Ïåðåâîä Î. Ë. Ëåâèíñêîé.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, A. C. Schlesinger, 1951/1989. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
13. (1) À Ïîïèëèé è âñå ïîñîëüñòâî, îòðÿæåííîå ê Àíòèîõó, âîðîòèëîñü â Ðèì ñ äîêëàäîì: ðàñïðè ìåæäó öàðÿìè óëàæåíû è Àíòèîõîâî âîéñêî îòâåäåíî èç Åãèïòà â Ñèðèþ. (2) Ïîòîì ÿâèëèñü ïîñîëüñòâà ñàìèõ öàðåé. Ïðèáûâøèå îò Àíòèîõà ãîâîðèëè, ÷òî ìèð öàðþ ïîêàçàëñÿ ìèëåå ëþáîé ïîáåäû, èáî ýòîò ìèð óãîäåí ñåíàòó, è îí, Àíòèîõ, ïîâèíîâàëñÿ ïðèêàçàì ðèìñêèõ ïîñëîâ, êàê âåëåíüÿì áîãîâ; çàòåì ïîñëû ïîçäðàâèëè ðèìñêèé íàðîä ñ ïîáåäîé, (3) óâåðÿÿ, ÷òî öàðü è ñàì ïîñîäåéñòâîâàë áû ýòîé ïîáåäå, êîãäà áû èìåë íà ýòîò ñ÷åò êàêîå-íèáóäü ïðèêàçàíüå. (4) Öàðü Ïòîëåìåé è Êëåîïàòðà ïðèñëàëè îáùåå ïîñîëüñòâî ñ áëàãîäàðíîñòÿìè è óâåðåíèÿìè; (5) ðîäèòåëÿì-äå ñâîèì è áîãàì áåññìåðòíûì îíè îáÿçàíû ìåíüøå, ÷åì ñåíàòó è íàðîäó ðèìñêîìó, êîòîðûå ñïàñëè èõ îò òÿæêèõ áåäñòâèé îñàäû è âîçâðàòèëè èì ïîòåðÿííîå áûëî öàðñòâî îòöîâ. (6) Îòâåò ñåíàòà ãëàñèë: öàðü Àíòèîõ áûë ïðàâ, ïîâèíîâàâøèñü ïîñëàì; ñåíàò è íàðîä ðèìñêèé ýòèì äîâîëüíû. (7) Öàðÿì åãèïåòñêèì îòâåòèëè, ÷òî îòöàì-ñåíàòîðàì âåñüìà îòðàäíî, ÷òî îí õîòü ÷åì-òî ñïîñîáñòâîâàë áëàãó è ïîëüçå Ïòîëåìåÿ è Êëåîïàòðû, è ïîñòàðàåòñÿ, ÷òîáû âïðåäü îíè ìîãëè ïîëàãàòü âåðíåéøèé çàëîã ñïîêîéñòâèÿ äëÿ èõ öàðñòâà â ïîêðîâèòåëüñòâå íàðîäà ðèìñêîãî. (8) Çàáîòó î ïîäàðêàõ ïîñëàì âîçëîæèëè íà ïðåòîðà Ãàÿ Ïàïèðèÿ. (9) Çàòåì ïðèøëî ïîñëàíèå èç Ìàêåäîíèè, óäâàèâàâøåå ðàäîñòü ïîáåäû; òàì ñîîáùàëîñü, ÷òî öàðü Ïåðñåé ñäàëñÿ êîíñóëó. (10) Êîãäà ïîñîëüñòâà öàðåé îòáûëè, îòöû-ñåíàòîðû ðàçîáðàëè ñïîð ìåæäó ïîñëàìè Ïèçû è Ëó́íû: ïèçàíöû æàëîâàëèñü, ÷òî ðèìñêèå ïîñåëåíöû ñãîíÿþò èõ ñ çåìëè, à ëóíÿíå óâåðÿëè, ÷òî çåìëþ ýòó èì îòâåëè òðèóìâèðû32. (11) Ñåíàò îòïðàâèë òóäà êâèíêâåâèðîâ — Êâèíòà Ôàáèÿ Áóòåîíà, Ïóáëèÿ Êîðíåëèÿ Áëàñèîíà, Òèòà Ñåìïðîíèÿ Ìóñêó, Ëóöèÿ Íåâèÿ Áàëüáà è Ãàÿ Àïóëåÿ Ñàòóðíèíà, — ÷òîáû îíè ðàçîáðàëèñü ñ ãðàíèöàìè è âûíåñëè ðåøåíüå. (12) Ïîñîëüñòâî ñ ïîçäðàâëåíèÿìè ïðèñëàë è Ýâìåí ñ áðàòüÿìè, Àòòàëîì è Àôèíååì33. ßâèëñÿ è Ìàñãàáà, ñûí öàðÿ Ìàñèíèññû; â Ïóòåîëû, ãäå âûñàäèëñÿ îí, íàïðàâèëè êâåñòîðà Ëóöèÿ Ìàíèëèÿ ñ äåíüãàìè, ÷òîáû îí âñòðåòèë öàðåâè÷à è ïðåïðîâîäèë åãî â Ðèì íà êàçåííûé ñ÷åò. (13) Íåìåäëÿ ïî ïðèáûòèè Ìàñãàáà áûë ïðèíÿò â ñåíàòå, ãäå þíîøà ïðîèçíåñ ðå÷ü, ñëîã êîòîðîé áûë íå ìåíåå ïðèÿòåí äëÿ ñëóõà, ÷åì ñìûñë. Îí ïåðå÷èñëèë, ñêîëüêî ïåøèõ è êîííûõ, ñëîíîâ è õëåáà ïîñëàë â Ìàêåäîíèþ çà ýòè ÷åòûðå ãîäà åãî îòåö, (14) íî äâà îáñòîÿòåëüñòâà, ñêàçàë îí, çàñòàâëÿëè Ìàñèíèññó êðàñíåòü: ïåðâîå — ÷òî ñåíàò ïðîñèë åãî ÷åðåç ïîñëîâ î ïîñòàâêàõ äëÿ íóæä âîéíû, âìåñòî òîãî ÷òîáû ïðèêàçàòü, à âòîðîå — ÷òî çà ñ.530 õëåá åìó ïðèñëàíû áûëè äåíüãè. (15) Öàðü Ìàñèíèññà, ñêàçàë öàðåâè÷, ïîìíèò, ÷òî ðèìñêèé íàðîä è äîáûë åìó öàðñòâî, è óâåëè÷èë âî ìíîãî ðàç. À ïîòîìó ñ íåãî õâàòèò è ïîëüçîâàíüÿ öàðñòâîì, èáî ïðàâî ñîáñòâåííîñòè, îí çíàåò, — ó òåõ, êòî åìó ýòî öàðñòâî âðó÷èë. (16) À çíà÷èò, ðèìëÿíàì ïî ñïðàâåäëèâîñòè äîëæíî áðàòü ó íåãî, Ìàñèíèññû, à íå ïðîñèòü è íå ïîêóïàòü çà äåíüãè òîãî, ÷òî ðîäèòñÿ íà ïîäàðåííîé èìè ñàìèìè çåìëå, åìó æå, Ìàñèíèññå, è òåïåðü è âïðåäü äîâîëüíî áóäåò òîãî, ÷òî ðèìëÿíàì íå ïðèãîäèòñÿ. (17) Ñ òàêèìè ïîðó÷åíüÿìè îò îòöà îí, Ìàñãàáà, ïóñòèëñÿ â ïóòü è íàñòèãíóò áûë âåðõîâûìè ñ èçâåñòèåì î ïîáåäå íàä Ìàêåäîíèåé è ñ îòöîâñêèì ïðèêàçîì ïîçäðàâèòü ñåíàòîðîâ è çàâåðèòü èõ, ÷òî ðàäîñòü Ìàñèíèññû ïî ýòîìó ñëó÷àþ ñòîëü âåëèêà, ÷òî îí è ñàì õîòåë áû ÿâèòüñÿ â Ðèì è ïðèíåñòè áëàãîäàðñòâåííóþ æåðòâó íà Êàïèòîëèè Þïèòåðó Âñåáëàãîìó è Âåëè÷àéøåìó, òàê ïóñòü æå ñåíàò, åñëè ýòî åìó íå â òÿãîñòü, äàñò íà òî ñâîå äîçâîëåíüå. |
13. Et Popilius et ea legatio, quae missa ad Antiochum erat, Romam redit; rettulit controversias inter reges sublatas esse exercitumque ex Aegypto in Syriam reductum. [2] Post ipsorum regum legati venerunt; Antiochi legati referentes omni victoria potiorem pacem regi, senatui quae placuisset, visam, eumque haud secus quam deorum imperio legatorum Romanorum iussis paruisse; [3] gratulati dein de victoria sunt, quam ope sua, si quid imperatum foret, adiuturum regem fuisse. [4] Ptolemaei legati communi nomine regis et Cleopatrae gratias egerunt; [5] plus eos senatui populoque Romano quam parentibus suis, plus quam diis immortalibus debere, per quos obsidione miserrima liberati essent, regnum patrium prope amissum recepissent. [6] Responsum ab senatu est Antiochum recte atque ordine fecisse, quod legatis paruisset, gratumque id esse senatui populoque Romano; [7] regibus Aegypti, Ptolemaeo Cleopatraeque, si quid per se boni commodique evenisset, id magno opere senatum laetari, daturumque operam, ut regni sui maximum semper praesidium positum esse in fide populi Romani ducant. [8] Munera legatis ut ex instituto mittenda curaret, C. Papirio praetori mandatum. [9] Litterae deinde e Macedonia allatae, quae victoriae laetitiam geminarent: Persea regem in potestatem consulis venisse. [10] Dimissis legatis regiis disceptatum inter Pisanos Lunensesque legatos est, Pisanis querentibus agro se a colonis Romanis pelli, Lunensibus adfirmantibus eum, de quo agatur, ab triumviris agrum sibi adsignatum esse. [11] Senatus, qui de finibus cognoscerent statuerentque, quinque viros misit Q. Fabium Buteonem, P. Cornelium Blasionem, T. Sempronium Muscam, L. Naevium Balbum, C. Apuleium Saturninum. [12] Et ab Eumene et ab Attalo et ab Athenaeo fratribus communis legatio de victoria gratulatum venit. Et Masgabae, regis Masinissae filio, Puteolis nave egresso praesto fuit obviam missus cum pecunia L. Manlius quaestor, qui Romam eum publico sumptu perduceret. [13] Advenienti extemplo senatus datus est. Ibi adulescens ita locutus est ut quae rebus grata erant gratiora verbis faceret. Commemoravit, quot pedites equitesque, quot elephantos, quantum frumenti eo quadriennio pater suus in Macedoniam misisset; [14] duas res ei rubori fuisse, unam, quod rogasset eum per legatos senatus, quae ad bellum opus essent, et non imperasset, alteram, quod pecuniam ei pro frumento misisset. [15] Masinissam meminisse se regnum a populo Romano partum auctumque et multiplicatum habere; usu regni contentum scire dominium et ius eorum, qui dederint, esse. [16] Sumere itaque eos de se, non rogare aequom esse, neque emere ea ex fructibus agri ab se dati quae ibi proveniant. Id Masinissae satis esse et fore, quod populo Romano superesset. [17] Cum iis mandatis a patre profectum postea consecutos equites, qui devictam Macedoniam nuntiarent gratularique senatui iuberent et indicare ita eam rem laetitiae patri suo esse, ut Romam venire velit Iovique optimo maximo in Capitolio sacrificare et grates agere; id, nisi molestum sit, ut ei permittatur, ab senatu petere. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß