Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1935/1984. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
17. (1) Óâèäåâ, ÷òî ñàìûå âûñîêèå ìåñòà çàíÿòû ýòîëèéöàìè, êîíñóë ïîñëàë ïðîòèâ èõ óêðåïëåíèé ñâîèõ ëåãàòîâ èç áûâøèõ êîíñóëîâ — Ìàðêà Ïîðöèÿ Êàòîíà è Ëóöèÿ Âàëåðèÿ Ôëàêêà58 — ñ äâóìÿ òûñÿ÷àìè îòáîðíûõ ïåõîòèíöåâ: Ôëàêêà — íà Ðîäóíòèþ è Òèõèóíò, Êàòîíà — íà Êàëëèäðîì. (2) Ñàì æå, ïðåæäå ÷åì äâèíóòü ñâîè ñèëû ïðîòèâ íåïðèÿòåëÿ, ñîáðàë âîèíîâ íà ñõîäêó è îáðàòèëñÿ ê íèì ñ êðàòêîé ðå÷üþ: «Âîèíû! ß âèæó, ÷òî âî âñåõ çâàíèÿõ áîëüøèíñòâî ñðåäè âàñ ñîñòàâëÿþò òå, êòî ñðàæàëñÿ â ýòîé æå ñàìîé ïðîâèíöèè ïîä âîäèòåëüñòâîì è àóñïèöèÿìè Òèòà Êâèíêöèÿ. (3)  Ìàêåäîíñêîé âîéíå óùåëüå íà ðåêå Àîé áûëî íåïðèñòóïíåå çäåøíåãî. (4)  ñàìîì äåëå, âåäü ïåðåä íàìè âîðîòà — ýòî ïðîõîä, åäèíñòâåííûé íà âñåì ïðîòÿæåíèè îò ìîðÿ äî ìîðÿ è êàê áû îòêðûòûé ñàìîé ïðèðîäîé â ñïëîøíîé ïðåãðàäå59.  òîé âîéíå âðàæåñêèå óêðåïëåíèÿ áûëè è ðàñïîëîæåíû âûãîäíåå, è âîçâåäåíû îñíîâàòåëüíåå, è íåïðèÿòåëüñêîå âîéñêî òîãäà áûëî ìíîãî÷èñëåííåå, è ñàìè âîèíû ãîðàçäî ëó÷øå. (5) Ñîëäàòàìè áûëè òàì ìàêåäîíÿíå, ôðàêèéöû è èëëèðèéöû — íåóñòðàøèìåéøèå ïëåìåíà, — à çäåñü ñèðèéöû è àçèàòñêèå ãðåêè, íè÷òîæíåéøèå ëþäèøêè, ïðèðîæäåííûå ðàáû. (6) È öàðü áûë âîèíñòâåííåéøèé, ñ þíûõ ëåò óïðàæíÿâøèé ñåáÿ â ÷àñòûõ âîéíàõ ñ ñîñåäÿìè: ôðàêèéöàìè, èëëèðèéöàìè è âñåìè îêðåñòíûìè ïëåìåíàìè. À ýòîò öàðü? Óìîë÷ó óæ îáî âñåé îñòàëüíîé åãî æèçíè, (7) ñêàæó ëèøü, ÷òî, ïåðåïðàâèâøèñü èç Àçèè â Åâðîïó, äàáû ðàçâÿçàòü âîéíó ïðîòèâ ðèìñêîãî íàðîäà, îí çà âñå âðåìÿ çèìîâêè íå ñäåëàë íè÷åãî äîñòîïàìÿòíîãî — âîò ðàçâå, âëþáèâøèñü, æåíó ñåáå âçÿë — èç ÷àñòíîãî äîìà è íèçêîãî çâàíèÿ: ðîä åå íåèçâåñòåí äàæå ñðåäè íåçíàòíûõ. (8) È âîò ñåé ìîëîäîé ñóïðóã, îòêîðìèâøèñü íà áðà÷íûõ ïèðàõ, âûñòóïèë íà áèòâó. Îñíîâíîé åãî ñèëîé è ãëàâíîé íàäåæäîé áûëè ýòîëèéöû, ïëåìÿ âçäîðíîå è íåáëàãîäàðíîå, â ÷åì âû óáåäèëèñü ïðåæäå, à Àíòèîõ óáåæäàåòñÿ íûíå. (9) Âåäü îíè è ÿâèëèñü ê íåìó â íåäîñòàòî÷íîì ÷èñëå, è â ëàãåðå îñòàòüñÿ íå ñìîãëè, è ïîñòîÿííî ïðåáûâàþò âî âíóòðåííèõ ðàñïðÿõ. Íàñòàèâàÿ íà çàùèòå Ãèïàòû è Ãåðàêëåè, îíè íå îòñòîÿëè íè òîé, íè äðóãîé, íî áåæàëè â ãîðû, à ÷àñòü çàïåðëàñü â Ãåðàêëåå. (10) Ñàì öàðü ïðèçíàåò, ÷òî íè ðàçó îí íå îòâàæèëñÿ íå òîëüêî ñðàçèòüñÿ â îòêðûòîì ïîëå, íî äàæå ðàñïîëîæèòü òàì ëàãåðü. Áðîñèâ âñþ òó îáëàñòü, íàñ÷åò êîòîðîé îí ïîõâàëÿëñÿ, áóäòî áû îòíÿë åå è ó íàñ, è ó Ôèëèïïà, îí çàñåë ìåæäó ñêàëàìè, òàê ÷òî ëàãåðü åãî ðàçáèò äàæå íå ó âõîäà â óùåëüå, ãäå, êàê ðàññêàçûâàþò, ñòîÿëè íåêîãäà ëàêåäåìîíÿíå, (11) à îòîäâèíóò ãëóáîêî âíóòðü íåãî. Ðàçâå ýòèì îí íå ïîêàçàë ñâîþ òðóñîñòü? Ðàçâå ýòî íå òî æå ñàìîå, ÷òî ïðÿòàòüñÿ îò îñàäû, çàïåðøèñü â ãîðîäñêèõ ñòåíàõ? (12) Íî íå çàùèòÿò Àíòèîõà òåñíèíû, êàê è ýòîëèéöåâ ñ.203 âåðøèíû, ÷òî èìè çàíÿòû. Ìû îáî âñåì ïîçàáîòèëèñü: ñäåëàíî è ïðåäóñìîòðåíî äîñòàòî÷íî, ÷òîáû â áîþ âàì íå ïðîòèâîñòîÿëî íè÷åãî, êðîìå íåïðèÿòåëÿ. (13) Âàì íàäëåæèò ïîìíèòü, ÷òî âîþåòå âû íå òîëüêî çà ñâîáîäó Ãðåöèè, õîòÿ è ýòî áûëî áû âåëèêîé ÷åñòüþ, — âû îñâîáîæäàåòå îò ýòîëèéöåâ è Àíòèîõà ñòðàíó, ðàíåå îñâîáîæäåííóþ îò Ôèëèïïà. Âàøåé íàãðàäîé ñòàíåò íå òîëüêî òî, ÷òî íàõîäèòñÿ â öàðñêîì ëàãåðå, (14) â äîáû÷ó äîñòàíåòñÿ è âñå ñíàðÿæåíèå, êîòîðîå òàì ñî äíÿ íà äåíü îæèäàþò èç Ýôåñà. À çàòåì ðèìñêîìó ãîñïîäñòâó îòêðîþòñÿ Àçèÿ, Ñèðèÿ è âñå áîãàòåéøèå öàðñòâà, ïðîñòèðàþùèåñÿ âïëîòü äî âîñõîäà ñîëíöà. (15) À ïîñëå ÷òî íàì ïîìåøàåò îò Ãàäåñà äî Êðàñíîãî ìîðÿ ðàçäâèíóòü ãðàíèöû ðèìñêîé äåðæàâû âïëîòü äî Îêåàíà, ÷òî îêàéìëÿåò çåìíîé êðóã? È âåñü ðîä ëþäñêîé ñòàíåò ÷òèòü èìÿ ðèìñêîå âñëåä çà èìåíàìè áîãîâ! (16) Äà áóäóò äóøè âàøè äîñòîéíû ïîäîáíîé íàãðàäû, ÷òîáû çàâòðà ñ áîæåñòâåííîé ïîìîùüþ ìû ñëàâíî ñðàçèëèñü â ðåøèòåëüíîé áèòâå!»60 |
17. Consul postquam insessa superiora loca ab Aetolis vidit, M. Porcium Catonem et L. Valerium Flaccum consulares legatos cum binis milibus delectorum peditum ad castella Aetolorum, Flaccum in Rhoduntiam et Tichiunta, Catonem in Callidromum mittit. [2] Ipse, priusquam ad hostem copias admoveret, vocatos in contionem milites paucis est adlocutus. «Plerosque omnium ordinum, milites, inter vos esse video, qui in hac eadem provincia T. Quincti ductu auspicioque militaveritis. [3] Macedonico bello inexsuperabilior saltus ad amnem Aoum fuit quam hic; [4] quippe portae sunt hae, et unus inter duo maria clausis omnibus velut naturalis transitus est; munitiones et locis opportunioribus tunc fuerunt et validiores impositae; exercitus hostium ille et numero maior et militum genere aliquanto melior; [5] quippe illic Macedones Thracesque et Illyrii erant, ferocissimae omnes gentes, hic Syri et Asiatici Graeci sunt, vilissima genera hominum et servituti nata; [6] rex ille bellicosissimus et exercitatus iam inde ab iuventa finitimis Thracum atque Illyriorum et circa omnium accolarum bellis, hic, ut aliam omnem vitam sileam, is est, [7] qui cum ad inferendum populo Romano bellum ex Asia in Europam transisset, nihil memorabilius toto tempore hibernorum gesserit, quam quod amoris causa ex domo privata et obscuri etiam inter populares generis uxorem duxit, et novus maritus, [8] velut saginatus nuptialibus cenis, ad pugnam processit. Summa virium speique eius in Aetolis fuit, gente vanissima et ingratissima, ut vos prius experti estis, nunc Antiochus experitur. [9] Nam nec venerunt frequentes, nec contineri in castris potuerunt, et in seditione ipsi inter sese sunt et, cum Hypatam tuendam Heracleamque depoposcissent, neutram tutati refugerunt in iuga montium, pars Heracleae incluserunt sese. [10] Rex ipse confessus nusquam aequo campo non modo congredi se ad pugnam audere, sed ne castra quidem in aperto ponere, relicta omni ante se regione ea, quam se nobis ac Philippo ademisse gloriabatur, condidit se intra rupes, ne ante fauces quidem saltus, ut quondam Lacedaemonios fama est, [11] sed intra penitus retractis castris; quod quantum interest ad timorem ostendendum, an muris urbis alicuius obsidendum sese incluserit? [12] Sed neque Antiochum tuebuntur angustiae, nec Aetolos vertices illi quos ceperunt. Satis undique provisum atque praecautum est, ne quid adversus vos in pugna praeter hostis esset. [13] Illud proponere animo vestro debetis, non vos pro Graeciae libertate tantum dimicare, quamquam is quoque egregius titulus esset, liberatam a Philippo ante nunc ab Aetolis et ab Antiocho liberare, neque ea tantum in praemium vestrum cessura, quae nunc in regiis castris sunt, [14] sed illum quoque omnem apparatum, qui in dies ab Epheso expectatur, praedae futurum, Asiam deinde Syriamque et omnia usque ad ortum solis ditissima regna Romano imperio aperturos. [15] Quid deinde aberit quin ab Gadibus ad mare rubrum Oceano fines terminemus, qui orbem terrarum amplexu finit, et omne humanum genus secundum deos nomen Romanum veneretur? [16] In haec tanta praemia dignos parate animos, ut crastino die bene iuvantibus diis acie decernamus». |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß