Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXIV, ãë. 40

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì è Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1940/1984.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

ñ.180 40. (1) Òåì æå ëåòîì íà÷à­ëàñü âîé­íà ñ öàðåì Ôèëèï­ïîì, êîòî­ðîé óæå äàâ­íî îæè­äà­ëè. (2) Ê ïðå­òî­ðó140 Ìàð­êó Âàëå­ðèþ, êîìàí­äè­ðó ôëîòà â Áðóí­äè­çèè, âåäàâ­øå­ìó âñåì êàëàá­ðèé­ñêèì ïîáå­ðå­æüåì141, ïðè­øëè ïîñëû èç Îðè­êà142 è ñîîá­ùè­ëè åìó, ÷òî Ôèëèïï ïûòàë­ñÿ ñíà­÷à­ëà çàõâà­òèòü Àïîë­ëî­íèþ143, ïîäî­øåë ê íåé ïî ðåêå, âåäÿ ïðî­òèâ òå÷å­íèÿ ñòî äâà­äöàòü áèðåì144; (3) ïîòîì, òàê êàê äåëî îêà­çà­ëîñü òðóä­íåå, ÷åì îí íàäå­ÿë­ñÿ, îí íåçà­ìåò­íî íî÷üþ ïðè­äâè­íóë âîé­ñêî ê Îðè­êó; ãîðîä ýòîò, ëåæàâ­øèé íà ðàâ­íèíå, íå èìåâ­øèé íè ñòåí, íè âîé­ñêà, îí çàõâà­òèë ñ õîäó. (4) Ðàñ­ñêà­çû­âàÿ îá ýòîì, ïîñëû óìî­ëÿ­ëè ïîäàòü èì ïîìîùü è íè ñ ìîðÿ, íè ñ ñóøè íå ïîä­ïóñ­êàòü ÿâíî­ãî âðà­ãà ðèì­ëÿí ê ïðè­ìîð­ñêèì ãîðî­äàì: îí ñòðå­ìèò­ñÿ îâëà­äåòü èìè, ÷òîáû îòòóäà óãðî­æàòü Èòà­ëèè. (5) Ìàðê Âàëå­ðèé, îñòà­âèâ â ëàãå­ðå äâå òûñÿ­÷è ñîë­äàò ïîä êîìàí­äî­âà­íè­åì Ïóá­ëèÿ Âàëå­ðèÿ, ñàì ïîñà­äèë ñîë­äàò íå òîëü­êî íà âîåí­íûå êîðàá­ëè (êîòî­ðûå íå ìîã­ëè âìå­ñòèòü âñåõ), íî è íà ãðó­çî­âûå ñóäà; ñ ýòèì ôëî­òîì, âïîëíå ãîòî­âûì è ñíà­ðÿ­æåí­íûì, óæå íà ñëå­äóþ­ùèé äåíü ïîäî­øåë ê Îðè­êó. (6) Ãîðîä ýòîò ñ íåçíà­÷è­òåëü­íûì ãàð­íè­çî­íîì, êîòî­ðûé öàðü145, óõî­äÿ, îñòà­âèë, Âàëå­ðèé âçÿë ïîñëå ëåã­êîé ñõâàò­êè. (7) Òóäà ïðè­øëè èç Àïîë­ëî­íèè ïîñëû ñ ñîîá­ùå­íè­åì, ÷òî ãîðîä îñà­æäåí, òàê êàê ãîðî­æàíå íå õîòÿò îòïàñòü îò Ðèìà; èì íå óñòî­ÿòü ïðî­òèâ ìàêåäîí­ñêîé ñèëû áåç ïîìî­ùè ðèì­ëÿí. (8) Âàëå­ðèé ïîîáå­ùàë âûïîë­íèòü èõ æåëà­íèå — ïîñà­äèâ äâå òûñÿ­÷è îòáîð­íûõ ñîë­äàò íà âîåí­íûå êîðàá­ëè, îí îòïðà­âèë èõ ïîä íà÷àëü­ñò­âîì ïðå­ôåê­òà ñîþç­íè­êîâ Êâèí­òà Íåâèÿ Êðè­ñòû, ìóæà ñìå­ëî­ãî è â âîåí­íîì äåëå îïûò­íî­ãî. (9) Âûñà­äèâ ñîë­äàò è îòïðà­âèâ ñóäà íàçàä ê îñòàëü­íî­ìó ôëîòó â Îðèê, îòêóäà îí ïðè­áûë, Âàëå­ðèé ïîâåë ñîë­äàò ïîäàëü­øå îò ðåêè äîðî­ãîé, ãäå íå áûëî öàð­ñêî­ãî âîé­ñêà, è íî÷üþ âîøåë â ãîðîä ñîâñåì íåçà­ìåò­íî äëÿ íåïðè­ÿ­òå­ëÿ. (10) Ñëå­äóþ­ùèé äåíü ïðî­âå­ëè ñïî­êîé­íî; ïðå­ôåêò óñòðî­èë ñìîòð ìîëî­äå­æè è âîé­ñêó Àïîë­ëî­íèè. Îí âîîäó­øå­âèë èõ, à îò ðàç­âåä­÷è­êîâ óçíàë, ñêîëü áåñ­ïå÷­íî è íåðà­äè­âî âåäåò ñåáÿ íåïðè­ÿ­òåëü. (11)  íî÷­íîé òèøèíå, íå ïîä­íè­ìàÿ òðå­âî­ãè, îí âûñòó­ïèë èç ãîðî­äà è âîøåë â íåïðè­ÿ­òåëü­ñêèé ëàãåðü, îòêðû­òûé, íàñòîëü­êî íå îõðà­íÿâ­øèé­ñÿ, ÷òî ïîÿâ­ëå­íèå òûñÿ÷­íî­ãî íåïðè­ÿ­òåëü­ñêî­ãî îòðÿäà çàìå­òè­ëè òîëü­êî êîãäà îí îêà­çàë­ñÿ â ñàìîì ëàãå­ðå; åñëè áû íå íà÷à­ëè èçáè­âàòü âðà­ãà, òî äîøëè áû äî öàð­ñêîé ïàëàò­êè. (12) Èçáè­å­íèå âîè­íîâ, íàõî­äèâ­øèõ­ñÿ ó ãîðîä­ñêèõ âîðîò, ðàç­áóäè­ëî íåïðè­ÿ­òå­ëÿ: âñåõ îõâà­òèë òàêîé ñòðàõ è óæàñ, ÷òî ñòà­ëè õâà­òàòü ëþáîå ïîä­âåð­íóâ­øå­å­ñÿ ïîä ðóêó îðó­æèå, íî äàæå íå ïûòà­ëèñü ïðî­ãíàòü âðà­ãà èç ëàãå­ðÿ. (13) Äàæå ñàì öàðü ñïðî­ñî­íîê êèíóë­ñÿ áåæàòü ïîëó­ãî­ëûé; â òàêîì âèäå, êàêîé íå ïðè­ñòàë áû è ïðî­ñòî­ìó ñîë­äà­òó, íå òî ÷òî öàðþ, äîáå­æàë îí äî ñóäîâ íà ðåêå, çà íèì íåñ­ëàñü è ïðî­÷àÿ òîë­ïà. (14) Íåìíî­ãî ìåíü­øå òðåõ òûñÿ÷ ÷åëî­âåê áûëî ñõâà­÷å­íî èëè óáè­òî â ëàãå­ðå; ãîðàçäî áîëü­øå âçÿ­òî â ïëåí, ÷åì óáè­òî; ëàãåðü ðàç­ãðàá­ëåí. (15) Êàòà­ïóëü­òû, áàë­ëè­ñòû146 è ïðî­÷èå ìàøè­íû, ñòî­ÿâ­øèå íàãîòî­âå äëÿ îñà­äû ñ.181 ãîðî­äà, æèòå­ëè Àïîë­ëî­íèè ïðè­âåç­ëè ê ñåáå â ãîðîä äëÿ çàùè­òû ñòåí íà ñëó­÷àé âîé­íû; âñå â ëàãå­ðå îñòàâ­ëå­íî áûëî â äîáû­÷ó ðèì­ëÿ­íàì. (16) Êîãäà îá ýòîì ñîîá­ùè­ëè â Îðèê, Ìàðê Âàëå­ðèé òîò­÷àñ æå ïîâåë ôëîò ê óñòüþ ðåêè, ÷òîáû öàðü íå ñìîã áåæàòü ìîðåì. (17) Ôèëèïï, âèäÿ, ÷òî îí íå ñìî­æåò äàòü ñðà­æå­íèå íè íà ñóøå, íè íà ìîðå, âûòà­ùèë ñóäà íà ñóøó, ñæåã èõ è îòïðà­âèë­ñÿ ïîñó­õó â Ìàêåäî­íèþ ñ âîé­ñêîì, â çíà­÷è­òåëü­íîé ÷àñòè îáåç­îðó­æåí­íûì è îáî­áðàí­íûì. Ðèì­ñêèé ôëîò ñ Ìàð­êîì Âàëå­ðè­åì çèìî­âàë â Îðè­êå.

40. Eadem aes­ta­te et cum Phi­lip­po re­ge quod iam an­te sus­pec­tum fue­rat mo­tum bel­lum est. [2] Le­ga­ti ab Ori­co ad M. Va­le­rium prae­to­rem ve­ne­runt, prae­si­den­tem clas­si Brun­di­sio Ca­lab­riae­que cir­ca li­to­ri­bus, nun­tian­tes Phi­lip­pum pri­mum Apol­lo­niam temptas­se lem­bis bi­re­mi­bus cen­tum vi­gin­ti flu­mi­ne ad­ver­so sub­vec­tum; [3] dein­de, ut ea res tar­dior spe fue­rit, ad Ori­cum clam noc­te exer­ci­tum ad­mo­vis­se; eam­que ur­bem, si­tam in pla­no ne­que moe­ni­bus ne­que vi­ris at­que ar­mis va­li­dam, pri­mo im­pe­tu oppres­sam es­se. [4] Haec nun­tian­tes ora­bant ut opem fer­ret hos­tem­que haud du­bium Ro­ma­nis ma­ri ac ter­ra a ma­ri­ti­mis ur­bi­bus ar­ce­ret, quae ob nul­lam aliam cau­sam ni­si quod im­mi­ne­rent Ita­liae, pe­te­ren­tur. [5] M. Va­le­rius duo­rum mi­lium prae­si­dio re­lic­to prae­po­si­to­que eis P. Va­le­rio le­ga­to cum clas­se instruc­ta pa­ra­ta­que et, quod lon­gae na­ves mi­li­tum ca­pe­re non po­te­rant in one­ra­rias in­po­si­tis al­te­ro die Ori­cum per­ve­nit; [6] ur­bem­que eam le­vi te­nen­te prae­si­dio quod rex re­ce­dens in­de re­li­que­rat haud mag­no cer­ta­mi­ne re­ce­pit. [7] Le­ga­ti eo ab Apol­lo­nia ve­ne­runt, nun­tian­tes in ob­si­dio­ne se­se, quod de­fi­ce­re ab Ro­ma­nis nol­lent, es­se ne­que sus­ti­ne­re ultra vim Ma­ce­do­num pos­se, ni prae­si­dium mit­ta­tur Ro­ma­num. [8] Fac­tu­rum se quae vel­lent pol­li­ci­tus, duo mi­lia de­lec­to­rum mi­li­tum na­vi­bus lon­gis mit­tit ad os­tium flu­mi­nis cum prae­fec­to so­cium Q. Nae­vio Cris­ta, vi­ro in­pig­ro et pe­ri­to mi­li­tiae. [9] Is ex­po­si­tis in ter­ram mi­li­ti­bus na­vi­bus­que Ori­cum ret­ro, un­de ve­ne­rat, ad ce­te­ram clas­sem re­mis­sis, mi­li­tes pro­cul a flu­mi­ne per viam mi­ni­me ab re­giis ob­ses­sam du­xit et noc­te, ita ut ne­mo hos­tium sen­ti­ret, ur­bem est ingres­sus. [10] Diem in­se­quen­tem quie­ve­re, dum prae­fec­tus iuven­tu­tem Apol­lo­nia­tium ar­ma­que et ur­bis vi­res inspi­ce­ret. Ubi ea vi­sa inspec­ta­que sa­tis ani­mo­rum fe­ce­re, si­mul­que ab explo­ra­to­ri­bus con­pe­rit quan­ta so­cor­dia ac neg­le­gen­tia apud hos­tes es­set, [11] si­len­tio noc­tis ab ur­be si­ne ul­lo tu­mul­tu eg­res­sus castra hos­tium adeo neg­lec­ta at­que aper­ta intra­vit ut sa­tis consta­ret pri­us mil­le ho­mi­num val­lum intras­se quam quis­quam sen­ti­ret, ac, si cae­de absti­nuis­sent, per­ve­ni­re ad ta­ber­na­cu­lum re­gium po­tuis­se. [12] Cae­des pro­xi­mo­rum por­tae ex­ci­ta­vit hos­tes. In­de tan­tus ter­ror pa­vor­que om­nis oc­cu­pa­vit ut non mo­do ali­us quis­quam ar­ma ca­pe­ret aut castris pel­le­re hos­tem co­na­re­tur, [13] sed etiam ip­se rex, si­cut som­no ex­ci­tus erat, pro­pe se­mi­nu­dus fu­giens mi­li­ti quo­que, ne­dum re­gi, vix de­co­ro ha­bi­tu, ad flu­men na­vis­que per­fu­ge­rit. Eodem et alia tur­ba ef­fu­sa est. [14] Pau­lo mi­nus tria mi­lia mi­li­tum in castris aut cap­ta aut oc­ci­sa; plus ta­men ho­mi­num ali­quan­to cap­tum quam cae­sum est. [15] Castris di­rep­tis Apol­lo­nia­tae ca­ta­pul­tas, bal­lis­tas tor­men­ta­que alia quae op­pug­nan­dae ur­bi con­pa­ra­ta erant ad tuen­da moe­nia, si quan­do si­mi­lis for­tu­na ve­nis­set, Apol­lo­niam de­ve­xe­re; ce­te­ra om­nis prae­da castro­rum Ro­ma­nis con­ces­sa est. [16] Haec cum Ori­cum es­sent nun­tia­ta, M. Va­le­rius clas­sem ex­templo ad os­tium flu­mi­nis du­xit, ne na­vi­bus ca­pes­se­re fu­gam rex pos­set. [17] Ita­que Phi­lip­pus, ne­que ter­restri ne­que na­va­li cer­ta­mi­ni sa­tis fo­re pa­rem se fi­dens, sub­duc­tis na­vi­bus at­que in­cen­sis ter­ra Ma­ce­do­niam pe­tiit mag­na ex par­te iner­mi exer­ci­tu spo­lia­to­que. Ro­ma­na clas­sis cum M. Va­le­rio Ori­ci hi­ber­na­vit.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 140Òî÷­íåå, ïðî­ïðå­òî­ðó (ñð. âûøå, ãë. 10, 4; 20, 12).
  • 141Êàëàá­ðè­åé â äðåâ­íî­ñòè íàçû­âàë­ñÿ íûíåø­íèé Ñàë­ëåí­òèí­ñêèé ïîëó­îñò­ðîâ íà þãî-âîñòî­êå Èòà­ëèè (Ñòðà­áîí, V, 282; î áîëåå óçêîì çíà­÷å­íèè ñì. òàì æå, 277). Äðó­ãèå äðåâ­íèå åãî íàçâà­íèÿ — Ìåñ­ñà­ïèÿ è Èàïè­ãèÿ. Íàçâà­íèå «Êàëàá­ðèÿ» ïîÿâ­ëÿ­åò­ñÿ îêî­ëî 300 ã. äî í. ý., â VII â. í. ý. ðàñ­ïðî­ñòðà­íÿ­åò­ñÿ íà òåððè­òî­ðèþ Áðóò­òèÿ, à çàòåì (è ïîíûíå) îñòà­åò­ñÿ òîëü­êî çà íåé. Áðóí­äè­çèé — âàæ­íûé ïîð­òî­âûé ãîðîä íà Àäðè­à­òè­÷å­ñêîì ïîáå­ðå­æüå Êàëàá­ðèè (ñ 244 ã. äî í. ý. ðèì­ñêàÿ êîëî­íèÿ ëàòèí­ñêî­ãî ïðà­âà).
  • 142Îðèê — ýïèð­ñêèé ïîð­òî­âûé ãîðîä (â Þæíîé Èëëè­ðèè — íûíå òåððè­òî­ðèÿ Àëáà­íèè).
  • 143Àïîë­ëî­íèÿ — ãðå­÷å­ñêèé ãîðîä (îñíî­âàí â 588 ã. äî í. ý.) â Þæíîé Èëëè­ðèè (ïðè­ìåð­íî â 50 êì ñåâåð­íåå Îðè­êà — îáà ãîðî­äà ïî÷òè íàïðî­òèâ Áðóí­äè­çèÿ). Âõî­äè­ëà â öàð­ñòâî Ïèð­ðà; ïîçä­íåå ñîþç­íè­öà ðèì­ëÿí.
  • 144Áèðå­ìà — íåáîëü­øîé êîðàáëü ñ äâó­ìÿ ðÿäà­ìè âåñåë.
  • 145Ñì. âûøå, ãë. 40, 1.
  • 146Èç êàòà­ïóëüò ìåòà­ëè ñòðå­ëû; ïðè ïîìî­ùè áàë­ëèñò — êàì­íè è áðåâ­íà.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007032 1327008059 1327009004 1364002441 1364002442 1364002443