Ïåðåâîä Ì. Ï. Ôåäîðîâà, È. Ô. Ìàêàðåíêîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, A. C. Schlesinger, 1938/1991. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
66. (1) Ëèøü òîëüêî îñàæäåííûå íà õîëìå ðèìëÿíå óâèäåëè ïåðåäîâûå çíàìåíà ñâîåãî âîéñêà, îíè ïîñëå ïîëíîãî îò÷àÿíèÿ âîñïðÿíóëè äóõîì. (2) ×òî äî Ïåðñåÿ, òî, âî-ïåðâûõ, åìó ñëåäîâàëî áû óäîâîëüñòâîâàòüñÿ ñëó÷àéíûì óñïåõîì, óáèéñòâîì è çàõâàòîì íåêîòîðîãî ÷èñëà ôóðàæèðîâ, íå òðàòÿ âðåìåíè íà îñàäó çàñòàâû, (3) à çàòåì, ðàç óæ ýòà ïîïûòêà áûëà òàê èëè èíà÷å ñäåëàíà è ïîñêîëüêó îí çíàë, ÷òî íå èìååò ïîä ðóêîé îñíîâíûõ ñâîèõ ñèë, òî îí äîëæåí áûë, ïîêà ìîã, óäàëèòüñÿ äî ñòîëêíîâåíèÿ. À îí, ãîðäûé óñïåõîì, è ñàì îñòàëñÿ íà ìåñòå, äîæèäàÿñü ïðèáëèæåíèÿ íåïðèÿòåëÿ, è ñïåøíî ïîñëàë ãîíöà, ÷òîáû âûçâàòü ôàëàíãó; (4) ïîäíÿòàÿ ïîñïåøíî è ãîðàçäî ïîçäíåå, ÷åì òîãî òðåáîâàëà ñèòóàöèÿ, ðàññòðîèâ ñâîè ðÿäû ïðè ïîñïåøíîì è áûñòðîì äâèæåíèè, îíà äîëæíà áûëà íàòêíóòüñÿ íà âïîëíå ãîòîâîå ê áîþ âîéñêî. Êîíñóë, ïðèáûâøèé íà ìåñòî ïåðâûì, òîò÷àñ çàâÿçàë ñðàæåíèå. (5) Ñíà÷àëà ìàêåäîíÿíå ñîïðîòèâëÿëèñü, ïîòîì, óñòóïàÿ âðàãó âî âñåõ îòíîøåíèÿõ, ïîòåðÿâ òðèñòà ïåõîòèíöåâ è äâàäöàòü ÷åòûðå ëó÷øèõ âñàäíèêà èç òàê íàçûâàåìîãî ñâÿùåííîãî îòðÿäà181, â ÷èñëå êîòîðûõ ïàë è íà÷àëüíèê îòðÿäà Àíòèìàõ, îíè ïîïûòàëèñü îòñòóïèòü. (6) Îäíàêî îáðàòíûé ïóòü èõ ïî ñâîåé áåñïîðÿäî÷íîé òîðîïëèâîñòè îêàçàëñÿ åùå áîëåå íåóäà÷íûì, ÷åì ñàìà áèòâà. Ôàëàíãà, ïîäíÿòàÿ âñòðåâîæåííûì ãîíöîì è òîðîïëèâî ñ.468 ñëåäîâàâøàÿ çà ïðåäâîäèòåëÿìè, ñíà÷àëà íàòêíóëàñü â óùåëüå íà îòðÿä, âåäøèé ïëåííèêîâ, è çàñòðÿëà ñðåäè ïîâîçîê, ãðóæåííûõ çåðíîì. (7) Ôàëàíãà è îáîç ñòåñíÿëè äðóã äðóãà, íèêòî íå æäàë, ïîêà ñòðîé êàê-íèáóäü óïîðÿäî÷èòñÿ, íî âîîðóæåííûå ñîëäàòû ñòàëêèâàëè ïîâîçêè â ïðîïàñòü — èíà÷å è íåëüçÿ áûëî ðàñ÷èñòèòü äîðîãó, — à âüþ÷íûé ñêîò, îñûïàåìûé óäàðàìè, áåñèëñÿ ñðåäè òîëïû. (8) Åäâà âûáðàâøèñü èç áåñïîðÿäî÷íîé òîëïû ïëåííûõ, âîèíû ôàëàíãè ñòîëêíóëèñü ñ öàðñêèì îòðÿäîì è îõâà÷åííûìè ñòðàõîì âñàäíèêàìè. Êðèêè áåãëåöîâ, ïðèêàçûâàâøèõ ïîâîðà÷èâàòü çíàìåíà âñïÿòü, âûçâàëè ñìÿòåíèå, êàêîå áûâàåò ïðè ïîëíîì ðàçãðîìå, è åñëè áû ïðîòèâíèê, ïðîäîëæàÿ ïðåñëåäîâàíèå, îñìåëèëñÿ âñòóïèòü â óùåëüå, òî ìàêåäîíÿíå ìîãëè áû ïîòåðïåòü ñòðàøíîå ïîðàæåíèå. (9) Íî êîíñóë, çàáðàâ ñ õîëìà ñâîé îòðÿä, óäîâîëüñòâîâàëñÿ ñêðîìíûì óñïåõîì è îòâåë âîéñêî â ëàãåðü. Åñòü, îäíàêî, ïèñàòåëè, óòâåðæäàþùèå, ÷òî â ýòîò äåíü ïðîèçîøëî áîëüøîå ñðàæåíèå: ïèøóò, ÷òî òàì ïîëåãëè âîñåìü òûñÿ÷ âðàæåñêèõ âîèíîâ, â èõ ÷èñëå öàðñêèå ïîëêîâîäöû Ñîïàòð è Àíòèïàòð, äâå òûñÿ÷è âîñåìüñîò ÷åëîâåê ïîïàëè â ïëåí è áûëî çàõâà÷åíî äâàäöàòü ñåìü áîåâûõ çíàìåí. (10) È ïîáåäèòåëÿì ýòà áèòâà ñòîèëà òàêæå íåìàëûõ ïîòåðü: êîíñóëüñêàÿ àðìèÿ ïîòåðÿëà ÿêîáû ñâûøå ÷åòûðåõ òûñÿ÷ òðåõñîò âîèíîâ è ïÿòü çíàìåí ïîòåðÿíî íà ëåâîì ôëàíãå. |
66. Cum in conspectu prima signa suorum circumsessis fuerunt, Romanis quidem ab ultima desperatione recreatus est animus. [2] Perseus, cui primum omnium fuerat ut contentus fortuito successu, captis aliquot frumentatoribus occisisque, non tereret tempus in obsidione praesidii, [3] secundum, ea quoque temptata utcumque, cum sciret nihil roboris secum esse, dum liceret intacto abire, et ipse hostium adventum elatus successu mansit et, qui phalangem arcesserent, propere misit; [4] quae et serius quam res postulabat et raptim acta, turbata cursu adversus instructos et praeparatos erat adventura. Consul anteveniens extemplo proelium conseruit. [5] Primo resistere Macedones; deinde, ut nulla re pares erant, amissis trecentis peditibus, viginti quattuor primoribus equitum ex ala, quam sacram vocant, inter quos Antimachus etiam praefectus alae cecidit, abire conantur. [6] Ceterum iter prope ipso proelio tumultuosius fuit. Phalanx trepido nuntio accita cum raptim duceretur, primo in angustiis captivorum agmini oblata vehiculisque frumento onustis haesit. [7] Ingens ibi vexatio partis utriusque fuit, nullo expectante, dum utcumque explicaretur agmen, sed armatis deicientibus in praeceps impedimenta — neque enim aliter via aperiri poterat — iumentis, cum stimularentur in turba saevientibus. [8] Vix ab incondito agmine captivorum expedierant sese, cum regio agmini perculsisque equitibus occurrunt. Ibi vero clamor iubentium referre signa ruinae quoque prope similem trepidationem fecit, ut, si hostes intrare angustias ausi longius insecuti essent, magna clades accipi potuerit. [9] Consul recepto ex tumulo praesidio contentus modico successu in castra copias reduxit. Sunt qui eo die magno proelio pugnatum auctores sint; octo milia hostium caesa, in his Sopatrum et Antipatrum, regios duces; vivos captos circiter duo milia octingentos, signa militaria capta viginti septem. [10] Nec incruentam victoriam fuisse; supra quattuor milia et trecentos de exercitu consulis cecidisse; signa sinistrae alae quinque amissa. |