Ïåðåâîä Â. Í. ×åìáåðäæè.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, A. C. Schlesinger, 1938/1991. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
24. (1) Âîçðàæàë Êàëëèêðàòó Àðõîíò, áðàò ïðåòîðà Êñåíàðõà. «Òðóäíî, — ñêàçàë îí, — ãîâîðèòü ïîñëå Êàëëèêðàòà — è ìíå, è ñ.416 âñåì, êòî ñ íèì íå ñîãëàñåí, (2) âåäü, çàùèùàÿ ñîþç ñ ðèìëÿíàìè, óâåðÿÿ, ÷òî íà ñîþç ýòîò ïîêóøàþòñÿ è íàïàäàþò, õîòü íèêòî è íå ïîêóøàåòñÿ, è íå íàïàäàåò, îí äîáèëñÿ òîãî, ÷òî òåïåðü ïîêàæåòñÿ, áóäòî áû âñÿêèé, êòî ñ íèì íå ñîãëàñåí, ãîâîðèò ïðîòèâ ðèìñêîãî íàðîäà. (3) È ãëàâíîå — âñå-òî îí çíàåò, ñîîáùàåò íàì îáî âñåì, ÷òî äåëàëîñü ñêðûòíî, ñëîâíî íå çäåñü, ñ íàìè, îí áûë, à òî ëè èç ðèìñêîãî ñåíàòà ïðèøåë, òî ëè ïðèñóòñòâîâàë ïðè òàéíûõ áåñåäàõ öàðåé. (4) Îí âåùàåò äàæå î òîì, ÷òî æäàëî áû íàñ, åñëè á Ôèëèïï íå óìåð; îí çíàåò, ïî÷åìó Ïåðñåé ñòàë öàðñêèì íàñëåäíèêîì, ÷òî ãîòîâÿò ìàêåäîíÿíå, î ÷åì ðàçìûøëÿþò ðèìëÿíå. (5) Ìû æå, êîòîðûå çíàòü íå çíàåì, èç-çà ÷åãî è êàê ïîãèá Äåìåòðèé èëè ÷òî ñòàë áû äåëàòü Ôèëèïï, îñòàíüñÿ îí æèâ, äîëæíû, ïðèíèìàÿ ðåøåíèÿ, ñ÷èòàòüñÿ ëèøü ñ òåì, ÷òî äåëàåòñÿ îòêðûòî. (6) Ìû çíàåì, ÷òî, ïîëó÷èâ öàðñòâî, Ïåðñåé ïîñëàë â Ðèì ïîñëîâ, ÷òî ðèìñêèé íàðîä ïðèçíàë Ïåðñåÿ öàðåì, ÷òî ðèìñêèå ïîñëû ïðèõîäèëè ê öàðþ è áûëè áëàãîñêëîííî èì ïðèíÿòû. (7) Âñå ýòî, êàê ÿ ñ÷èòàþ, ïðèçíàêè ìèðà, à íå âîéíû; è íå ìîãóò îáèäåòüñÿ ðèìëÿíå, åñëè â ìèðíîå âðåìÿ ìû ïîñëåäóåì èõ ïðèìåðó â äåëàõ ìèðà, êàê ñëåäîâàëè çà íèìè âî âðåìÿ âîéíû. Íå ïîíèìàþ ÿ, ïî÷åìó ýòî ìû îäíè äîëæíû âåñòè íåïðèìèðèìóþ âîéíó ïðîòèâ Ìàêåäîíñêîãî öàðñòâà. (8) Ìîæåò áûòü, ìû áëèæå âñåõ ê Ìàêåäîíèè? Èëè ñëàáåå âñåõ, êàê äîëîïû, êîòîðûõ Ïåðñåé òîëüêî ÷òî ïîêîðèë? Òàê âåäü, íàïðîòèâ òîãî, èç-çà íàøåé ñèëû, ìèëîñòè áîãîâ è äîñòàòî÷íîé îòäàëåííîñòè ìû íàõîäèìñÿ â áåçîïàñíîñòè. (9) Íî áóäü ìû äàæå óáîãè, êàê ôåññàëèéöû è ýòîëèéöû, ðàçâå íå áîëüøå ìû èìååì äîâåðèÿ è âåñà ó ðèìëÿí, ÷üèìè ñîþçíèêàìè è äðóçüÿìè áûëè âñåãäà, íåæåëè ýòîëèéöû, òîëüêî ÷òî áûâøèå èõ âðàãàìè? (10) Ïóñòü ó íàñ áóäóò òàêèå æå îòíîøåíèÿ ñ ìàêåäîíÿíàìè, êàê ó ýòîëèéöåâ, ôåññàëèéöåâ, ýïèðöåâ, ó âñåé Ãðåöèè, íàêîíåö! Ïî÷åìó òîëüêî äëÿ íàñ ýòî ïðîêëÿòîå ëèøåíèå ÷åëîâå÷åñêîãî ïðàâà? (11) Ôèëèïï, ïðàâäà, êîå-÷òî ñäåëàë, îò ÷åãî ìû è ïðèíÿëè ýòî ïîñòàíîâëåíèå ïðîòèâ íåãî, âîåâàâøåãî òîãäà ñ íàìè; íî ÷åì æå Ïåðñåé, íîâûé öàðü, íàñ íè÷åì íå îáèäåâøèé, ñòàðàþùèéñÿ áëàãîäåÿíèÿìè ñòåðåòü ïàìÿòü îá îòöîâñêîé âðàæäå, çàñëóæèë, ÷òîáû îäíè ìû áûëè åãî âðàãàìè? (12) Âïðî÷åì, êàê ìîã ÿ çàìåòèòü, ñòîëü âåëèêè áûëè çàñëóãè ïðåæíèõ ìàêåäîíñêèõ öàðåé ïåðåä íàìè, ÷òî îáèäû îò îäíîãî Ôèëèïïà, åñëè îíè è ñëó÷àëèñü, äîëæíû óæ âî âñÿêîì ñëó÷àå ïî åãî ñìåðòè èçãëàäèòüñÿ èç íàøåé ïàìÿòè80. (13) Âåäü, êîãäà ðèìñêèé ôëîò ñòîÿë â Êåíõðåÿõ, à êîíñóë ñ âîéñêîì â Ýëàòèè, ìû òðè äíÿ äåðæàëè ñîâåò, ñëåäîâàòü ëè íàì çà ðèìëÿíàìè èëè çà Ôèëèïïîì81. (14) Áëèçîñòü ðèìëÿí íå ïóãàëà íàñ è íå ïîâëèÿëà íà íàøè ñóæäåíèÿ, íî áûëî è îáñòîÿòåëüñòâî, êîòîðîå çàñòàâèëî íàñ äóìàòü òàê äîëãî, — ñòàðèííîå íàøå ñîãëàñèå ñ ìàêåäîíÿíàìè, äàâíèå è íåìàëûå çàñëóãè èõ öàðåé ïåðåä íàìè. (15) Ïóñòü æå ýòî ïîìíèòñÿ è ïîíûíå: íå îáÿçàòåëüíî ìû äðóçüÿ, íî è íå îáÿçàòåëüíî âðàãè. Íå áóäåì æå, Êàëëèêðàò, ïðèòâîðÿòüñÿ, áóäòî ðå÷ü î òîì, ÷åãî íåò: íèêòî íå äîáèâàåòñÿ íîâîãî ñîþçà èëè íîâîãî äîãîâîðà, êîòîðûì ìû ëåãêîìûñëåííî ñâÿçàëè áû ñåáÿ; (16) íî ïóñòü íàøè îòíîøåíèÿ äðóã ê ñ.417 äðóãó ïîçâîëÿò íàì è áðàòü ïî ïðàâó, è äàâàòü ïî ïðàâó, ÷òîáû çàêðûòèåì ñâîèõ ãðàíèö è ñåáÿ íå îòñåêàòü îò ìàêåäîíÿí, è ðàáîâ ëèøèòü âîçìîæíîñòè áåæàòü. Ðàçâå ýòî ïðîòèâîðå÷èò äîãîâîðó ñ ðèìëÿíàìè? (17) Ïî÷åìó ìàëåíüêîå è ÿñíîå äåëî ìû ïðåâðàùàåì â áîëüøîå è ïîäîçðèòåëüíîå? Çà÷åì ïîäíèìàåì ïóñòóþ òðåâîãó? (18) ×åãî ðàäè, ñàìè âûñëóæèâàÿñü ïåðåä ðèìëÿíàìè, ñååì ïîäîçðåíèÿ è íåíàâèñòü ïðîòèâ äðóãèõ? Åñëè áóäåò âîéíà, òîãäà — è Ïåðñåé â òîì íå ñîìíåâàåòñÿ — ìû ïîñëåäóåì çà ðèìëÿíàìè.  ìèðíîå æå âðåìÿ õîòåëîñü áû â íàøåé âðàæäå ïåðåðûâà, åñëè óæ íå êîíöà». (19) Êòî îäîáðèë ïèñüìî öàðÿ, òå îäîáðèëè è ýòó ðå÷ü; íî çíàòü âîçìóùàëàñü òåì, ÷òî Ïåðñåé äàæå íå ñ÷åë äåëî çàñëóæèâàþùèì ïîñîëüñòâà è ìîæåò äîáèòüñÿ ñâîåãî íåñêîëüêèìè ñòðîêàìè ïèñüìà; åå íåãîäîâàíèå âñå æå çàñòàâèëî îòëîæèòü ðåøåíèå. (20) Ïîñëû îò öàðÿ ïðèøëè óæå ïîçæå, âî âðåìÿ ñîáðàíèÿ â Ìåãàëîïîëå, íî ñòàðàíèÿìè òåõ, êòî áîÿëñÿ îáèäåòü ðèìëÿí, íå áûëè âûñëóøàíû. |
24. Post hunc Archo, frater Xenarchi praetoris, ita disseruit: «Difficilem orationem Callicrates et mihi et omnibus qui ab eo dissentimus fecit: [2] agendo enim Romanae societatis causam ipse temptarique et oppugnari dicendo, quam nemo neque temptat neque oppugnat, effecit ut qui ab se dissentiret adversus Romanos dicere videretur. [3] Ac primum omnium, tamquam non hic nobiscum fuisset, sed aut ex curia populi Romani veniret aut regum arcanis interesset, omnia scit et nuntiat quae occulte facta sunt. [4] Divinat etiam quae futura fuerint, si Philippus vixisset, quid ita Perseus regni heres sit, quid parent Macedones, quid cogitent Romani. [5] Nos autem, qui nec ob quam causam nec quem ad modum perierit Demetrius scimus, nec quid Philippus si vixisset facturus fuerit, ad haec, quae palam geruntur, consilia nostra accommodare oportet. [6] Ac scimus Persea regno accepto regem a populo Romano appellatum; audimus legatos Romanos venisse ad regem Persea et eos benigne exceptos. [7] Haec omnia pacis equidem signa esse iudico non belli; nec Romanos offendi posse si ut bellum gerentes eos secuti sumus, nunc quoque pacis auctores sequamur. Cur quidem nos inexpiabile omnium soli bellum adversus regnum Macedonum geramus, non video. [8] Opportuni propinquitate ipsa Macedoniae sumus? An infirmissimi omnium, tamquam, quos nuper subegit, Dolopes? Immo contra ea vel viribus nostris, deum benignitate, vel regionis intervallo tuti. [9] Sed simus aeque subiecti ac Thessali Aetolique: nihilo plus fidei auctoritatisque habemus adversus Romanos, qui semper socii atque amici fuimus, quam Aetoli, qui paulo ante hostes fuerunt? [10] Quod Aetolis, quod Thessalis, quod Epirotis, omni denique Graeciae cum Macedonibus iuris est, idem et nobis sit. Cur execrabilis ista nobis solis velut dissertio iuris humani est? [11] Fecerit aliquid Philippus cur adversus eum armatum et bellum gerentem hoc decerneremus; quid Perseus, novus rex, omnis iniuriae insons, suo beneficio paternas simultates obliterans, meruit, cur soli omnium hostes ei simus? [12] Quamquam et illud dicere poteram, tanta priorum Macedoniae regum merita erga nos fuisse, ut Philippi unius iniurias, si quae forte fuerunt, utique post mortem obliterent. [13] Non venit in mentem, cum classis Romana Cenchreis staret, consul cum exercitu Elatiae esset, triduum nos in concilio fuisse consultantes utrum Romanos an Philippum sequeremur? [14] Nihil metus praesens ab Romanis sententias nostras inclinarit: fuit certe tamen aliquid, quod tam longam deliberationem faceret; idque erat vetusta coniunctio cum Macedonibus, vetera et magna in nos regum merita. [15] Valeant et nunc eadem illa, non ut praecipue amici, sed ne praecipue inimici simus. Ne id, quod non agitur, Callicrates, simulaverimus agi. Nemo novae societatis aut novi foederis, quo nos temere illigemus, conscribendi est auctor; [16] sed commercium tantum iuris praebendi repetendique sit, ne interdictione finium nostrorum nos quoque terminis regni arceamus; ne servis nostris aliquo fugere liceat — quid hoc adversus Romana foedera est? [17] Quid rem parvam et apertam magnam et suspectam facimus? Quid vanos tumultus ciemus? [18] Quid, ut ipsi locum adsentandi Romanis habeamus, suspectos alios et invisos efficimus? Si bellum erit, ne Perseus quidem dubitat quin Romanos secuturi simus; in pace, etiam si non odia finiuntur, intermittantur». [19] Cum iidem huic orationi qui litteris regis assensi erant assentirentur, indignatione principum, quod, quam rem ne legatione quidem dignam iudicasset Perseus, litteris paucorum versuum impetraret, decretum differtur. [20] Legati deinde postea missi ab rege, cum Megalopoli concilium esset, dataque opera est ab iis, qui offensionem apud Romanos timebant, ne admitterentur. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß