷òè âñå êàðàóëüíûå, êîòîðûå ñïåðâà áûëè íàïðÿæåíû è ãîòîâèëèñü îòðàçèòü íàïàäåíèå, ðàññåëèñü áåçîðóæíûå, ñ.159 ãëÿäÿ íà ýòî çðåëèùå. (10) Íóìèäèéöû òî ïîäñêàêèâàëè ïîáëèæå, òî îòñêàêèâàëè, íî ìàëî-ïîìàëó ïðèáëèçèëèñü ê óùåëüþ, äåëàÿ âèä, áóäòî íå ñïðàâëÿþòñÿ ñ óïðàâëåíèåì è ëîøàäè íåñóò èõ ïîìèìî âîëè. Íî âäðóã, ïðèøïîðèâ êîíåé, îíè ïðîì÷àëèñü ïðÿìî ÷åðåç êàðàóëû âðàãîâ è (11), âûðâàâøèñü íà áîëåå îòêðûòîå ìåñòî, ñòàëè ïîäæèãàòü ïîäðÿä âñå äîìà âäîëü äîðîãè. Ïîòîì îíè ïîäîæãëè áëèæàéøóþ äåðåâíþ, èñòðåáëÿÿ âñå îãíåì è ìå÷îì. (12) Ëèãóðèéöû ñíà÷àëà çàìåòèëè äûì, çàòåì óñëûøàëè êðèêè çàìåòàâøèõñÿ â ñòðàõå ëþäåé, è, íàêîíåö, âèä áåãóùèõ ñòàðèêîâ è äåòåé ïðèâåë âðàæåñêèé ëàãåðü â ñìÿòåíèå. (13) È òóò ëèãóðèéöû áåç ðàññóæäåíèé, áåç ïðèêàçàíèé óñòðåìèëèñü êàæäûé íà çàùèòó ñâîåãî èìóùåñòâà.  ìãíîâåíèå îêà ëàãåðü èõ îïóñòåë, è âûçâîëåííûé èç îñàäû êîíñóë ìîã ïðîäîëæàòü ñâîé ïóòü. |
11. Diu nihil in Liguribus dignum memoria gestum erat; extremo eius anni bis in magnum periculum res adducta est; [2] nam et castra consulis oppugnata aegre sunt defensa, et non ita multo post per saltum angustum cum duceretur agmen Romanum, ipsas fauces exercitus Ligurum insedit. [3] Qua cum exitus non pateret, converso agmine redire institit consul. Et ab tergo fauces saltus occupatae a parte hostium erant, Caudinaeque cladis memoria non animis modo, sed prope oculis obversabatur. [4] Numidas octingentos ferme equites inter auxilia habebat. Eorum praefectus consuli pollicetur se parte utra vellet cum suis erupturum, tantum uti diceret, utra pars frequentior vicis esset; [5] in eos se impetum facturum et nihil prius quam flammam tectis iniecturum, ut is pavor cogeret Ligures excedere saltu quem obsiderent et discurrere ad opem ferendam suis. [6] Collaudatum eum consul spe praemiorum onerat. Numidae equos conscendunt et obequitare stationibus hostium, neminem lacessentes, coeperunt. [7] Nihil primo adspectu contemptius: equi hominesque paululi et graciles, discinctus et inermis eques, praeterquam quod iacula secum portat, equi sine frenis, [8] deformis ipse cursus rigida cervice et extento capite currentium. Hunc contemptum de industria augentes labi ex equis et per ludibrium spectaculo esse. [9] Itaque qui primo intenti paratique si lacesserentur in stationibus fuerant, iam inermes sedentesque pars maxima spectabant. [10] Numidae adequitare, dein refugere, sed propius saltum paulatim evehi, velut quos impotentes regendi equi invitos efferrent. Postremo subditis calcaribus per medias stationes hostium erupere, [11] et in agrum latiorem evecti omnia propinqua viae tecta incendunt; proximo deinde vico inferunt ignem; ferro flammaque omnia pervastant. [12] Fumus primo conspectus deinde clamor trepidantium in vicis auditus, postremo seniores puerique refugientes tumultum in castris fecerunt. [13] Itaque sine consilio, sine imperio pro se quisque currere ad sua tutanda; momentoque temporis castra relicta erant, et obsidione liberatus consul quo intenderat pervenit. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß