История Рима от основания города

Книга XXIV, гл. 40

40. Eadem aes­ta­te et cum Phi­lip­po re­ge quod iam an­te sus­pec­tum fue­rat mo­tum bel­lum est. [2] Le­ga­ti ab Ori­co ad M. Va­le­rium prae­to­rem ve­ne­runt, prae­si­den­tem clas­si Brun­di­sio Ca­lab­riae­que cir­ca li­to­ri­bus, nun­tian­tes Phi­lip­pum pri­mum Apol­lo­niam temptas­se lem­bis bi­re­mi­bus cen­tum vi­gin­ti flu­mi­ne ad­ver­so sub­vec­tum; [3] dein­de, ut ea res tar­dior spe fue­rit, ad Ori­cum clam noc­te exer­ci­tum ad­mo­vis­se; eam­que ur­bem, si­tam in pla­no ne­que moe­ni­bus ne­que vi­ris at­que ar­mis va­li­dam, pri­mo im­pe­tu oppres­sam es­se. [4] Haec nun­tian­tes ora­bant ut opem fer­ret hos­tem­que haud du­bium Ro­ma­nis ma­ri ac ter­ra a ma­ri­ti­mis ur­bi­bus ar­ce­ret, quae ob nul­lam aliam cau­sam ni­si quod im­mi­ne­rent Ita­liae, pe­te­ren­tur. [5] M. Va­le­rius duo­rum mi­lium prae­si­dio re­lic­to prae­po­si­to­que eis P. Va­le­rio le­ga­to cum clas­se instruc­ta pa­ra­ta­que et, quod lon­gae na­ves mi­li­tum ca­pe­re non po­te­rant in one­ra­rias in­po­si­tis al­te­ro die Ori­cum per­ve­nit; [6] ur­bem­que eam le­vi te­nen­te prae­si­dio quod rex re­ce­dens in­de re­li­que­rat haud mag­no cer­ta­mi­ne re­ce­pit. [7] Le­ga­ti eo ab Apol­lo­nia ve­ne­runt, nun­tian­tes in ob­si­dio­ne se­se, quod de­fi­ce­re ab Ro­ma­nis nol­lent, es­se ne­que sus­ti­ne­re ultra vim Ma­ce­do­num pos­se, ni prae­si­dium mit­ta­tur Ro­ma­num. [8] Fac­tu­rum se quae vel­lent pol­li­ci­tus, duo mi­lia de­lec­to­rum mi­li­tum na­vi­bus lon­gis mit­tit ad os­tium flu­mi­nis cum prae­fec­to so­cium Q. Nae­vio Cris­ta, vi­ro in­pig­ro et pe­ri­to mi­li­tiae. [9] Is ex­po­si­tis in ter­ram mi­li­ti­bus na­vi­bus­que Ori­cum ret­ro, un­de ve­ne­rat, ad ce­te­ram clas­sem re­mis­sis, mi­li­tes pro­cul a flu­mi­ne per viam mi­ni­me ab re­giis ob­ses­sam du­xit et noc­te, ita ut ne­mo hos­tium sen­ti­ret, ur­bem est ingres­sus. [10] Diem in­se­quen­tem quie­ve­re, dum prae­fec­tus iuven­tu­tem Apol­lo­nia­tium ar­ma­que et ur­bis vi­res inspi­ce­ret. Ubi ea vi­sa inspec­ta­que sa­tis ani­mo­rum fe­ce­re, si­mul­que ab explo­ra­to­ri­bus con­pe­rit quan­ta so­cor­dia ac neg­le­gen­tia apud hos­tes es­set, [11] si­len­tio noc­tis ab ur­be si­ne ul­lo tu­mul­tu eg­res­sus castra hos­tium adeo neg­lec­ta at­que aper­ta intra­vit ut sa­tis consta­ret pri­us mil­le ho­mi­num val­lum intras­se quam quis­quam sen­ti­ret, ac, si cae­de absti­nuis­sent, per­ve­ni­re ad ta­ber­na­cu­lum re­gium po­tuis­se. [12] Cae­des pro­xi­mo­rum por­tae ex­ci­ta­vit hos­tes. In­de tan­tus ter­ror pa­vor­que om­nis oc­cu­pa­vit ut non mo­do ali­us quis­quam ar­ma ca­pe­ret aut castris pel­le­re hos­tem co­na­re­tur, [13] sed etiam ip­se rex, si­cut som­no ex­ci­tus erat, pro­pe se­mi­nu­dus fu­giens mi­li­ti quo­que, ne­dum re­gi, vix de­co­ro ha­bi­tu, ad flu­men na­vis­que per­fu­ge­rit. Eodem et alia tur­ba ef­fu­sa est. [14] Pau­lo mi­nus tria mi­lia mi­li­tum in castris aut cap­ta aut oc­ci­sa; plus ta­men ho­mi­num ali­quan­to cap­tum quam cae­sum est. [15] Castris di­rep­tis Apol­lo­nia­tae ca­ta­pul­tas, bal­lis­tas tor­men­ta­que alia quae op­pug­nan­dae ur­bi con­pa­ra­ta erant ad tuen­da moe­nia, si quan­do si­mi­lis for­tu­na ve­nis­set, Apol­lo­niam de­ve­xe­re; ce­te­ra om­nis prae­da castro­rum Ro­ma­nis con­ces­sa est. [16] Haec cum Ori­cum es­sent nun­tia­ta, M. Va­le­rius clas­sem ex­templo ad os­tium flu­mi­nis du­xit, ne na­vi­bus ca­pes­se­re fu­gam rex pos­set. [17] Ita­que Phi­lip­pus, ne­que ter­restri ne­que na­va­li cer­ta­mi­ni sa­tis fo­re pa­rem se fi­dens, sub­duc­tis na­vi­bus at­que in­cen­sis ter­ra Ma­ce­do­niam pe­tiit mag­na ex par­te iner­mi exer­ci­tu spo­lia­to­que. Ro­ma­na clas­sis cum M. Va­le­rio Ori­ci hi­ber­na­vit.