Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXV, ãë. 11

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1935/1984.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

11. (1)  Ëèãó­ðèè äîë­ãî íå ïðî­èñ­õî­äè­ëî íè÷å­ãî äîñòî­ïà­ìÿò­íî­ãî, íî ê êîí­öó ãîäà [193 ã.] ïîëî­æå­íèå äåë äâà­æäû îêà­çû­âà­ëîñü î÷åíü îïàñ­íûì. (2) Ïåð­âûé ðàç, êîãäà êîí­ñóëü­ñêèé ëàãåðü áûë îñà­æäåí è åäâà óäà­ëîñü îòðà­çèòü ïðè­ñòóï, à âòî­ðîé — â ñêî­ðîì âðå­ìå­íè, êîãäà êîëîí­íà ðèì­ëÿí äâè­ãà­ëàñü ïî óçêî­ìó óùå­ëüþ, à ó âûõî­äà èç íåãî çàñå­ëî ëèãó­ðèé­ñêîå âîé­ñêî. (3) Íàé­äÿ ïðî­õîä ïåðå­êðû­òûì, êîí­ñóë ðåøèë âîç­âðà­ùàòü­ñÿ, íî è ñ äðó­ãîé ñòî­ðî­íû âûõîä èç óùå­ëüÿ áûë çàíÿò íåïðè­ÿ­òå­ëåì. Êàâ­äèí­ñêîå ïîðà­æå­íèå íå òîëü­êî ÷òî ïðè­õî­äè­ëî íà ïàìÿòü, íî, ìîæ­íî ñêà­çàòü, ïðåä­ñòà­âà­ëî ïåðåä ìûñ­ëåí­íûì âçî­ðîì41. (4)  êîí­ñóëü­ñêîì âîé­ñêå áûë âñïî­ìî­ãà­òåëü­íûé îòðÿä íóìè­äèé­ñêèõ êîí­íè­êîâ — îêî­ëî âîñü­ìè­ñîò ÷åëî­âåê; èõ íà÷àëü­íèê îáå­ùàë êîí­ñó­ëó, ÷òî åãî ëþäè ïðî­ðâóò­ñÿ ñ ëþáîé èç äâóõ ñòî­ðîí, ïóñòü òîëü­êî îí ñêà­æåò, ãäå áîëü­øå äåðå­âåíü: (5) òîãäà îí íàïà­äåò íà íèõ è ïðåæ­äå âñå­ãî çàïà­ëèò äîìà, ÷òîáû ëèãó­ðèé­öû â ñòðà­õå ïîêè­íó­ëè çàíÿ­òîå èìè óùå­ëüå è êèíó­ëèñü íà çàùè­òó ñâî­èõ ñåìåé. (6) Êîí­ñóë ïîõâà­ëèë åãî è îáå­ùàë íàãðà­äèòü. Íóìè­äèé­öû âñêî­÷è­ëè íà ëîøà­äåé è ñòà­ëè îáú­åç­æàòü âðà­æå­ñêèå êàðà­ó­ëû, íèêî­ãî íå òðî­ãàÿ. (7) Íà ïåð­âûé âçãëÿä íåò çðå­ëè­ùà áîëåå æàë­êî­ãî: è êîíè, è âñàä­íè­êè íèç­êî­ðîñ­ëû è òîùè, ïðè­òîì âñàä­íè­êè íå ïîä­ïî­ÿ­ñà­íû è áåç­îðóæ­íû (ïðè êàæ­äîì ëèøü äðî­òèê), (8) êîíè íå âçíóçäà­íû, è ñàì èõ áåã áåç­îáðà­çåí — âûòÿ­íó­òàÿ âïå­ðåä ãîëî­âà íà íåãíó­ùåé­ñÿ øåå. ×òîáû âûãëÿäåòü åùå áîëåå æàë­êè­ìè, âñàä­íè­êè íàðî÷­íî ñâà­ëè­âà­ëèñü ñ êîíåé, óñòðà­è­âàÿ øóòîâ­ñêîå ïðåä­ñòàâ­ëå­íèå. (9) È âîò óæå ïî÷òè âñå êàðà­óëü­íûå, êîòî­ðûå ñïåð­âà áûëè íàïðÿ­æå­íû è ãîòî­âè­ëèñü îòðà­çèòü íàïà­äå­íèå, ðàñ­ñå­ëèñü áåç­îðóæ­íûå, ñ.159 ãëÿäÿ íà ýòî çðå­ëè­ùå. (10) Íóìè­äèé­öû òî ïîä­ñêà­êè­âà­ëè ïîáëè­æå, òî îòñêà­êè­âà­ëè, íî ìàëî-ïîìà­ëó ïðè­áëè­çè­ëèñü ê óùå­ëüþ, äåëàÿ âèä, áóä­òî íå ñïðàâ­ëÿ­þò­ñÿ ñ óïðàâ­ëå­íè­åì è ëîøà­äè íåñóò èõ ïîìè­ìî âîëè. Íî âäðóã, ïðè­øïî­ðèâ êîíåé, îíè ïðî­ì÷à­ëèñü ïðÿ­ìî ÷åðåç êàðà­ó­ëû âðà­ãîâ è (11), âûðâàâ­øèñü íà áîëåå îòêðû­òîå ìåñòî, ñòà­ëè ïîä­æè­ãàòü ïîä­ðÿä âñå äîìà âäîëü äîðî­ãè. Ïîòîì îíè ïîäî­æãëè áëè­æàé­øóþ äåðåâ­íþ, èñòðåá­ëÿÿ âñå îãíåì è ìå÷îì. (12) Ëèãó­ðèé­öû ñíà­÷à­ëà çàìå­òè­ëè äûì, çàòåì óñëû­øà­ëè êðè­êè çàìå­òàâ­øèõ­ñÿ â ñòðà­õå ëþäåé, è, íàêî­íåö, âèä áåãó­ùèõ ñòà­ðè­êîâ è äåòåé ïðè­âåë âðà­æå­ñêèé ëàãåðü â ñìÿ­òå­íèå. (13) È òóò ëèãó­ðèé­öû áåç ðàñ­ñóæ­äå­íèé, áåç ïðè­êà­çà­íèé óñòðå­ìè­ëèñü êàæ­äûé íà çàùè­òó ñâî­åãî èìó­ùå­ñòâà.  ìãíî­âå­íèå îêà ëàãåðü èõ îïó­ñòåë, è âûç­âî­ëåí­íûé èç îñà­äû êîí­ñóë ìîã ïðî­äîë­æàòü ñâîé ïóòü.

11. Diu ni­hil in Li­gu­ri­bus dig­num me­mo­ria ges­tum erat; extre­mo eius an­ni bis in mag­num pe­ri­cu­lum res ad­duc­ta est; [2] nam et castra con­su­lis op­pug­na­ta aeg­re sunt de­fen­sa, et non ita mul­to post per sal­tum an­gus­tum cum du­ce­re­tur ag­men Ro­ma­num, ip­sas fau­ces exer­ci­tus Li­gu­rum in­se­dit. [3] Qua cum exi­tus non pa­te­ret, con­ver­so ag­mi­ne re­di­re insti­tit con­sul. Et ab ter­go fau­ces sal­tus oc­cu­pa­tae a par­te hos­tium erant, Cau­di­nae­que cla­dis me­mo­ria non ani­mis mo­do, sed pro­pe ocu­lis ob­ver­sa­ba­tur. [4] Nu­mi­das oc­tin­gen­tos fer­me equi­tes in­ter auxi­lia ha­be­bat. Eorum prae­fec­tus con­su­li pol­li­ce­tur se par­te ut­ra vel­let cum suis erup­tu­rum, tan­tum uti di­ce­ret, ut­ra pars fre­quen­tior vi­cis es­set; [5] in eos se im­pe­tum fac­tu­rum et ni­hil pri­us quam flam­mam tec­tis iniec­tu­rum, ut is pa­vor co­ge­ret Li­gu­res ex­ce­de­re sal­tu quem ob­si­de­rent et dis­cur­re­re ad opem fe­ren­dam suis. [6] Col­lau­da­tum eum con­sul spe prae­mio­rum one­rat. Nu­mi­dae equos conscen­dunt et obe­qui­ta­re sta­tio­ni­bus hos­tium, ne­mi­nem la­ces­sen­tes, coe­pe­runt. [7] Ni­hil pri­mo adspec­tu con­tempti­us: equi ho­mi­nes­que pau­lu­li et gra­ci­les, dis­cinctus et iner­mis eques, prae­ter­quam quod iacu­la se­cum por­tat, equi si­ne fre­nis, [8] de­for­mis ip­se cur­sus ri­gi­da cer­vi­ce et ex­ten­to ca­pi­te cur­ren­tium. Hunc con­temptum de in­dustria augen­tes la­bi ex equis et per lu­dib­rium spec­ta­cu­lo es­se. [9] Ita­que qui pri­mo in­ten­ti pa­ra­ti­que si la­ces­se­ren­tur in sta­tio­ni­bus fue­rant, iam iner­mes se­den­tes­que pars ma­xi­ma spec­ta­bant. [10] Nu­mi­dae ade­qui­ta­re, dein re­fu­ge­re, sed pro­pius sal­tum pau­la­tim eve­hi, ve­lut quos im­po­ten­tes re­gen­di equi in­vi­tos ef­fer­rent. Postre­mo sub­di­tis cal­ca­ri­bus per me­dias sta­tio­nes hos­tium eru­pe­re, [11] et in ag­rum la­tio­rem evec­ti om­nia pro­pin­qua viae tec­ta in­cen­dunt; pro­xi­mo dein­de vi­co in­fe­runt ig­nem; fer­ro flam­ma­que om­nia per­vas­tant. [12] Fu­mus pri­mo conspec­tus dein­de cla­mor tre­pi­dan­tium in vi­cis audi­tus, postre­mo se­nio­res pue­ri­que re­fu­gien­tes tu­mul­tum in castris fe­ce­runt. [13] Ita­que si­ne con­si­lio, si­ne im­pe­rio pro se quis­que cur­re­re ad sua tu­tan­da; mo­men­to­que tem­po­ris castra re­lic­ta erant, et ob­si­dio­ne li­be­ra­tus con­sul quo in­ten­de­rat per­ve­nit.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 41Òÿæå­ëîå ïîðà­æå­íèå ðèì­ëÿí â 321 ã. äî í. ý. âî âðå­ìÿ âòî­ðîé ñàì­íèò­ñêîé âîé­íû, êîãäà ðèì­ñêàÿ àðìèÿ áûëà çàïåð­òà íåïðè­ÿ­òå­ëåì â óùå­ëüå. Ñì.: IX, 2, 6 ñë.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1260010226 1327007032 1327008059 1364003512 1364003513 1364003514