Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XLI, ãë. 10

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä Â. Í. ×åìáåðäæè.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, A. C. Schlesinger, 1938/1991.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

10. (1) Ïîêà âñå ýòî ïðî­èñ­õî­äè­ëî â Ðèìå, Ìàðê Þíèé è Àâë Ìàí­ëèé, êîí­ñó­ëû ìèíóâ­øå­ãî ãîäà, ïåðå­çè­ìî­âàâ â Àêâè­ëåå, â íà÷à­ëå âåñ­íû ïðè­âå­ëè âîé­ñêî â çåì­ëþ èñò­ðèé­öåâ; (2) è íà÷à­ëîñü ïîâñå­ìåñò­íîå îïó­ñòî­øå­íüå ïîëåé, òàê ÷òî ñêî­ðåé áîëü è íåãî­äî­âà­íèå ïðè âèäå ðàñ­òàñ­êè­âàå­ìî­ãî èìó­ùå­ñòâà ïîäâèã­ëè èñò­ðèé­öåâ íà áîé, ÷åì íàäåæ­äà âûñòî­ÿòü ñ íåäî­ñòà­òî÷­íû­ìè ñèëà­ìè ïðî­òèâ äâóõ êîí­ñóëü­ñêèõ âîéñê. (3) Ïîñïåø­íî ñîáðàí­íîå èç ñáå­æàâ­øåé­ñÿ ìîëî­äå­æè âñåõ èõ ïëå­ìåí âîé­ñêî â ïåð­âîì æå íàòèñ­êå áèëîñü ÿðîñò­íî, íî íå óïîð­íî. (4) Îêî­ëî ÷åòû­ðåõ òûñÿ÷ ïîãèá­ëî, à îñòàëü­íûå, áðî­ñèâ ïîëå áèò­âû, ðàç­áå­æà­ëèñü ïî ñâî­èì îáùè­íàì. Îòòóäà îíè ïîñëà­ëè â ëàãåðü ðèì­ëÿí ñíà­÷à­ëà ïîñëîâ ñ ïðîñü­áîé î ìèðå, à ïîòîì è çàëîæ­íè­êîâ ñîãëàñ­íî ïðè­êà­çó. (5) Êîãäà îá ýòîì ñòà­ëî èçâåñò­íî â Ðèìå èç ïèñü­ìà ïðî­êîí­ñó­ëîâ, êîí­ñóë Ãàé Êëàâ­äèé èñïó­ãàë­ñÿ, êàê áû â òàêèõ îáñòî­ÿ­òåëü­ñòâàõ íå îòíÿ­ëè ó íåãî ïðî­âèí­öèþ, äà è âîé­ñêî26. Ïîýòî­ìó îí, íå ïðî­èç­íåñ­øè îáå­òîâ, íå îáëà­÷èâ ïî-âîåí­íî­ìó ëèê­òî­ðîâ, íèêî­ãî íå óâå­äî­ìèâ, êðî­ìå ñâî­åãî ñîòî­âà­ðè­ùà, íî÷üþ ñòðåì­ãëàâ ïîì÷àë­ñÿ â ñâîþ ïðî­âèí­öèþ, è åãî ïîâåäå­íèå òàì áûëî åùå áåç­ðàñ­ñóä­íåå, ÷åì ïðè îòáû­òèè. (6) Îí, ñîçâàâ ñõîä­êó, âûáðà­íèë Àâëà Ìàí­ëèÿ çà áåã­ñòâî èç ëàãå­ðÿ — âîè­íû ñëó­øà­ëè íåäðó­æå­ëþá­íî, ïîòî­ìó ÷òî ýòî îíè òîãäà ïîáå­æà­ëè ïåð­âû­ìè, — òóò êîí­ñóë ñòàë ïîðî­÷èòü è Ìàð­êà Þíèÿ, ðàçäå­ëèâ­øå­ãî-äå ïîçîð ñî ñâî­èì ñîòî­âà­ðè­ùåì, è êîí­÷èë òåì, ÷òî îáî­èì âåëåë ïîêè­íóòü ïðî­âèí­öèþ. (7) Ïðî­êîí­ñó­ëû íà ýòî îòâå­òè­ëè, ÷òî áóäóò ñëó­øàòü­ñÿ êîí­ñó­ëà, êîãäà òîò, ñëå­äóÿ îáû­÷à­ÿì ïðåä­êîâ, âûñòó­ïèò èç Ðèìà, ïðî­èç­íåñ­øè ñïåð­âà äîëæ­íûå îáå­òû â Êàïè­òî­ëèè, ñîïðî­âîæ­äàå­ìûé ëèê­òî­ðà­ìè â âîèí­ñêèõ ïëà­ùàõ27. (8) Êëàâ­äèé ðàçú­ÿðèë­ñÿ è ïîòðå­áî­âàë ïîçâàòü ê ñåáå Ìàí­ëè­å­âà ïðî­êâå­ñòî­ðà ñ îêî­âà­ìè, óãðî­æàÿ îòî­ñëàòü Þíèÿ ñ ñ.406 Ìàí­ëè­åì â Ðèì çàêî­âàí­íû­ìè. (9) Íî è ïðî­êâå­ñòîð ïðå­íå­áðåã ïðè­êà­çà­íè­åì êîí­ñó­ëà: îáñòó­ïèâ­øåå èõ âîé­ñêî, ïðè­âåð­æåí­íîå ê ñâî­èì ïîë­êî­âî­ä­öàì è âðàæ­äåá­íîå êîí­ñó­ëó, ïîîù­ðÿ­ëî íåïî­âè­íî­âå­íèå. (10)  êîí­öå êîí­öîâ êîí­ñóë, èçìó­÷èâ­øèñü íàñìåø­êà­ìè âñÿ­êî­ãî, äà åùå è ãëóì­ëå­íè­åì òîë­ïû, âåð­íóë­ñÿ â Àêâè­ëåþ íà òîì æå êîðàá­ëå, íà êàêîì è ïðè­ïëûë. (11) Îòòóäà îí íàïè­ñàë ñîòî­âà­ðè­ùó è ïîïðî­ñèë åãî ïðè­êà­çàòü íîâûì âîè­íàì, íàáðàí­íûì äëÿ ïîõî­äà â Èñò­ðèþ, ÷òîáû îíè ñîáðà­ëèñü â Àêâè­ëåå è ÷òîáû íè÷òî íå çàäåð­æè­âà­ëî åãî â Ðèìå, êîãäà îí ïðî­èç­íå­ñåò îáå­òû è îáëà­÷èò­ñÿ â âîåí­íûé ïëàù. (12) Òîò âûïîë­íèë âñå, êàê áûëî ïîïðî­øå­íî, — ñðîê äëÿ ñáî­ðà âîéñê áûë íàçíà­÷åí ñàìûé êîðîò­êèé. Êëàâ­äèé è ñàì ïî÷òè ÷òî äîãíàë ñîá­ñò­âåí­íîå ïèñü­ìî. (13) Ïðî­èç­íåñ­øè íà ñîçâàí­íîé èì ñõîä­êå ðå÷ü î ïîâåäå­íèè Ìàí­ëèÿ è Þíèÿ è ïðî­áûâ â Ðèìå íå áîëåå òðåõ äíåé, îí, îáëà­÷èâ ëèê­òî­ðîâ ïî-âîåí­íî­ìó è ïðè­íå­ñÿ â Êàïè­òî­ëèè îáå­òû, óñòðå­ìèë­ñÿ â ïðî­âèí­öèþ òàê æå áûñò­ðî, êàê â ïåð­âûé ðàç.

10. Dum haec Ro­mae ge­run­tur, M. Iuni­us et A. Man­lius, qui prio­re an­no con­su­les fue­rant, cum Aqui­leiae hi­ber­nas­sent, prin­ci­pio ve­ris in fi­nis Histro­rum exer­ci­tum intro­du­xe­runt; [2] ubi cum ef­fu­se po­pu­la­ren­tur, do­lor ma­gis et in­dig­na­tio di­ri­pi res suas cer­nen­tes Histros, quam cer­ta spes, sa­tis si­bi vi­rium ad­ver­sus duos exer­ci­tus es­se, ex­ci­vit. [3] Con­cur­su ex om­ni­bus po­pu­lis iuven­tu­tis fac­to re­pen­ti­nus et tu­mul­tua­rius exer­ci­tus ac­rius pri­mo im­pe­tu quam per­se­ve­ran­tius pug­na­vit. [4] Ad quat­tuor mi­lia eorum in acie cae­sa; ce­te­ri omis­so bel­lo in ci­vi­ta­tes pas­sim dif­fu­ge­runt. In­de le­ga­tos pri­mum ad pa­cem pe­ten­dam in castra Ro­ma­na, dein­de ob­si­des im­pe­ra­tos mi­se­runt. [5] Haec cum Ro­mae cog­ni­ta lit­te­ris pro­con­su­lum es­sent, C. Clau­dius con­sul ve­ri­tus ne for­te eae res pro­vin­ciam et exer­ci­tum si­bi adi­me­rent, non vo­tis nun­cu­pa­tis, non pa­lu­da­tis lic­to­ri­bus, uno om­nium cer­tio­re fac­to col­le­ga, noc­te pro­fec­tus, prae­ceps in pro­vin­ciam abiit; ubi in­con­sul­tius quam ve­ne­rat se ges­sit. [6] Nam cum con­tio­ne ad­vo­ca­ta fu­gam e castris A. Man­lio ad­ver­sis auri­bus mi­li­tum, quip­pe qui pri­mi ip­si fu­gis­sent, obiec­tas­set et in­ges­sis­set prob­ra M. Iunio, quod se de­de­co­ris so­cium col­le­gae fe­cis­set, ad extre­mum ut­rum­que de­ce­de­re pro­vin­cia ius­sit. [7] Ad quod cum il­li tum con­su­lis im­pe­rio dic­to audien­tes fu­tu­ros es­se di­ce­rent, cum is mo­re maio­rum, se­cun­dum vo­ta in Ca­pi­to­lio nun­cu­pa­ta, lic­to­ri­bus pa­lu­da­tis pro­fec­tus ab ur­be es­set, [8] fu­rens ira vo­ca­tum, qui pro quaes­to­re Man­li erat, ca­te­nas po­pos­cit, vinctos se Iuni­um Man­lium­que mi­ni­tans Ro­mam mis­su­rum. [9] Ab eo quo­que spre­tum con­su­lis im­pe­rium est; et cir­cum­fu­sus exer­ci­tus, fa­vens im­pe­ra­to­rum cau­sae et con­su­li in­fes­tus, ani­mos ad non pa­ren­dum ad­de­bat. [10] Postre­mo fa­ti­ga­tus con­sul et con­tu­me­liis sin­gu­lo­rum et mul­ti­tu­di­nis — nam in­su­per in­ri­de­bant — lu­dib­riis, na­ve eadem qua ve­ne­rat Aqui­leiam re­dit. [11] In­de col­le­gae scrip­sit ut mi­li­tum no­vo­rum ei par­ti quae scrip­ta in Histriam pro­vin­ciam es­set edi­ce­ret Aqui­leiam ut con­ve­ni­ret, ne quid se Ro­mae te­ne­ret quo mi­nus vo­tis nun­cu­pa­tis pa­lu­da­tus ab ur­be exi­ret. [12] Haec a col­le­ga ob­se­quen­ter fac­ta, bre­vis­que dies ad con­ve­nien­dum edic­ta est. Clau­dius pro­pe con­se­cu­tus est lit­te­ras suas. [13] Con­tio­ne ad­ve­niens de Man­lio et Iunio ha­bi­ta, non ultra tri­duum mo­ra­tus Ro­mae, pa­lu­da­tis lic­to­ri­bus vo­tis­que in Ca­pi­to­lio nun­cu­pa­tis, in pro­vin­ciam aeque ac pri­us prae­ci­pi­ti ce­le­ri­ta­te abit.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 26Ñåíàò çàðà­íåå ïðî­äëèë âëàñòü ïðî­øëî­ãîä­íèì êîí­ñó­ëàì (ñì. âûøå, ãë. 6, 2 è ïðè­ìå÷. 9), êàê âûÿñ­íè­ëîñü, âòóíå. Îñëîæ­íå­íèÿ áûëè íåèç­áåæ­íû.
  • 27Ñ òî÷­êè çðå­íèÿ ïðî­êîí­ñó­ëîâ, Êëàâ­äèé íå èìåë ïðà­âà êîìàí­äî­âàòü â ïðî­âèí­öèè, òàê êàê ïîêè­íóë Ðèì áåç ïîëî­æåí­íûõ öåðå­ìî­íèé. Çàêî­íî­äà­òåëü­íîé íîð­ìû äëÿ òàêî­ãî ñëó­÷àÿ íå áûëî, íî îáû­÷àé áûë â öåëîì íà èõ ñòî­ðîíå (ñð.: XXI, 63, 6—12).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1260010226 1327007032 1327008059 1364004111 1364004112 1364004113