Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXV, ãë. 12

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1935/1984.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

12. (1) Íî íè áîéè, íè èñïàí­öû, ñ êîòî­ðû­ìè øëà âîé­íà â ýòîò ãîä [193 ã.], íå áûëè ñòîëü âðàæ­äåá­íû ðèì­ëÿ­íàì, êàê ïëå­ìÿ ýòî­ëèé­öåâ42. (2) Ïîñëå âûâî­äà âîéñê èç Ãðå­öèè îíè ñíà­÷à­ëà íàäå­ÿ­ëèñü, ÷òî îñòàâ­øåé­ñÿ áåç ãîñ­ïî­äè­íà Åâðî­ïîé43 îâëà­äå­åò Àíòèîõ, äà è Ôèëèïï ñ Íàáè­ñîì íå îñòà­íóò­ñÿ áåç­ó÷àñò­íû. (3) Íî óáåäèâ­øèñü, ÷òî íèãäå íè÷å­ãî òàêî­ãî íå ïðî­èñ­õî­äèò, îíè ðåøè­ëè âîç­áóäèòü áåñ­ïî­êîé­ñòâî è ñìó­òó, ÷òîáû îò ïðî­ìåä­ëå­íèÿ çàìûñ­ëû èõ íå ïîãèá­ëè, è ñîçâà­ëè ñîáðà­íèå â Íàâ­ïàê­òå44. (4) Òàì èõ ïðå­òîð Ôîàíò æàëî­âàë­ñÿ íà íåñïðà­âåä­ëè­âîñòü ðèì­ëÿí è çëî­ñ÷àñò­íîå ïîëî­æå­íèå Ýòî­ëèè: èç âñåõ ïëå­ìåí è îáùèí Ãðå­öèè ýòî­ëèé­öû-äå, êàê íèêòî äðó­ãîé, îáîé­äå­íû íàãðà­äîé çà òó ïîáåäó, êîòî­ðóþ ñàìè è äîáû­ëè. (5) Îí òðå­áî­âàë îòïðà­âèòü ïîñëîâ ê öàðÿì, ÷òîáû ðàç­óç­íàòü èõ íàñòðî­å­íèÿ è ïîäâèã­íóòü — êàæ­äî­ãî îñî­áûì ïîä­õî­äîì — íà âîé­íó ñ ðèì­ëÿ­íà­ìè. (6) Äàìî­êðèò ïîñëàí áûë ê Íàáè­ñó, Íèêàíäð45 — ê Ôèëèï­ïó, áðàò ïðå­òî­ðà Äèêå­àðõ — ê Àíòèî­õó. (7) Òèðà­íó Ëàêåäå­ìî­íà Äàìî­êðèò ãîâî­ðèë, ÷òî ñ ïîòå­ðåé ïðè­ìîð­ñêèõ ãîðî­äîâ46 òèðà­íèÿ òîãî îñëà­áå­ëà: âåäü îòòóäà îí ïîëó­÷àë âîè­íîâ, êîðàá­ëè, ìîðÿ­êîâ. Òåïåðü, çàïåð­òûé â ñâî­èõ ñòå­íàõ, âûíóæ­äåí îí âçè­ðàòü íà òî, êàê àõåé­öû õîçÿé­íè­÷à­þò â Ïåëî­ïîí­íå­ñå. (8) Íèêî­ãäà íå ïðåä­ñòà­âèò­ñÿ åìó ñëó­÷àé âåð­íóòü ñâîè âëà­äå­íèÿ, åñëè îí óïó­ñòèò íûíåø­íèé øàíñ. Íèêà­êî­ãî ðèì­ñêî­ãî âîé­ñêà â Ãðå­öèè ñåé­÷àñ íåò, à çàõâàò Ãèòèÿ èëè äðó­ãèõ ïðè­ìîð­ñêèõ ëàêîí­ñêèõ ãîðî­äîâ ðèì­ëÿíå íå ñî÷òóò äîñòà­òî÷­íûì ïîâî­äîì, ÷òîáû âåð­íóòü â Ãðå­öèþ ñâîè ëåãè­î­íû. (9) Âñå ýòî ãîâî­ðè­ëîñü äëÿ òîãî, ÷òîáû ðàñ­ïà­ëèòü äóõ òèðà­íà, — ýòî­ëèé­öû ðàñ­ñ÷è­òû­âà­ëè, ÷òî, êîãäà Àíòèîõ ïåðå­ïðà­âèò­ñÿ â Ãðå­öèþ, Íàáèñ, ñîçíà­âàÿ, ÷òî åãî äðóæ­áà ñ ðèì­ëÿ­íà­ìè âñå ðàâ­íî ðàç­ðó­øå­íà íàïà­äå­íè­åì íà èõ ñîþç­íè­êîâ, âûíóæ­äåí áóäåò ñîåäè­íèòü­ñÿ ñ öàðåì. (10) Ïîäîá­íû­ìè æå ðå÷à­ìè Íèêàíäð ïîä­ñòðå­êàë Ôèëèï­ïà — çäåñü âîç­ìîæ­íî­ñòåé äëÿ êðàñ­íî­ðå­÷èÿ áûëî åùå áîëü­øå: âåäü ñ áîëü­øåé âûñîòû íèç­âåðã­íóò áûë öàðü, ÷åì òèðàí, è áîëü­øå ó íåãî áûëî îòíÿ­òî. (11)  õîä øëè è äðåâ­íÿÿ ñëà­âà öàðåé ìàêåäîí­ñêèõ, è ïîáåäî­íîñ­íûå ïîõî­äû ýòî­ãî ïëå­ìå­íè ïî âñå­ìó ìèðó. Äà è ïðåä­ëà­ãàå­ìûé çàìû­ñåë, äåñêàòü, áåç­îïà­ñåí îò íà÷à­ëà äî êîí­öà: (12) âåäü îí, Íèêàíäð, ñîâå­òó­åò Ôèëèï­ïó íå òîðî­ïèòü­ñÿ, êàê ðàíü­øå, íå íà÷è­íàòü âîé­íó, ïðåæ­äå ÷åì Àíòèîõ ïåðå­ïðà­âèò­ñÿ â Ãðå­öèþ ñ âîé­ñêîì, ñ.160 (13) à Ôèëèïï è áåç íåãî âûäåð­æè­âàë âîé­íó è ñ ðèì­ëÿ­íà­ìè, è ñ ýòî­ëèé­öà­ìè, — íàñêîëü­êî æå áîëü­øå ñèë äëÿ ïðî­òè­âî­ñòî­ÿ­íèÿ ðèì­ëÿ­íàì áóäåò ó íåãî òåïåðü, ñ ïðè­ñî­åäè­íå­íè­åì Àíòèî­õà, ïðè ïîä­äåðæ­êå ñîþç­íè­êîâ-ýòî­ëèé­öåâ, êîòî­ðûå â ïðî­øëûé ðàç áûëè åìó âðà­ãà­ìè ïîîïàñ­íåå ðèì­ëÿí! (14) Ïîñîë äîáà­âèë íåñêîëü­êî ñëîâ è î âîå­íà­÷àëü­íè­êå Ãàí­íè­áà­ëå, ïðè­ðîæ­äåí­íîì âðà­ãå ðèì­ëÿí, ïåðå­áèâ­øåì èõ ïîë­êî­âîä­öåâ è âîè­íîâ áîëü­øå, ÷åì îñòà­ëîñü â æèâûõ. Âîò ÷òî ãîâî­ðèë Ôèëèï­ïó Íèêàíäð.

(15) Èíà­÷å âåë ðàç­ãî­âîð Äèêå­àðõ ñ Àíòèîõîì: ïðåæ­äå âñå­ãî îí çàÿâèë, ÷òî ëèøü äîáû­÷à îò Ôèëèï­ïà äîñòà­ëàñü ðèì­ëÿ­íàì — ïîáåäà æå íàä íèì äîáû­òà ýòî­ëèé­öà­ìè. Íå êòî èíîé, êàê îí, ïóñòèë ðèì­ëÿí â Ãðå­öèþ, äàë èì ñèëó äëÿ ïîáåäû. (16) Ïîòîì Äèêå­àðõ ïåðå­÷èñ­ëèë, ñêîëü­êî îíè äëÿ âîé­íû ïðå­äî­ñòà­âÿò Àíòèî­õó ïåõîòû è êîí­íè­öû, êàêèå ìåñòà äëÿ ñòî­ÿ­íîê åãî ñóõî­ïóò­íî­ãî âîé­ñêà, êàêèå ãàâà­íè äëÿ åãî ôëîòà. (17) Çàòåì ïîñîë ïðè­íÿë­ñÿ áåç­çà­ñòåí­÷è­âî ëãàòü ïðî Ôèëèï­ïà è Íàáè­ñà: îíè, ìîë, îáà ãîòî­âû âîñ­ñòàòü è óõâà­òÿò­ñÿ çà ëþáóþ âîç­ìîæ­íîñòü âåð­íóòü óòðà­÷åí­íîå. (18) Òàê ýòî­ëèé­öû ïî âñå­ìó ìèðó ðàç­æè­ãà­ëè âîé­íó ïðî­òèâ ðèì­ëÿí.

12. Sed ne­que Boi ne­que His­pa­ni, cum qui­bus eo an­no bel­la­tum erat, tam ini­mi­ce in­fes­ti erant Ro­ma­nis quam Aeto­lo­rum gens. [2] Ii post de­por­ta­tos ex Grae­cia exer­ci­tus pri­mo in spe fue­rant et An­tio­chum in va­cuam Euro­pae pos­ses­sio­nem ven­tu­rum, nec Phi­lip­pum aut Na­bim quie­tu­ros. [3] Ubi ni­hil us­quam mo­ve­ri vi­de­runt, agi­tan­dum ali­quid mis­cen­dum­que ra­ti, ne cunctan­do se­nes­ce­rent con­si­lia, con­ci­lium Nau­pac­tum in­di­xe­runt. [4] Ibi Thoas prae­tor eorum con­ques­tus iniu­rias Ro­ma­no­rum sta­tum­que Aeto­liae, quod om­nium Grae­ciae gen­tium ci­vi­ta­tium­que in­ho­no­ra­tis­si­mi post eam vic­to­riam es­sent, cui­us cau­sa ip­si fuis­sent, [5] le­ga­tos cen­suit cir­ca re­ges mit­ten­dos, qui non so­lum tempta­rent ani­mos eorum, sed suis quem­que sti­mu­lis mo­ve­rent ad Ro­ma­num bel­lum. [6] Da­moc­ri­tus ad Na­bim, Ni­can­der ad Phi­lip­pum, Di­caear­chus, fra­ter prae­to­ris, ad An­tio­chum est mis­sus. [7] Ty­ran­no La­ce­dae­mo­nio Da­moc­ri­tus ademptis ma­ri­ti­mis ci­vi­ta­ti­bus ener­va­tam ty­ran­ni­dem di­ce­re; in­de mi­li­tem, in­de na­ves na­va­les­que so­cios ha­buis­se; inclu­sum suis pro­pe mu­ris Achaeos vi­de­re do­mi­nan­tes in Pe­lo­pon­ne­so; [8] num­quam ha­bi­tu­rum re­ci­pe­ran­di sua oc­ca­sio­nem, si eam quae tum es­set prae­ter­mi­sis­set; et nul­lum exer­ci­tum Ro­ma­num in Grae­cia es­se, nec Gythe­um aut ma­ri­ti­mos alios La­co­nas dig­nam cau­sam exis­ti­ma­tu­ros Ro­ma­nos, cur le­gio­nes rur­sus in Grae­ciam transmit­tant. [9] Haec ad in­ci­tan­dum ani­mum ty­ran­ni di­ce­ban­tur ut, cum An­tio­chus in Grae­ciam traie­cis­set, conscien­tia vio­la­tae per so­cio­rum iniu­rias Ro­ma­nae ami­ci­tiae co­niun­ge­ret se cum An­tio­cho. [10] Et Phi­lip­pum Ni­can­der haud dis­si­mi­li ora­tio­ne in­ci­ta­bat; erat etiam maior ora­tio­nis ma­te­ria, quo ex al­tio­re fas­ti­gio rex quam ty­ran­nus det­rac­tus erat, quo­que plu­res ademptae res. [11] Ad hoc ve­tus­ta re­gum Ma­ce­do­niae fa­ma pe­rag­ra­tus­que or­bis ter­ra­rum vic­to­riis eius gen­tis re­fe­re­ba­tur. Et tu­tum vel in­cep­to vel even­tu se con­si­lium ad­fer­re: [12] nam ne­que ut an­te se mo­veat Phi­lip­pus, quam An­tio­chus cum exer­ci­tu tran­sie­rit in Grae­ciam, sua­de­re et, [13] qui si­ne An­tio­cho ad­ver­sus Ro­ma­nos Aeto­los­que tam diu sus­ti­nue­rit bel­lum, ei adiuncto An­tio­cho, so­ciis Aeto­lis, qui tum gra­vio­res hos­tes quam Ro­ma­ni fue­rint, qui­bus tan­dem vi­ri­bus re­sis­te­re Ro­ma­nos pos­se? [14] Adi­cie­bat de du­ce Han­ni­ba­le, na­to ad­ver­sus Ro­ma­nos hos­te, qui plu­res et du­ces et mi­li­tes eorum oc­ci­dis­set quam quot su­pe­res­sent. [15] Haec Phi­lip­po Ni­can­der; alia Di­caear­chus An­tio­cho; et om­nium pri­mum prae­dam de Phi­lip­po Ro­ma­no­rum es­se di­ce­re, vic­to­riam Aeto­lo­rum; et adi­tum in Grae­ciam Ro­ma­nis nul­los alios quam Aeto­los de­dis­se, et ad vin­cen­dum vi­res eos­dem prae­buis­se. [16] Dein­de quan­tas pe­di­tum equi­tum­que co­pias prae­bi­tu­ri An­tio­cho ad bel­lum es­sent, quae lo­ca ter­restri­bus co­piis, quos por­tus ma­ri­ti­mis. [17] Tum de Phi­lip­po et Na­bi­de li­be­ro men­da­cio abu­te­ba­tur: pa­ra­tum ut­rum­que ad re­bel­lan­dum es­se, et pri­mam quam­que oc­ca­sio­nem re­ci­pe­ran­di ea, quae bel­lo ami­sis­sent, ar­rep­tu­ros. [18] Ita per to­tum si­mul or­bem ter­ra­rum Aeto­li Ro­ma­nis con­ci­ta­bant bel­lum.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 42Ñì.: XXXIV, 23, 5 ñë. Ëèâèé çäåñü âíîâü âîç­âðà­ùà­åò­ñÿ ê ñîáû­òè­ÿì íà âîñòî­êå è ê ñâî­å­ìó îñíîâ­íî­ìó èñòî÷­íè­êó î íèõ — Ïîëè­áèþ.
  • 43Ëèâèé ïîëü­çó­åò­ñÿ çäåñü þðèäè­÷å­ñêèì âûðà­æå­íè­åì «va­cua pos­ses­sio» â çíà­÷å­íèè «âûìî­ðî÷­íîå âëà­äå­íèå».
  • 44Ýòî ñîáðà­íèå ñîñòî­ÿ­ëîñü ïîçä­íåé îñå­íüþ 194 ã. äî í. ý. èëè ïîñëå­äî­âàâ­øåé çèìîé. Íàâ­ïàêò — âàæ­íûé ãîðîä Ýòî­ëèè íà ñåâåð­íîì áåðå­ãó Êîðèíô­ñêî­ãî çàëè­âà.
  • 45Íèêàíäð â 194 ã. äî í. ý. áûë ãèï­ïàð­õîì (íà÷àëü­íèê êîí­íè­öû) Ýòî­ëèé­ñêî­ãî ñîþ­çà.
  • 46Â êí. XXXIV, 35, ãäå èçëà­ãà­þò­ñÿ óñëî­âèÿ ìèðà 195 ã. äî í. ý. ìåæ­äó ðèì­ëÿ­íà­ìè è Íàáè­ñîì, î ïîòå­ðå ëàêåäå­ìî­íÿ­íà­ìè ïðè­ìîð­ñêèõ ãîðî­äîâ íå ñêà­çà­íî ïðÿ­ìî.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364003513 1364003514 1364003515