Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXVII, ãë. 11

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1935/1984.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

11. (1) Ñëó­÷àé­íî íà Ñàìî­ñå áûë çàäåð­æàí êàêîé-òî âîèí Àíòèî­õà, ïðè­áûâ­øèé òóäà ïî ÷àñò­íî­ìó äåëó; ïðè­íÿ­òûé çà ñîãëÿäà­òàÿ, îí áûë îòïðàâ­ëåí â Ïàíîðì ê íà÷àëü­íè­êó ôëîòà. (2) Êîãäà òîò ñïðî­ñèë, ÷òî äåëà­åò­ñÿ â Ýôå­ñå, ýòîò ÷åëî­âåê, òî ëè îò ñòðà­õà, òî ëè ïðå­äà­âàÿ ñâî­èõ, îòêðûë åìó âñå: (3) ÷òî â ãàâà­íè ñòî­èò â ïîë­íîé ãîòîâ­íî­ñòè ôëîò, ÷òî âñå ãðåá­öû ïîñëà­íû â Ìàã­íå­ñèþ, ÷òî ëèøü î÷åíü íåìíî­ãèå ñóäà âûòà­ùå­íû íà áåðåã è ñ íèõ óáðà­íû ñíà­ñòè; ÷òî íèêî­ãäà åùå ôëîò íå ãîòî­âèë­ñÿ ê âîéíå ñ áîëü­øèì òùà­íè­åì. (4) Íî Ïàâ­ñè­ñòðàò âûñëó­øàë ýòî ñ íåäî­âå­ðè­åì — äóøà åãî áûëà îñëåï­ëå­íà çàáëóæ­äå­íè­åì è ïóñòîé íàäåæ­äîé.

Êîãäà âñå ïðè­ãîòîâ­ëå­íèÿ áûëè çàâåð­øå­íû, Ïîëèê­ñå­íèä íî÷üþ âûçâàë ãðåá­öîâ èç Ìàã­íå­ñèè, òàé­êîì ñïó­ñòèë íà âîäó ñóäà, íàõî­äèâ­øè­å­ñÿ íà áåðå­ãó. Äíåâ­íûì âðå­ìå­íåì îí íå âîñ­ïîëü­çî­âàë­ñÿ — íå ñòîëü­êî èç-çà ïðè­ãîòîâ­ëå­íèé, ñêîëü­êî äëÿ òîãî, ÷òîáû îòïðàâ­ëå­íèå ôëîòà ïðî­øëî íåçà­ìå­÷åí­íûì. (5) Òðî­íóâ­øèñü ïîñëå çàõî­äà ñîëí­öà ñ ñåìüþ­äå­ñÿ­òüþ ïàëóá­íû­ìè ñóäà­ìè, îí ïðè âñòðå÷­íîì âåò­ðå åùå äî ðàñ­ñâå­òà ïðè­áûë â ãàâàíü Ïèãå­ëû36. Òàì îí âñå ïî òîé æå ïðè­÷èíå ïåðå­æäàë äåíü, à íî÷üþ ïåðå­ïðà­âèë­ñÿ íà áëè­æàé­øåå ïîáå­ðå­æüå Ñàìî­ñà. (6) Íåêî­å­ìó Íèêàí­ä­ðó, íà÷àëü­íè­êó ïèðà­òîâ, îí âåëåë ñ ïÿòüþ ïàëóá­íû­ìè êîðàá­ëÿ­ìè èäòè ê Ïàëè­íó­ðó è îòòóäà ïðî­âå­ñòè âîè­íîâ íàïðÿ­ìèê ïî ïîëÿì ê Ïàíîð­ìó, â òûë íåïðè­ÿ­òå­ëÿ. À òåì ñ.229 âðå­ìå­íåì ñàì Ïîëèê­ñå­íèä ðàçäå­ëèë ñâîé ôëîò, ÷òîáû ñ òîé è äðó­ãîé ñòî­ðî­íû óäåð­æè­âàòü âõîä â ãàâàíü, è óñòðå­ìèë­ñÿ ê Ïàíîð­ìó. (7) Ïàâ­ñè­ñòðàò ñïåð­âà íåìíî­ãî ðàñ­òå­ðÿë­ñÿ îò íåîæè­äàí­íî­ñòè, íî âñêî­ðå ýòîò ñòà­ðûé âîèí âçÿë ñåáÿ â ðóêè, — ñî÷òÿ, ÷òî âðà­ãà óäîá­íåå áóäåò ñäåð­æè­âàòü ñ ñóøè, ÷åì ñ ìîðÿ, îí äâó­ìÿ îòðÿäà­ìè ïîâåë âîè­íîâ ê ìûñàì, (8) êîòî­ðûå, âäà­âà­ÿñü â ìîðå íàïî­äî­áèå ðîãîâ, îáðà­çó­þò áóõ­òó. Îí íàìå­ðå­âàë­ñÿ îòòåñ­íèòü íåïðè­ÿ­òå­ëÿ, ñ äâóõ ñòî­ðîí çàáðî­ñàâ åãî äðî­òè­êà­ìè. Íî ïîêà­çàâ­øèé­ñÿ ñ ñóøè Íèêàíäð çàñòà­âèë åãî âäðóã ñìå­íèòü çàìû­ñåë: âñåì ïðè­êà­çà­íî áûëî âçîé­òè íà êîðàá­ëè. (9) Òîãäà-òî è âîç­íèê­ëà óæàñ­íàÿ ñóìà­òî­õà — è ñðå­äè âîè­íîâ, è ñðå­äè ìàò­ðî­ñîâ. Óâèäåâ ñåáÿ îêðó­æåí­íû­ìè ñðà­çó è ñ ñóøè, è ñ ìîðÿ, âñå â ñòðà­õå áðî­ñè­ëèñü íà êîðàá­ëè. (10) Ïàâ­ñè­ñòðàò âèäåë òîëü­êî îäèí ïóòü ê ñïà­ñå­íèþ: ïîïðî­áî­âàòü ñèëîé ïðî­áèòü­ñÿ èç ãàâà­íè è âûðâàòü­ñÿ â îòêðû­òîå ìîðå. Óáåäèâ­øèñü, ÷òî âñå âçî­øëè íà áîðò, êîìàí­äóþ­ùèé ïðè­êà­çàë îñòàëü­íûì ñëå­äî­âàòü çà ñîáîé è, íàëå­ãàÿ íà âåñ­ëà, ïîíåñ­ñÿ ê âûõî­äó èç ãàâà­íè. (11) Êîãäà åãî êîðàáëü óæå ìèíî­âàë ïðî­õîä, îí áûë îêðó­æåí òðå­ìÿ êâèí­êâå­ðå­ìà­ìè âî ãëà­âå ñ Ïîëèê­ñå­íèäîì. Êîðàáëü, ïðîí­çåí­íûé ðîñò­ðà­ìè, ñòàë òîíóòü; åãî çàùèò­íè­êè áûëè çàñû­ïà­íû äðî­òè­êà­ìè. Ñðå­äè íèõ ïîãèá è õðàá­ðî ñðà­æàâ­øèé­ñÿ Ïàâ­ñè­ñòðàò. (12) Èç ïðî­÷èõ ñóäîâ îäíè áûëè çàñòèã­íó­òû óæå âíå ãàâà­íè, äðó­ãèå åùå âíóò­ðè, à íåêî­òî­ðûå çàõâà­÷å­íû áûëè Íèêàí­äðîì ïðè ñàìîì îòïëû­òèè. (13) Ëèøü ïÿòü ðîäîñ­ñêèõ êîðàá­ëåé ñ äâó­ìÿ êîñ­ñêè­ìè ñïàñ­ëèñü. Îíè ïðî­ëî­æè­ëè ñåáå äîðî­ãó ñðå­äè ñòåñ­íèâ­øèõ­ñÿ êîðàá­ëåé, ðàñ­ïó­ãè­âàÿ èõ ñâåð­êà­íè­åì ïëà­ìå­íè: ê íîñó êàæ­äî­ãî êîðàá­ëÿ ñïå­ðå­äè áûëî ïðè­äå­ëà­íî ïî äâà áàã­ðà, à íà íèõ ñòî­ÿ­ëè æåëåç­íûå æàðîâ­íè, íà êîòî­ðûõ ïîëû­õàë îãîíü37. (14) Íåäà­ëå­êî îò Ñàìî­ñà ñïàñ­øè­å­ñÿ ðîäîñ­ñêèå êîðàá­ëè âñòðå­òè­ëèñü ñ òðè­ðå­ìà­ìè èç Ýðèòð, øåä­øè­ìè íà ïîìîùü ðîäîñ­öàì, — è òå ïîâåð­íó­ëè â ñòî­ðî­íó Ãåë­ëåñ­ïîí­òà, ê ðèì­ëÿ­íàì. (15) Òîãäà æå Ñåëåâ­êîì áûëà âçÿ­òà âûäàí­íàÿ ïðå­äà­òå­ëÿ­ìè Ôîêåÿ — êàðà­óëü­íûå îñòà­âè­ëè îòêðû­òû­ìè îäíè èç âîðîò. Îò ñòðà­õà ïåðå­øëè íà åãî ñòî­ðî­íó òàê­æå Êèìà è íåêî­òî­ðûå äðó­ãèå ãîðî­äà ýòî­ãî ïîáå­ðå­æüÿ.

11. For­te qui­dam An­tio­chi mi­les, cum Sa­mum rei pri­va­tae cau­sa ve­nis­set, pro spe­cu­la­to­re dep­re­hen­sus de­du­ci­tur Pan­hor­mum ad prae­fec­tum. [2] Is per­cunctan­ti quid Ephe­si age­re­tur, in­cer­tum me­tu an er­ga suos haud sin­ce­ra fi­de, om­nia ape­rit: [3] clas­sem instruc­tam pa­ra­tam­que in por­tu sta­re; re­mi­gium om­ne Mag­ne­siam mis­sum; per­pau­cas na­ves sub­duc­tas es­se et na­va­lia de­te­gi; num­quam in­ten­tius rem na­va­lem ad­mi­nistra­tam es­se. [4] Haec ne pro ve­ris audi­ren­tur, ani­mus er­ro­re et spe va­na praeoc­cu­pa­tus fe­cit. Po­ly­xe­ni­das sa­tis om­ni­bus com­pa­ra­tis, noc­te re­mi­ge a Mag­ne­sia ac­cer­si­to, de­duc­tis­que rap­tim quae sub­duc­tae erant na­vi­bus, cum diem non tam ap­pa­ra­tu ab­sumpsis­set, quam quod conspi­ci pro­fi­cis­cen­tem clas­sem no­le­bat, [5] post so­lis oc­ca­sum pro­fec­tus sep­tua­gin­ta na­vi­bus tec­tis ven­to ad­ver­so an­te lu­cem Py­ge­la por­tum te­nuit. Ibi cum in­ter­diu ob ean­dem cau­sam quies­set, noc­te in pro­xi­ma Sa­miae ter­rae traie­cit. [6] Hinc Ni­candro quo­dam ar­chi­pi­ra­ta quin­que na­vi­bus tec­tis Pa­li­nu­rum ius­so pe­te­re, at­que in­de ar­ma­tos, qua pro­xi­mum per ag­ros iter es­set, Pan­hor­mum ad ter­gum hos­tium du­ce­re, ip­se in­te­rim clas­se di­vi­sa, ut ex ut­ra­que par­te fau­ces por­tus te­ne­ret, Pan­hor­mum pe­tit. [7] Pau­sistra­tus pri­mo ut in re ne­co­pi­na­ta tur­ba­tus pa­rum­per, dein­de ve­tus mi­les ce­le­ri­ter col­lec­to ani­mo ter­ra me­lius ar­ce­ri quam ma­ri hos­tes pos­se ra­tus, ar­ma­tos duo­bus ag­mi­ni­bus ad pro­mun­tu­ria, [8] quae cor­ni­bus obiec­tis ab al­to por­tum fa­ciunt, du­cit, in­de fa­ci­le te­lis an­ci­pi­ti­bus hos­tem sum­mo­tu­rus. Id in­cep­tum eius Ni­can­der a ter­ra vi­sus cum tur­bas­set, re­pen­te mu­ta­to con­si­lio na­ves conscen­de­re om­nes iubet. [9] Tum ve­ro in­gens pa­ri­ter mi­li­tum nau­ta­rum­que tre­pi­da­tio or­ta, et ve­lut fu­ga in na­ves fie­ri, cum se ma­ri ter­ra­que si­mul cer­ne­rent cir­cum­ven­tos. [10] Pau­sistra­tus unam viam sa­lu­tis es­se ra­tus, si vim fa­ce­re per fau­ces por­tus at­que erum­pe­re in ma­re aper­tum pos­set, postquam conscen­dis­se suos vi­dit, se­qui ce­te­ris ius­sis prin­ceps ip­se con­ci­ta­ta na­ve re­mis ad os­tium por­tus ten­dit. [11] Su­pe­ran­tem iam fau­ces na­vem eius Po­ly­xe­ni­das tri­bus quin­que­re­mi­bus cir­cum­sis­tit. Na­vis rostris ic­ta suppri­mi­tur; te­lis ob­ruun­tur pro­pug­na­to­res, in­ter quos et Pau­sistra­tus im­pig­re pug­nans in­ter­fi­ci­tur. [12] Na­vium re­li­qua­rum an­te por­tum aliae, aliae in por­tu dep­ren­sae, quae­dam a Ni­candro, dum mo­liun­tur a ter­ra, cap­tae; [13] quin­que tan­tum Rho­diae na­ves cum dua­bus Cois ef­fu­ge­runt ter­ro­re flam­mae mi­can­tis via si­bi in­ter con­fer­tas na­ves fac­ta; con­tis enim bi­nis a pro­ra pro­mi­nen­ti­bus trul­lis fer­reis mul­tum con­cep­tum ig­nem prae se por­ta­bant. [14] Eryth­raeae tri­re­mes cum haud pro­cul a Sa­mo Rho­diis na­vi­bus, qui­bus ut es­sent prae­si­dio ve­nie­bant, ob­viae fu­gien­ti­bus fuis­sent, in Hel­les­pon­tum ad Ro­ma­nos cur­sum aver­te­runt. [15] Sub idem tem­pus Se­leu­cus pro­di­tam Pho­caeam por­ta una per cus­to­des aper­ta re­ce­pit; et Cy­me aliae­que eius­dem orae ur­bes ad eum me­tu de­fe­ce­runt.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 36Ïèãå­ëû — ãîðî­äîê íà ïîáå­ðå­æüå áëèç Ýôå­ñà (Ñòðà­áîí, XIV, 639), Ïàëè­íóð — ìûñ íà ñåâå­ðî-âîñòî÷­íîì ïîáå­ðå­æüå Ñàìî­ñà (ñîâð. ìûñ Ïðà­ñîí).
  • 37Ýòî ïðè­ñïî­ñîá­ëå­íèå («îãíå­ìå­òà­òåëü», êàê ïåðå­âî­äèò Ô. Ìèùåí­êî) áîëåå ïîäðîá­íî îïè­ñà­íî ó Ïîëè­áèÿ. Ñì.: Ïîëè­áèé, XXI, 7 (6), 1—4.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1260010223 1327007031 1327007042 1364003712 1364003713 1364003714