История Рима от основания города

Книга XXII, гл. 22

22. Hoc sta­tu re­rum in His­pa­nia P. Sci­pio in pro­vin­ciam ve­nit pro­ro­ga­to post con­su­la­tum im­pe­rio ab se­na­tu mis­sus cum tri­gin­ta lon­gis na­vi­bus et oc­to mi­li­bus mi­li­tum mag­no­que com­mea­tu ad­vec­to. [2] Ea clas­sis in­gens ag­mi­ne one­ra­ria­rum pro­cul vi­sa cum mag­na lae­ti­tia ci­vium so­cio­rum­que por­tum Tar­ra­co­nis ex al­to te­nuit. [3] Ibi mi­li­te ex­po­si­to pro­fec­tus Sci­pio frat­ri se co­niun­git, ac dein­de com­mu­ni ani­mo con­si­lio­que ge­re­bant bel­lum.

[4] Oc­cu­pa­tis igi­tur Car­tha­gi­nien­si­bus Cel­ti­be­ri­co bel­lo haud cunctan­ter Hi­be­rum transgre­diun­tur nec ul­lo vi­so hos­te Sa­gun­tum per­gunt ire, quod ibi ob­si­des to­tius His­pa­niae tra­di­tos ab Han­ni­ba­le fa­ma erat mo­di­co in ar­ce cus­to­di­ri prae­si­dio. [5] Id unum pig­nus incli­na­tos ad Ro­ma­nam so­cie­ta­tem om­nium His­pa­niae po­pu­lo­rum ani­mos mo­ra­ba­tur, ne san­gui­ne li­be­rum suo­rum cul­pa de­fec­tio­nis lue­re­tur. [6] Eo vin­cu­lo His­pa­niam vir unus sol­ler­ti ma­gis quam fi­de­li con­si­lio ex­sol­vit. Abe­lux erat Sa­gun­ti no­bi­lis His­pa­nus, fi­dus an­te Poe­nis, tum, qua­lia ple­rum­que sunt bar­ba­ro­rum in­ge­nia, cum for­tu­na mu­ta­ve­rat fi­dem. [7] Ce­te­rum transfu­gam si­ne mag­nae rei pro­di­tio­ne ve­nien­tem ad hos­tes ni­hil aliud quam unum vi­le at­que in­fa­me cor­pus es­se ra­tus id age­bat ut quam ma­xi­mum emo­lu­men­tum no­vis so­ciis es­set. [8] Cir­cumspec­tis igi­tur om­ni­bus, quae for­tu­na po­tes­ta­tis eius po­te­rat fa­ce­re, ob­si­di­bus po­tis­si­mum tra­den­dis ani­mum adie­cit, eam unam rem ma­xi­me ra­tus con­ci­lia­tu­ram Ro­ma­nis prin­ci­pum His­pa­niae ami­ci­tiam.

[9] Sed cum ini­us­su Bos­ta­ris prae­fec­ti sa­tis sci­ret ni­hil ob­si­dum cus­to­des fac­tu­ros es­se, Bos­ta­rem ip­sum ar­te adgre­di­tur. [10] Castra extra ur­bem in ip­so li­to­re ha­be­bat Bos­tar, ut adi­tum ea par­te in­terclu­de­ret Ro­ma­nis. Ibi eum in sec­re­tum ab­duc­tum ve­lut ig­no­ran­tem mo­net quo sta­tu sit res: [11] me­tum con­ti­nuis­se ad eam diem His­pa­no­rum ani­mos, quia pro­cul Ro­ma­ni abes­sent; nunc cis Hi­be­rum castra Ro­ma­na es­se, ar­cem tu­tam per­fu­gium­que no­vas vo­len­ti­bus res; ita­que quos me­tus non te­neat be­ne­fi­cio et gra­tia de­vin­cien­dos es­se. [12] Mi­ran­ti Bos­ta­ri per­cunctan­ti­que quod­nam id su­bi­tum tan­tae rei do­num pos­set es­se, «Ob­si­des» in­quit «in ci­vi­ta­tes re­mit­te. [13] Id et pri­va­tim pa­ren­ti­bus, quo­rum ma­xi­mum no­men in ci­vi­ta­ti­bus est suis, et pub­li­ce po­pu­lis gra­tum erit. [14] Volt si­bi quis­que cre­di, et ha­bi­ta fi­des ip­sam ple­rum­que ob­li­gat fi­dem. Mi­nis­te­rium res­ti­tuen­do­rum do­mos ob­si­dum mi­hi­met de­pos­co ip­se, ut ope­ra quo­que im­pen­sa con­si­lium adiu­vem meum et rei suap­te na­tu­ra gra­tae quan­tam in­su­per gra­tiam pos­sim adi­ciam».

[15] Ho­mi­ni non ad ce­te­ra Pu­ni­ca in­ge­nia cal­li­do ut per­sua­sit, noc­te clam prog­res­sus ad hos­tium sta­tio­nes, con­ven­tis qui­bus­dam auxi­lia­ri­bus His­pa­nis et ab his ad Sci­pio­nem per­duc­tus, [16] quid ad­fer­ret expro­mit et fi­de ac­cep­ta da­ta­que ac lo­co et tem­po­re consti­tu­to ad ob­si­des tra­den­dos Sa­gun­tum re­dit. Diem in­se­quen­tem ab­sumpsit cum Bos­ta­re man­da­tis ad rem agen­dam ac­ci­pien­dis. [17] Di­mis­sus cum se noc­te itu­rum, ut cus­to­dias hos­tium fal­le­ret, consti­tuis­set, ad com­po­si­tam cum iis ho­ram ex­ci­ta­tis cus­to­di­bus pue­ro­rum pro­fec­tus, ve­lu­ti ig­na­rus in prae­pa­ra­tas sua frau­de in­si­dias du­cit. [18] In castra Ro­ma­na per­duc­ti; ce­te­ra om­nia de red­den­dis ob­si­di­bus si­cut cum Bos­ta­re consti­tu­tum erat ac­ta per eum eodem or­di­ne, quo si Car­tha­gi­nien­sium no­mi­ne sic age­re­tur.

[19] Maior ali­quan­to Ro­ma­no­rum gra­tia fuit in re pa­ri quam quan­ta fu­tu­ra Car­tha­gi­nien­sium fue­rat. Il­los enim gra­ves su­per­bos­que in re­bus se­cun­dis ex­per­tos for­tu­na et ti­mor mi­ti­gas­se vi­de­ri po­te­rat: [20] Ro­ma­nus pri­mo ad­ven­tu, in­cog­ni­tus an­te, ab re cle­men­ti li­be­ra­li­que ini­tium fe­ce­rat; et Abe­lux, vir pru­dens, haud frustra vi­de­ba­tur so­cios mu­tas­se. [21] Ita­que in­gen­ti con­sen­su de­fec­tio­nem om­nes spec­ta­re; ar­ma­que ex­templo mo­ta fo­rent, ni hiems, quae Ro­ma­nos quo­que et Car­tha­gi­nien­ses con­ce­de­re in tec­ta coe­git, in­ter­ve­nis­set.