Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XLV, ãë. 22

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä Î. Ë. Ëåâèíñêîé.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, A. C. Schlesinger, 1951/1989.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

22. (1) <> Âèíîâ­íû ëè ìû ïðåä âàìè èëü íåò, åùå íåÿñ­íî, îäíà­êî íàêà­çà­íèå ìû óæå íåñåì è âñÿ­÷å­ñêîå áåñ­÷å­ñòèå òåð­ïèì.  ïðåæ­íèå âðå­ìå­íà, êîãäà ÿâëÿ­ëèñü ìû â Ðèì ïîñëå âàøèõ ïîáåä íàä êàð­ôà­ãå­íÿ­íà­ìè, íàä Ôèëèï­ïîì, íàä Àíòèîõîì, òî ãîñóäàð­ñòâî âàøå äàâà­ëî íàì êðîâ, îòêóäà íàïðàâ­ëÿ­ëèñü ìû â êóðèþ, ÷òîáû âàñ ïîçäðà­âèòü, îòöû-ñåíà­òî­ðû, à îòòóäà íà Êàïè­òî­ëèé ñ äàðà­ìè äëÿ âàøèõ áîãîâ. (2) Òåïåðü æå íàñè­ëó íàøëè ìû ïðè­ñòà­íè­ùå íà ãðÿç­íîì çàåç­æåì äâî­ðå, çà ñîá­ñò­âåí­íûå äåíü­ãè è çà ÷åð­òîþ ãîðî­äà, êàê íàì, ñëîâ­íî âðà­ãàì, ïðè­êà­çà­ëè; â ðóáè­ùå ïðè­õî­äèì ìû â âàøó êóðèþ — ìû, ðîäî­ñ­öû, êîòî­ðûõ íåäàâ­íî âû îäà­ðè­ëè è Ëèêè­åþ, è Êàðè­åé, êîòî­ðûõ îñû­ïà­ëè äàðà­ìè è ïî÷å­ñòÿ­ìè. (3) È ìàêåäî­íÿ­íàì, è èëëè­ðèé­öàì, ìû ñëû­øèì, æàëó­å­òå âû ñâî­áî­äó — èì, êîòî­ðûå æèëè, ðàá­ñò­âóÿ, ïîêóäà íå çàòå­ÿ­ëè âîé­íó ñ âàìè. (4) Íåò, ÷óæî­ìó ñ÷à­ñòüþ ìû íå çàâèäó­åì, ìû óçíà­åì òóò ìèëî­ñåð­äèå íàðî­äà ðèì­ñêî­ãî. À íàñ, ðîäî­ñ­öåâ, âèíîâ­íûõ åäèí­ñò­âåí­íî â òîì, ÷òî ìû áåç­äåé­ñò­âî­âà­ëè â ýòîé âîéíå, õîòè­òå âû èç ñîþç­íè­êîâ ñäå­ëàòü ñ.536 âðà­ãà­ìè? (5) Âû, ðèì­ëÿíå, ãîð­äû òåì, ÷òî ñïðà­âåä­ëè­âû, è õâà­ëè­òåñü íå èñõî­äîì, íî íà÷à­ëîì âîé­íû — íèêî­ãäà-äå âû íå áåðå­òåñü çà îðó­æèå áåç îñíî­âà­íèÿ: (6) êàð­ôà­ãå­íÿíå ñòà­ëè âàì âðà­ãà­ìè, êîãäà íàïà­ëè íà Ìåñ­ñà­íó â Ñèöè­ëèè, Ôèëèïï — êîãäà íàïàë íà Àôè­íû, ïûòàë­ñÿ ïîðà­áî­òèòü Ãðå­öèþ, à Ãàí­íè­áà­ëó ïîìîã äåíü­ãà­ìè è âîé­ñêîì60; (7) Àíòèîõ ñàì íà ïðè­çûâ âàøèõ âðà­ãîâ, ýòî­ëèé­öåâ, ïðè­âåë ñâîé ôëîò èç Àçèè â Ãðå­öèþ è, çàíÿâ Äåìåò­ðè­à­äó, Õàë­êèäó, Ôåð­ìî­ïè­ëû, ïûòàë­ñÿ ëèøèòü âàñ âëà­ñòè íàä âàøåé äåð­æà­âîé, (8) à Ïåð­ñåé âûçâàë âîé­íó, íàïàâ íà âàøèõ ñîþç­íè­êîâ è ïåðå­áèâ öàðü­êîâ è âîæäåé ïëå­ìåí è íàðî­äîâ61.

(9) À êàêîâ áóäåò ïðåä­ëîã íàøå­ìó áåä­ñò­âèþ, åñëè îáðå­÷å­íû ìû íà ãèáåëü? ß ïîêóäà íå äåëàþ ðàç­ëè­÷üÿ ìåæ­äó âèíîé âñå­ãî íàðî­äà è âèíîþ ñîãðàæ­äàí íàøèõ, Äèíî­íà ñ Ïîëè­à­ðà­òîì, à òàê­æå òåõ, êîãî ìû ïðè­âå­ëè ñþäà, ÷òîáû âàì âûäàòü. Íî åñëè âñå ðîäî­ñ­öû ðàâ­íî äîñòîé­íû êàðû, òî êàêîå îáâè­íå­íüå âû íàì ïðåäú­ÿâè­òå? (10) ×òî ìû ñòà­ëè íà ñòî­ðî­íó Ïåð­ñåÿ è çà íåãî ïðî­òèâ âàñ ñòî­ÿ­ëè, êàê íåêî­ãäà — çà âàñ ïðî­òèâ Àíòèî­õà ñ Ôèëèï­ïîì? (11) Êàê ïîìî­ãà­åì ìû ñîþç­íè­êàì, êàê óñåðä­íû â âîé­íàõ, ñïðî­ñè­òå ó Ãàÿ Ëèâèÿ è Ëóöèÿ Ýìè­ëèÿ Ðåãèë­ëà, íà÷àëü­íè­êîâ âàøå­ãî ôëîòà â Àçèè62, — íè ðàçó âàøè êîðàá­ëè â áîé íå âñòó­ïè­ëè áåç íàñ! (12) Ñïåð­âà íàø ôëîò áèë­ñÿ ó Ñàìî­ñà, ïîòîì — â Ïàì­ôè­ëèè, ïðî­òèâ Ãàí­íè­áà­ëà, (13) è ýòîþ ïîáåäîé ìû òåì áîëåå ãîð­äèì­ñÿ, ÷òî, ïîòå­ðÿâ â íåñ÷àñò­íîé áèò­âå ó Ñàìî­ñà áîëü­øóþ ÷àñòü êîðàá­ëåé è öâåò ìîëî­äå­æè, äàæå ïîñëå òàêî­ãî ïîðà­æå­íüÿ ìû, íå äðîã­íóâ, âíîâü âûñòó­ïè­ëè íàâñòðå­÷ó öàð­ñêî­ìó ôëîòó, âûøåä­øå­ìó èç Ñèðèè63. (14) Íî íå äëÿ ïîõâàëü­áû ÿ ðàñ­ñêà­çàë îá ýòîì — íå äî òîãî íàì òåïåðü, — íåò, ÿ õîòåë íàïîì­íèòü, ñêîëü ïîëåç­íû âñå­ãäà áûâà­ëè ðîäî­ñ­öû ñâî­èì ñîþç­íè­êàì.

22. «. . . est. Pec­ca­ve­ri­mus­ne ad­huc du­bium est; poe­nas, ig­no­mi­nias om­nes iam pa­ti­mur. An­tea, Car­tha­gi­nien­si­bus vic­tis, Phi­lip­po, An­tio­cho su­pe­ra­tis, cum Ro­mam ve­nis­se­mus, ex pub­li­co hos­pi­tio in cu­riam gra­tu­la­tum vo­bis, pat­res conscrip­ti, ex cu­ria in Ca­pi­to­lium ad deos vestros do­na fe­ren­tes as­cen­de­ba­mus; [2] nunc ex sor­di­do de­ver­so­rio, vix mer­ce­de re­cep­ti ac pro­pe hos­tium mo­re extra ur­bem ma­ne­re ius­si, in hoc squa­lo­re ve­ni­mus in cu­riam Ro­ma­nam Rho­dii, quos pro­vin­ciis nu­per Ly­cia at­que Ca­ria, quos prae­miis at­que ho­no­ri­bus amplis­si­mis do­nas­tis.

[3] Et Ma­ce­do­nas Il­ly­rios­que li­be­ros es­se, ut audi­mus, iube­tis, cum ser­vie­rint, an­te­quam vo­bis­cum bel­la­rent — [4] nec cui­us­quam for­tu­nae in­vi­de­mus, im­mo ag­nos­ci­mus cle­men­tiam po­pu­li Ro­ma­ni; — Rho­dios, qui ni­hil aliud quam quie­ve­runt hoc bel­lo, hos­tes ex so­ciis fac­tu­ri es­tis? [5] Cer­te iidem vos es­tis Ro­ma­ni, qui ideo fe­li­cia bel­la vestra es­se, quia ius­ta sint, prae vo­bis fer­tis, nec tam exi­tu eorum, quod vin­ca­tis, quam prin­ci­piis, quod num­quam si­ne cau­sa sus­ci­pia­tis, glo­ria­mi­ni. [6] Mes­sa­na in Si­ci­lia op­pug­na­ta Car­tha­gi­nien­ses, Athe­nae op­pug­na­tae et Grae­cia in ser­vi­tu­tem pe­ti­ta et adiu­tus Han­ni­bal pe­cu­nia auxi­liis Phi­lip­pum hos­tem fe­ce­runt. [7] An­tio­chus ip­se ultro ab Aeto­lis, hos­ti­bus vestris, ac­cer­si­tus, ex Asia clas­se in Grae­ciam traie­cit; De­met­ria­de et Chal­ci­de et sal­tu Ther­mo­py­la­rum oc­cu­pa­to de pos­ses­sio­ne im­pe­rii vos dei­ce­re est co­na­tus. [8] Cum Per­seo so­cii vestri op­pug­na­ti, aut in­ter­fec­ti re­gu­li prin­ci­pes­que gen­tium aut po­pu­lo­rum cau­sa bel­li vo­bis fue­re. [9] Quem tan­dem ti­tu­lum nostra ca­la­mi­tas ha­bi­tu­ra est, si pe­ri­tu­ri su­mus? non­dum seg­re­go ci­vi­ta­tis cau­sam a Po­lya­ra­to et Di­no­ne, ci­vi­bus nostris, et iis, quos ut tra­de­re­mus vo­bis, ad­du­xi­mus. Si om­nes Rho­dii aeque no­xii es­se­mus, quod nostrum in hoc bel­lo cri­men es­set? [10] Per­sei par­ti­bus fa­vi­mus et, que­mad­mo­dum An­tio­chi Phi­lip­pi­que bel­lo pro vo­bis ad­ver­sus re­ges, sic nunc pro re­ge ad­ver­sus vos ste­ti­mus. [11] Que­mad­mo­dum so­lea­mus so­cios iuva­re et quam im­pig­re ca­pes­se­re bel­la, C. Li­vium, L. Aemi­lium Re­gil­lum in­ter­ro­ga­te, qui clas­si­bus vestris in Asia prae­fue­runt. Num­quam vestrae na­ves pug­na­ve­re si­ne no­bis. [12] Nos nostra clas­se pug­na­vi­mus se­mel ad Sa­mum, ite­rum in Pam­phy­lia ad­ver­sus Han­ni­ba­lem im­pe­ra­to­rem; [13] quae vic­to­ria no­bis eo glo­rio­sior est, quod, cum ad Sa­mum mag­nam par­tem na­vium ad­ver­sa pug­na et eg­re­giam iuven­tu­tem ami­sis­se­mus, ne tan­ta qui­dem cla­de ter­ri­ti ite­rum ausi su­mus re­giae clas­si ex Sy­ria ve­nien­ti ob­viam ire. [14] Haec non glo­rian­di cau­sa ret­tu­li — ne­que enim ea nunc nostra est for­tu­na — sed ut ad­mo­ne­rem, que­mad­mo­dum adiu­va­re so­cios so­le­rent Rho­dii.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 60Î ìàêåäî­íÿ­íàõ â êàð­ôà­ãåí­ñêîé àðìèè ñð.: XXX, 26, 3—4; 33, 5; 42, 4 ñë., à òàê­æå: XXXI, 1, 10. Îäíà­êî Ïîëè­áèé î ìàêåäîí­ñêîé ïîìî­ùè êàð­ôà­ãå­íÿ­íàì íå ñîîá­ùà­åò è ìîæ­íî ñîìíå­âàòü­ñÿ, îêà­çû­âà­ëàñü ëè îíà íà ãîñóäàð­ñò­âåí­íîì óðîâíå. Âîç­ìîæ­íî, ÷òî âñå ìàêåäî­íÿíå, ñëó­æèâ­øèå â êàð­ôà­ãåí­ñêîì âîé­ñêå, áûëè íàåì­íè­êà­ìè.
  • 61Ñì.: XLII, 13 è 40.
  • 62Ñð.: XXXVI, 2, 14 è 42 — î Ëèâèè, XXXVII, 2, 1 è 10; 14, 1—3 ñë. — îá Ýìè­ëèè.
  • 63Îá ýòèõ áèò­âàõ ñì.: XXXVII, 10—11; 23—24.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1364004412 1364004413 1364004421 1364004523 1364004524 1364004525