Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1935/1984. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
12. (1) Íî íè áîéè, íè èñïàíöû, ñ êîòîðûìè øëà âîéíà â ýòîò ãîä [193 ã.], íå áûëè ñòîëü âðàæäåáíû ðèìëÿíàì, êàê ïëåìÿ ýòîëèéöåâ42. (2) Ïîñëå âûâîäà âîéñê èç Ãðåöèè îíè ñíà÷àëà íàäåÿëèñü, ÷òî îñòàâøåéñÿ áåç ãîñïîäèíà Åâðîïîé43 îâëàäååò Àíòèîõ, äà è Ôèëèïï ñ Íàáèñîì íå îñòàíóòñÿ áåçó÷àñòíû. (3) Íî óáåäèâøèñü, ÷òî íèãäå íè÷åãî òàêîãî íå ïðîèñõîäèò, îíè ðåøèëè âîçáóäèòü áåñïîêîéñòâî è ñìóòó, ÷òîáû îò ïðîìåäëåíèÿ çàìûñëû èõ íå ïîãèáëè, è ñîçâàëè ñîáðàíèå â Íàâïàêòå44. (4) Òàì èõ ïðåòîð Ôîàíò æàëîâàëñÿ íà íåñïðàâåäëèâîñòü ðèìëÿí è çëîñ÷àñòíîå ïîëîæåíèå Ýòîëèè: èç âñåõ ïëåìåí è îáùèí Ãðåöèè ýòîëèéöû-äå, êàê íèêòî äðóãîé, îáîéäåíû íàãðàäîé çà òó ïîáåäó, êîòîðóþ ñàìè è äîáûëè. (5) Îí òðåáîâàë îòïðàâèòü ïîñëîâ ê öàðÿì, ÷òîáû ðàçóçíàòü èõ íàñòðîåíèÿ è ïîäâèãíóòü — êàæäîãî îñîáûì ïîäõîäîì — íà âîéíó ñ ðèìëÿíàìè. (6) Äàìîêðèò ïîñëàí áûë ê Íàáèñó, Íèêàíäð45 — ê Ôèëèïïó, áðàò ïðåòîðà Äèêåàðõ — ê Àíòèîõó. (7) Òèðàíó Ëàêåäåìîíà Äàìîêðèò ãîâîðèë, ÷òî ñ ïîòåðåé ïðèìîðñêèõ ãîðîäîâ46 òèðàíèÿ òîãî îñëàáåëà: âåäü îòòóäà îí ïîëó÷àë âîèíîâ, êîðàáëè, ìîðÿêîâ. Òåïåðü, çàïåðòûé â ñâîèõ ñòåíàõ, âûíóæäåí îí âçèðàòü íà òî, êàê àõåéöû õîçÿéíè÷àþò â Ïåëîïîííåñå. (8) Íèêîãäà íå ïðåäñòàâèòñÿ åìó ñëó÷àé âåðíóòü ñâîè âëàäåíèÿ, åñëè îí óïóñòèò íûíåøíèé øàíñ. Íèêàêîãî ðèìñêîãî âîéñêà â Ãðåöèè ñåé÷àñ íåò, à çàõâàò Ãèòèÿ èëè äðóãèõ ïðèìîðñêèõ ëàêîíñêèõ ãîðîäîâ ðèìëÿíå íå ñî÷òóò äîñòàòî÷íûì ïîâîäîì, ÷òîáû âåðíóòü â Ãðåöèþ ñâîè ëåãèîíû. (9) Âñå ýòî ãîâîðèëîñü äëÿ òîãî, ÷òîáû ðàñïàëèòü äóõ òèðàíà, — ýòîëèéöû ðàññ÷èòûâàëè, ÷òî, êîãäà Àíòèîõ ïåðåïðàâèòñÿ â Ãðåöèþ, Íàáèñ, ñîçíàâàÿ, ÷òî åãî äðóæáà ñ ðèìëÿíàìè âñå ðàâíî ðàçðóøåíà íàïàäåíèåì íà èõ ñîþçíèêîâ, âûíóæäåí áóäåò ñîåäèíèòüñÿ ñ öàðåì. (10) Ïîäîáíûìè æå ðå÷àìè Íèêàíäð ïîäñòðåêàë Ôèëèïïà — çäåñü âîçìîæíîñòåé äëÿ êðàñíîðå÷èÿ áûëî åùå áîëüøå: âåäü ñ áîëüøåé âûñîòû íèçâåðãíóò áûë öàðü, ÷åì òèðàí, è áîëüøå ó íåãî áûëî îòíÿòî. (11)  õîä øëè è äðåâíÿÿ ñëàâà öàðåé ìàêåäîíñêèõ, è ïîáåäîíîñíûå ïîõîäû ýòîãî ïëåìåíè ïî âñåìó ìèðó. Äà è ïðåäëàãàåìûé çàìûñåë, äåñêàòü, áåçîïàñåí îò íà÷àëà äî êîíöà: (12) âåäü îí, Íèêàíäð, ñîâåòóåò Ôèëèïïó íå òîðîïèòüñÿ, êàê ðàíüøå, íå íà÷èíàòü âîéíó, ïðåæäå ÷åì Àíòèîõ ïåðåïðàâèòñÿ â Ãðåöèþ ñ âîéñêîì, ñ.160 (13) à Ôèëèïï è áåç íåãî âûäåðæèâàë âîéíó è ñ ðèìëÿíàìè, è ñ ýòîëèéöàìè, — íàñêîëüêî æå áîëüøå ñèë äëÿ ïðîòèâîñòîÿíèÿ ðèìëÿíàì áóäåò ó íåãî òåïåðü, ñ ïðèñîåäèíåíèåì Àíòèîõà, ïðè ïîääåðæêå ñîþçíèêîâ-ýòîëèéöåâ, êîòîðûå â ïðîøëûé ðàç áûëè åìó âðàãàìè ïîîïàñíåå ðèìëÿí! (14) Ïîñîë äîáàâèë íåñêîëüêî ñëîâ è î âîåíà÷àëüíèêå Ãàííèáàëå, ïðèðîæäåííîì âðàãå ðèìëÿí, ïåðåáèâøåì èõ ïîëêîâîäöåâ è âîèíîâ áîëüøå, ÷åì îñòàëîñü â æèâûõ. Âîò ÷òî ãîâîðèë Ôèëèïïó Íèêàíäð. (15) Èíà÷å âåë ðàçãîâîð Äèêåàðõ ñ Àíòèîõîì: ïðåæäå âñåãî îí çàÿâèë, ÷òî ëèøü äîáû÷à îò Ôèëèïïà äîñòàëàñü ðèìëÿíàì — ïîáåäà æå íàä íèì äîáûòà ýòîëèéöàìè. Íå êòî èíîé, êàê îí, ïóñòèë ðèìëÿí â Ãðåöèþ, äàë èì ñèëó äëÿ ïîáåäû. (16) Ïîòîì Äèêåàðõ ïåðå÷èñëèë, ñêîëüêî îíè äëÿ âîéíû ïðåäîñòàâÿò Àíòèîõó ïåõîòû è êîííèöû, êàêèå ìåñòà äëÿ ñòîÿíîê åãî ñóõîïóòíîãî âîéñêà, êàêèå ãàâàíè äëÿ åãî ôëîòà. (17) Çàòåì ïîñîë ïðèíÿëñÿ áåççàñòåí÷èâî ëãàòü ïðî Ôèëèïïà è Íàáèñà: îíè, ìîë, îáà ãîòîâû âîññòàòü è óõâàòÿòñÿ çà ëþáóþ âîçìîæíîñòü âåðíóòü óòðà÷åííîå. (18) Òàê ýòîëèéöû ïî âñåìó ìèðó ðàçæèãàëè âîéíó ïðîòèâ ðèìëÿí. |
12. Sed neque Boi neque Hispani, cum quibus eo anno bellatum erat, tam inimice infesti erant Romanis quam Aetolorum gens. [2] Ii post deportatos ex Graecia exercitus primo in spe fuerant et Antiochum in vacuam Europae possessionem venturum, nec Philippum aut Nabim quieturos. [3] Ubi nihil usquam moveri viderunt, agitandum aliquid miscendumque rati, ne cunctando senescerent consilia, concilium Naupactum indixerunt. [4] Ibi Thoas praetor eorum conquestus iniurias Romanorum statumque Aetoliae, quod omnium Graeciae gentium civitatiumque inhonoratissimi post eam victoriam essent, cuius causa ipsi fuissent, [5] legatos censuit circa reges mittendos, qui non solum temptarent animos eorum, sed suis quemque stimulis moverent ad Romanum bellum. [6] Damocritus ad Nabim, Nicander ad Philippum, Dicaearchus, frater praetoris, ad Antiochum est missus. [7] Tyranno Lacedaemonio Damocritus ademptis maritimis civitatibus enervatam tyrannidem dicere; inde militem, inde naves navalesque socios habuisse; inclusum suis prope muris Achaeos videre dominantes in Peloponneso; [8] numquam habiturum reciperandi sua occasionem, si eam quae tum esset praetermisisset; et nullum exercitum Romanum in Graecia esse, nec Gytheum aut maritimos alios Laconas dignam causam existimaturos Romanos, cur legiones rursus in Graeciam transmittant. [9] Haec ad incitandum animum tyranni dicebantur ut, cum Antiochus in Graeciam traiecisset, conscientia violatae per sociorum iniurias Romanae amicitiae coniungeret se cum Antiocho. [10] Et Philippum Nicander haud dissimili oratione incitabat; erat etiam maior orationis materia, quo ex altiore fastigio rex quam tyrannus detractus erat, quoque plures ademptae res. [11] Ad hoc vetusta regum Macedoniae fama peragratusque orbis terrarum victoriis eius gentis referebatur. Et tutum vel incepto vel eventu se consilium adferre: [12] nam neque ut ante se moveat Philippus, quam Antiochus cum exercitu transierit in Graeciam, suadere et, [13] qui sine Antiocho adversus Romanos Aetolosque tam diu sustinuerit bellum, ei adiuncto Antiocho, sociis Aetolis, qui tum graviores hostes quam Romani fuerint, quibus tandem viribus resistere Romanos posse? [14] Adiciebat de duce Hannibale, nato adversus Romanos hoste, qui plures et duces et milites eorum occidisset quam quot superessent. [15] Haec Philippo Nicander; alia Dicaearchus Antiocho; et omnium primum praedam de Philippo Romanorum esse dicere, victoriam Aetolorum; et aditum in Graeciam Romanis nullos alios quam Aetolos dedisse, et ad vincendum vires eosdem praebuisse. [16] Deinde quantas peditum equitumque copias praebituri Antiocho ad bellum essent, quae loca terrestribus copiis, quos portus maritimis. [17] Tum de Philippo et Nabide libero mendacio abutebatur: paratum utrumque ad rebellandum esse, et primam quamque occasionem reciperandi ea, quae bello amisissent, arrepturos. [18] Ita per totum simul orbem terrarum Aetoli Romanis concitabant bellum. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß