История Рима от основания города

Книга XLV, гл. 19

19. In­ter mul­tas re­gum gen­tium­que et po­pu­lo­rum le­ga­tio­nes At­ta­lus, fra­ter re­gis Eume­nis, ma­xi­me con­ver­tit in se om­nium ocu­los ani­mos­que. [2] Ex­cep­tus enim est ab iis, qui si­mul eo bel­lo mi­li­ta­ve­rant haud pau­lo be­nig­nius quam si ip­se rex Eume­nes ve­nis­set. [3] Ad­du­xe­rant eum duae in spe­ciem ho­nes­tae res, una gra­tu­la­tio con­ve­niens in ea vic­to­ria quam ip­se adiu­vis­set, al­te­ra que­ri­mo­nia Gal­li­ci tu­mul­tus ac­cep­tae­que cla­dis qua reg­num in du­bium ad­duc­tum es­set. [4] Su­be­rat et sec­re­ta spes ho­no­rum prae­mio­rum­que ab se­na­tu, quae vix sal­va pie­ta­te ei con­tin­ge­re po­te­rant. Erant enim qui­dam Ro­ma­no­rum quo­que non bo­ni auc­to­res, qui spe cu­pi­di­ta­tem eius eli­ce­rent; [5] eam opi­nio­nem de At­ta­lo et Eume­ne Ro­mae es­se, tam­quam de al­te­ro Ro­ma­nis cer­to ami­co, al­te­ro nec Ro­ma­nis nec Per­sei fi­do so­cio. [6] Ita­que vix sta­tui pos­se ut­rum quae pro se an quae contra frat­rem pe­ti­tu­rus es­set ab se­na­tu ma­gis im­pet­ra­bi­lia fo­rent; adeo uni­ver­sos om­nia et huic tri­bue­re et il­li ve­ro ne­ga­re.

[7] Eorum ho­mi­num, ut res do­cuit, At­ta­lus erat qui, quan­tum spes spo­pon­dis­set, cu­pe­rent, ni uni­us ami­ci pru­dens mo­ni­tio ve­lut fre­nos ani­mo eius ges­tien­ti se­cun­dis re­bus im­po­suis­set. [8] Stra­tius cum eo fuit me­di­cus, ad id ip­sum a non se­cu­ro Eume­ne Ro­mam mis­sus spe­cu­la­tor re­rum, quae a frat­re age­ren­tur, mo­ni­tor­que fi­dus, si de­ci­di fi­de vi­dis­set. [9] Is ad oc­cu­pa­tas iam aures so­li­ci­ta­tum­que iam ani­mum cum ve­nis­set, adgres­sus tem­pes­ti­vis ser­mo­ni­bus rem pro­pe pro­lap­sam res­ti­tuit, aliis alia reg­na cre­vis­se re­bus di­cen­do; [10] reg­num eorum no­vum, nul­lis ve­tus­tis fun­da­tum opi­bus, fra­ter­na sta­re con­cor­dia, quod unus no­men re­gium et prae­ci­puum ca­pi­tis in­sig­ne ge­rat, om­nes frat­res reg­nent. [11] At­ta­lum ve­ro, qui aeta­te pro­xi­mus sit, quis non pro re­ge ha­beat? ne­que eo so­lum, quia tan­tas prae­sen­tes eius opes cer­nat, sed quod haud am­bi­guum sit pro­pe diem reg­na­tu­rum; eam in­fir­mi­ta­tem aeta­tem­que Eume­nis es­se nul­lam stir­pem li­be­rum ha­ben­tis; nec­dum enim ag­no­ve­rat eum, qui pos­tea reg­na­vit. [12] Quid at­ti­ne­re vim ad­fer­re rei sua spon­te ad eum mox ven­tu­rae? ac­ces­sis­se etiam no­vam tem­pes­ta­tem reg­no tu­mul­tus Gal­li­ci, cui vix con­sen­su et con­cor­dia re­gum re­sis­ti queat; [13] si ve­ro ad ex­ter­num bel­lum do­mes­ti­ca se­di­tio adi­cia­tur, sis­ti non pos­se. Nec aliud eum quam, ne fra­ter in reg­no mo­ria­tur, si­bi ip­si spem pro­pin­quam reg­ni erep­tu­rum. [14] Si ut­ra­que glo­rio­sa res es­set, et ser­vas­se frat­ri reg­num et eri­puis­se, ser­va­ti ta­men reg­ni, quae iuncta pie­ta­ti sit, po­tio­rem lau­dem fu­tu­ram fuis­se. Sed enim­ve­ro cum de­tes­ta­bi­lis al­te­ra res et pro­xi­ma par­ri­ci­dio sit, quid ad de­li­be­ra­tio­nem du­bii su­pe­res­se? [15] ut­rum enim par­tem reg­ni pe­ti­tu­rum es­se, an to­tum erep­tu­rum? si par­tem, am­bo in­fir­mos distrac­tis vi­ri­bus et om­ni­bus iniu­riis pro­fec­to ob­no­xios fo­re; si to­tum, pri­va­tum­ne er­go maio­rem frat­rem, an exu­lem es­se il­la aeta­te, il­la cor­po­ris in­fir­mi­ta­te, an ad ul­ti­mum mo­ri ius­su­rum? [16] eg­re­gium enim, ut fa­bu­lis tra­di­tus im­pio­rum frat­rum even­tus ta­cea­tur, Per­sei exi­tum vi­de­ri, qui ex fra­ter­na cae­de rap­tum dia­de­ma in templo Sa­moth­ra­cum, ve­lut prae­sen­ti­bus dis exi­gen­ti­bus poe­nas, ad pe­des vic­to­ris hos­tis prostra­tus po­sue­rit. [17] Eos ip­sos qui non il­li ami­ci, sed Eume­ni in­fes­ti sti­mu­lent eum, pie­ta­tem constan­tiam­que lau­da­tu­ros, si fi­dem ad ul­ti­mum frat­ri praes­ti­tis­set.