Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1935/1984. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
32. (1) Êîãäà ðèìñêèé ôëîò çàíÿë ýòè íàäåæíûå ãàâàíè, ïðåòîð ðåøèë, ÷òî, ïðåæäå ÷åì ïðèñòóïàòü ê ñòåíàì ñ ëåñòíèöàìè èëè îñàäíûìè ïðèñïîñîáëåíèÿìè, ñëåäóåò îòïðàâèòü ïîñëàíöåâ, äàáû âûçíàòü íàñòðîåíèÿ ñòàðåéøèí è äîëæíîñòíûõ ëèö. Íàéäÿ èõ íåïîêîëåáèìûìè, îí íà÷àë ïðèñòóï ñðàçó â äâóõ ìåñòàõ. (2) Îäíà èç ÷àñòåé ãîðîäà áûëà çàñòðîåíà íåïëîòíî. Ìíîãî ìåñòà â íåé çàíèìàëè õðàìû áîãîâ. Ïîäâåäÿ â ýòîì ìåñòå òàðàí, ïðåòîð íà÷àë ðàñøàòûâàòü ñòåíû è áàøíè. (3) Çàòåì, êîãäà äëÿ çàùèòû ýòîãî ó÷àñòêà ñáåæàëàñü òîëïà ãîðîæàí, òàðàí áûë ïîäâåäåí è ê äðóãîé ÷àñòè ñòåí, (4) è âîò óæå çäåñü è òàì ñòàëè ðóøèòüñÿ ñòåíû. Êîãäà îíè îáâàëèëèñü, ðèìñêèå âîèíû ðâàíóëèñü âïåðåä ïðÿìî ÷åðåç ãðóäû ðàçâàëèí, (5) à äðóãèå ïðîäîëæàëè âçáèðàòüñÿ íà ñòåíû ïî ëåñòíèöàì. Îäíàêî ãîðîæàíå çàùèùàëèñü ñ íåâèäàííûì óïîðñòâîì. ßñíî áûëî, ÷òî îñíîâíûå íàäåæäû îíè âîçëàãàëè íå íà ñòåíû, à íà îðóæèå è äîáëåñòü. (6) Îïàñíîñòü, óãðîæàâøàÿ ñîëäàòàì, çàñòàâèëà ïðåòîðà îñòåðå÷üñÿ, íå ïîçâîëèòü èì, çàáûâøèì îá îñòîðîæíîñòè, áðîñèòüñÿ ïîä ÿðîñòíûå óäàðû ëþäåé, îáåçóìåâøèõ îò îò÷àÿíèÿ. È îí âåëåë òðóáèòü îòñòóïëåíèå. (7) Íî äàæå ïî îêîí÷àíèè áèòâû ãîðîæàíå íå ïðåäàâàëèñü îòäûõó, íî âñå ñîøëèñü îòîâñþäó äëÿ óêðåïëåíèÿ ñòåí è ñîîðóæåíèÿ çàâàëîâ òàì, ãäå âñå ëåæàëî â ðàçâàëèíàõ. (8) Ê íèì, ïîãëîùåííûì ýòèì çàíÿòèåì, ÿâèëñÿ îò ïðåòîðà Êâèíò Àíòîíèé. Ïîïåíÿâ èì çà óïðÿìñòâî, îí äàë ïîíÿòü, ÷òî ðèìëÿíå íå ìåíüøå èõ îçàáî÷åíû òåì, ÷òîáû íå ïðîäîëæàòü áîé äî ãèáåëè ãîðîäà; (9) åñëè îíè çàõîòÿò îòêàçàòüñÿ îò ñâîåãî áåçóìñòâà, òî ó íèõ áóäåò âîçìîæíîñòü ñäàòüñÿ íà òåõ æå óñëîâèÿõ, íà ñ.245 êîòîðûõ ðàíåå îíè îòäàëè ñåáÿ ïîä ïîêðîâèòåëüñòâî Ãàÿ Ëèâèÿ71. (10) Óñëûøàâ ýòî, ãîðîæàíå âûòðåáîâàëè ñåáå ïÿòü äíåé íà ðàçìûøëåíèå è ïîïûòàëèñü òåì âðåìåíåì âûÿñíèòü, ìîæíî ëè íàäåÿòüñÿ íà ïîìîùü îò Àíòèîõà. Ëèøü ïîñëå òîãî, êàê îòðÿæåííûå ê öàðþ ïîñëû ïðèíåñëè èçâåñòèå, ÷òî íèêàêîé ïîìîùè îò íåãî íå áóäåò, ãîðîæàíå îòêðûëè âîðîòà, ïîëó÷èâ ñïåðâà çàâåðåíèÿ â îòêàçå îò âðàæäåáíîñòè. (11) Êîãäà çíàìåíà áûëè âíåñåíû â ãîðîä è ïðåòîð îáúÿâèë î ñâîåì æåëàíèè ïîùàäèòü ñäàâøèõñÿ, ñî âñåõ ñòîðîí ïîäíÿëñÿ êðèê, ÷òî ýòî ïîñòûäíî: ôîêåéöû, ýòè âå÷íî âåðîëîìíûå ñîþçíèêè72, ýòè âå÷íî íåïðèìèðèìûå âðàãè, íå äîëæíû èçáåæàòü íàêàçàíèÿ! (12) Ïî ýòîìó êðèêó, ñëîâíî ïî çíàêó ïðåòîðà, âîèíû ðàññûïàëèñü ïî ãîðîäó è ïðèíÿëèñü ãðàáèòü. Ñïåðâà Ýìèëèé ïðîòåñòîâàë è îòãîâàðèâàë èõ, òâåðäÿ, ÷òî ðàçîðÿòü ìîæíî íå ñäàâøèåñÿ, íî ëèøü çàõâà÷åííûå ãîðîäà, äà è òàì ðåøåíèå äîëæåí ïðèíèìàòü ïîëêîâîäåö, à íå ñîëäàòû. (13) Íî óáåäèâøèñü, ÷òî ÿðîñòü è àë÷íîñòü ñèëüíåå ïðèêàçà, îí, ðàçîñëàâ ãëàøàòàåâ ïî ãîðîäó, ïîâåëåë âñåì ñâîáîäíûì ãðàæäàíàì ñîéòèñü ê íåìó íà ôîðóì, äàáû íå ïîäâåðãíóòüñÿ íàñèëèþ. È âî âñåì, ÷òî çàâèñåëî îò ñàìîãî ïðåòîðà, îí ñäåðæàë ñëîâî: (14) ôîêåéöàì áûëè âîçâðàùåíû ãîðîä, ïîëÿ è ñîáñòâåííûå çàêîíû. Ïîñêîëüêó óæå ïðèáëèæàëàñü çèìà, îí âûáðàë ôîêåéñêóþ ãàâàíü äëÿ ñòîÿíêè ôëîòà. |
32. Hos portus tutissimos cum occupasset Romana classis, priusquam aut scalis aut operibus moenia aggrederetur, mittendos censuit praetor, qui principum magistratuumque animos temptaret. Postquam obstinatos vidit, duobus simul locis oppugnare est adortus. [2] Altera pars infrequens aedificiis erat; templa deum aliquantum tenebant loci; ea prius ariete admoto quatere muros turresque coepit; [3] dein cum eo multitudo occurreret ad defendendum, altera quoque parte admotus aries; [4] et iam utrimque sternebantur muri. Ad quorum casum cum impetum Romani milites per ipsam stragem ruinarum facerent, [5] alii scalis etiam ascensum in muros temptarent, adeo obstinate restitere oppidani ut facile appareret plus in armis et virtute quam in moenibus auxilii esse. [6] Coactus ergo periculo militum praetor receptui cani iussit, ne obiceret incautos furentibus desperatione ac rabie. [7] Dirempto proelio, ne tum quidem ad quietem versi, sed undique omnes ad munienda et obmolienda quae ruinis strata erant concurrerunt. [8] Huic operi intentis supervenit Q. Antonius a praetore missus, qui castigata pertinacia eorum maiorem curam Romanis quam illis ostenderet esse, ne in perniciem urbis pugnaretur; [9] si absistere furore vellent, potestatem iis dari eadem condicione, qua prius C. Livii in fidem venissent, se tradendi. [10] Haec cum audissent, quinque dierum spatio ad deliberandum sumpto, temptata interim spe auxilii ab Antiocho, postquam legati missi ad regem nihil in eo praesidii esse retulerant, tum portas aperuerunt, pacti ne quid hostile paterentur. [11] Cum signa in urbem inferrentur et pronuntiasset praetor parci se deditis velle, clamor undique est sublatus, indignum facinus esse, Phocaeenses, numquam fidos socios, semper infestos hostes, impune eludere. [12] Ab hac voce velut signo a praetore dato ad diripiendam urbem passim discurrunt. Aemilius primo resistere et revocare dicendo captas, non deditas diripi urbes, et in iis tamen imperatoris, non militum arbitrium esse. [13] Postquam ira et avaritia imperio potentiora erant, praeconibus per urbem missis liberos omnes in forum ad se convenire iubet, ne violarentur; et in omnibus quae ipsius potestatis fuerunt fides constitit praetoris: [14] urbem agrosque et suas leges iis restituit; et, quia hiems iam appetebat, Phocaeae portus ad hibernandum classi delegit. |