Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì è Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1929. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
19. (1)  íà÷àëå òîãî æå ñàìîãî ëåòà â Èñïàíèè òîæå çàâÿçàëàñü âîéíà íà ñóøå è íà ìîðå. (2) Ãàçäðóáàë ê êîðàáëÿì, ïîëó÷åííûì îò áðàòà îñíàùåííûìè è ãîòîâûìè, äîáàâèë åùå äåñÿòü (3) è ïåðåäàë Ãèìèëüêîíó ôëîò â ñîðîê êîðàáëåé. Âûñòóïèâ èç Íîâîãî Êàðôàãåíà107, îí ïîâåë âîéñêî ïî áåðåãó, à êîðàáëè øëè â âèäó çåìëè — îí áûë ãîòîâ ñðàçèòüñÿ ñ âðàãîì, îòêóäà áû òîò íè ïîÿâèëñÿ. (4) Ãíåé Ñöèïèîí, óñëûøàâ, ÷òî âðàã ñíÿëñÿ ñ çèìîâêè, ñîáèðàëñÿ ñíà÷àëà ïîñòóïàòü òàê æå, íî ïîòîì íå îòâàæèëñÿ èñêàòü âñòðå÷è íà ñóøå èç-çà ãðîìêîé ìîëâû î íîâûõ âñïîìîãàòåëüíûõ âîéñêàõ ó âðàãîâ. Îí ïîñàäèë íà êîðàáëè ëó÷øèõ ñîëäàò è ïîâåë íàâñòðå÷ó íåïðèÿòåëþ ôëîò â òðèäöàòü ïÿòü ñóäîâ108. (5) Îòïëûâ èç Òàððàêîíà109, îí íà ñëåäóþùèé äåíü ïðèáûë íà ñòîÿíêó, íàõîäèâøóþñÿ â äåñÿòè ìèëÿõ îò óñòüÿ ðåêè Èáåð. Âûñëàííûå îòòóäà âïåðåä íà ðàçâåäêó äâà ìàññèëèéñêèõ ñóäíà äîíåñëè, ÷òî ïóíèéñêèé ôëîò ñòîèò â óñòüå ðåêè, à ëàãåðü ðàçáèò íà áåðåãó. (6) Ñöèïèîí ñíÿëñÿ ñ ÿêîðÿ è äâèíóëñÿ íà áåñïå÷íîãî, íè÷åãî íå ïîäîçðåâàþùåãî âðàãà, ðàññ÷èòûâàÿ, ÷òî òîò ïîòåðÿåò ãîëîâó ñî ñòðàõó.  Èñïàíèè ïî âûñîêèì ìåñòàì ïîñòàâëåíû áàøíè, ñ êîòîðûõ è íàáëþäàþò çà ðàçáîéíèêàìè, è îòáèâàþòñÿ îò íèõ. (7) Îòòóäà, åäâà ëèøü çàìåòèâ íåïðèÿòåëüñêèå ñóäà, ïîäàëè çíàê Ãàçäðóáàëó. Òðåâîãà ïîäíÿëàñü ðàíüøå íà ñóøå â ëàãåðå, ÷åì íà ìîðå íà ñóäàõ. Åùå íå ñëûøíî áûëî íè ïëåñêà âåñåë, íè îêëèêîâ ñ êîðàáëåé, à ôëîòà, ñêðûòîãî ïðåäãîðüÿìè, íå áûëî âèäíî, êàê âäðóã îäèí çà äðóãèì ïðèñêàêàëè âñàäíèêè îò Ãàçäðóáàëà ñ ïðèêàçîì: (8) íå ðàçãóëèâàòü ïî áåðåãó è íå îòäûõàòü â ïàëàòêàõ, çàáûâ íà ñåãîäíÿ î âðàãå è ñðàæåíèè, à áðàòüñÿ çà îðóæèå è ñàäèòüñÿ ïîñêîðåé íà ñóäà — ðèìñêèé ôëîò óæå áëèçêî îò ãàâàíè. (9) Ïðèêàç âûêðèêèâàëè ðàçîñëàííûå ïîâñþäó âñàäíèêè; òóò æå ñî âñåì âîéñêîì íàõîäèëñÿ è Ãàçäðóáàë; âñþäó ñìÿòåíèå, ãðîõîò è êðèê; ãðåáöû è ñîëäàòû ðèíóëèñü íà ñóäà, ïîõîæèå ñêîðåå íà áåãëåöîâ, ÷åì íà èäóùèõ â áèòâó. (10) Òîëüêî âñå ïîãðóçèëèñü, êàê îäíè, îòâÿçàâøè êàíàò, çàêðåïëåííûé íà áåðåãó, áðîñàþòñÿ ê ÿêîðÿì, äðóãèå ÷òîáû íå áûëî çàäåðæêè, ïåðåðóáàþò ÿêîðíûé êàíàò110 — âñå ñ.75 äåëàëîñü â ñïåøêå; ñîëäàòû ñî ñâîèì îðóæèåì ìåøàëè ìîðÿêàì ñ èõ ñíàñòÿìè; ñóåòà ìîðÿêîâ ìåøàëà ñîëäàòàì êàê ñëåäóåò âîîðóæèòüñÿ. (11) À Ñöèïèîí íå òîëüêî ïîäîøåë áëèæå, íî è âûñòðàèâàë ñóäà â áîåâîì ïîðÿäêå. Òóò êàðôàãåíÿíå ðàñòåðÿëèñü íå ñòîëüêî ïðè âèäå âðàãà, ãîòîâîãî ñðàçèòüñÿ, ñêîëüêî îò ñîáñòâåííîé áåñòîëêîâîé ñóåòû: îíè åäâà ëèøü âñòóïèëè â áîé, êàê îáðàòèëèñü âñåì ôëîòîì â áåãñòâî. (12) Ìíîæåñòâî ñóäîâ, øåäøèõ ðàçâåðíóòûì ñòðîåì, íå ìîãëè, êîíå÷íî, âîéòè â ðåêó ïðîòèâ òå÷åíèÿ, è êàðôàãåíÿíå ïîâåëè èõ ê ìîðñêîìó áåðåãó: îäíè êîðàáëè çàñòðÿëè íà îòìåëÿõ, äðóãèå âûòàùåíû áûëè íà áåðåã; ñîëäàòû, è âîîðóæåííûå è áåçîðóæíûå, òîðîïëèâî ïðèñîåäèíÿëèñü ê ñâîåìó âîéñêó, âûñòðîèâøåìóñÿ ïî áåðåãó. Äâà êàðôàãåíñêèõ êîðàáëÿ áûëè âçÿòû â ïåðâîé æå ñõâàòêå, ÷åòûðå — óíè÷òîæåíû111. |
19. Principio aestatis qua haec gerebantur in Hispania quoque terra marique coeptum bellum est. [2] Hasdrubal ad eum navium numerum quem a fratre instructum paratumque acceperat decem adiectis, [3] quadraginta navium classem Himilconi tradit atque ita Carthagine profectus naves prope terram, exercitum in litore ducebat, paratus confligere quacumque parte copiarum hostis occurrisset. [4] Cn. Scipio postquam movisse ex hibernis hostem audivit, primo idem consilii fuit; deinde minus terra propter ingentem famam novorum auxiliorum concurrere ausus, delecto milite ad naves imposito quinque et triginta navium classe ire obviam hosti pergit. [5] Altero ab Tarracone die ad stationem decem milia passuum distantem ab ostio Hiberi amnis pervenit. Inde duae Massiliensium speculatoriae praemissae rettulere classem Punicam stare in ostio fluminis castraque in ripa posita. [6] Itaque ut improvidos incautosque universo simul effuso terrore opprimeret, sublatis ancoris ad hostem vadit. Multas et locis altis positas turres Hispania habet, quibus et speculis et propugnaculis adversus latrones utuntur. [7] Inde primo conspectis hostium navibus datum signum Hasdrubali est, tumultusque prius in terra et castris quam ad mare et ad naves est ortus, nondum aut pulsu remorum strepituque alio nautico exaudito aut aperientibus classem promunturiis, [8] cum repente eques alius super alium ab Hasdrubale missus vagos in litore quietosque in tentoriis suis, nihil minus quam hostem aut proelium eo die exspectantes, conscendere naves propere atque arma capere iubet; classem Romanam iam haud procul portu esse. [9] Haec equites dimissi passim imperabant; mox Hasdrubal ipse cum omni exercitu aderat, varioque omnia tumultu strepunt ruentibus in naves simul remigibus militibusque fugientium magis e terra quam in pugnam euntium modo. [10] Vixdum omnes conscenderant, cum alii resolutis oris in ancoras evehuntur, alii, ne quid teneat, ancoralia incidunt, raptimque omnia ac praepropere agendo militum apparatu nautica ministeria impediuntur, trepidatione nautarum capere et aptare arma miles prohibetur. [11] Et iam Romanus non adpropinquabat modo, sed derexerat etiam in pugnam naves. Itaque non ab hoste et proelio magis Poeni quam suomet ipsi tumultu turbati et temptata verius pugna quam inita in fugam averterunt classem. [12] Et cum adversi amnis os lato agmini et tum multis simul venientibus haud sane intrabile esset, in litus passim naves egerunt, atque alii vadis alii sicco litore excepti, partim armati partim inermes, ad instructam per litus aciem suorum perfugere; duae tamen primo concursu captae erant Punicae naves, quattuor suppressae. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß