История Рима от основания города

Книга XXIV, гл. 42

42. Ad Mun­dam exin­de castra Pu­ni­ca mo­ta et Ro­ma­ni eo con­fes­tim se­cu­ti sunt. [2] Ibi sig­nis con­la­tis pug­na­tum per quat­tuor fer­me ho­ras; eg­re­gie­que vin­cen­ti­bus Ro­ma­nis sig­num re­cep­tui est da­tum, quod Cn. Sci­pio­nis fe­mur tra­gu­la con­fi­xum erat pa­vor­que cir­ca eum ce­pe­rat mi­li­tes, ne mor­ti­fe­rum es­set vul­nus. [3] Ce­te­rum haud du­bium fuit quin, ni­si ea mo­ra in­ter­ve­nis­set, castra eo die Pu­ni­ca ca­pi po­tue­rint. Iam non mi­li­tes so­lum sed ele­phan­ti etiam us­que ad val­lum ac­ti erant, su­per­que ip­sas fos­sas no­vem et tri­gin­ta ele­phan­ti pi­lis con­fi­xi. [4] Hoc quo­que proe­lio ad duo­de­cim mi­lia ho­mi­num di­cun­tur cae­sa, pro­pe tria cap­ta cum sig­nis mi­li­ta­ri­bus sep­tem et quin­qua­gin­ta. [5] Ad Aurin­gem in­de ur­bem Poe­ni re­ces­se­re et, ut ter­ri­tis insta­ret, se­cu­tus Ro­ma­nus. Ibi ite­rum Sci­pio lec­ti­cu­la in aciem in­la­tus confli­xit, nec du­bia vic­to­ria fuit; mi­nus ta­men di­mi­dio hos­tium quam an­tea, quia pau­cio­res su­per­fue­rant qui pug­na­rent, oc­ci­sum. [6] Sed gens na­ta instau­ran­dis re­pa­ran­dis­que bel­lis, Ma­go­ne ad con­qui­si­tio­nem mi­li­tum a frat­re mis­so, bre­vi rep­le­vit exer­ci­tum ani­mos­que ad temptan­dum de in­teg­ro cer­ta­men fe­cit; [7] Gal­li ple­ri­que mi­li­tes, iique pro par­te to­tiens intra pau­cos dies vic­ta, iis­dem ani­mis qui­bus prio­res eodem­que even­tu pug­na­ve­re. [8] Plus oc­to mi­lia ho­mi­num cae­sa, et haud mul­to mi­nus quam mil­le cap­tum et sig­na mi­li­ta­ria quin­qua­gin­ta oc­to. Et spo­lia plu­ri­ma Gal­li­ca fue­re, aurei tor­ques ar­mil­lae­que, mag­nus nu­me­rus. Duo etiam in­sig­nes re­gu­li Gal­lo­rum — Moe­nia­coep­to et Vis­ma­ro no­mi­na erant — eo proe­lio ce­ci­de­runt. Oc­to ele­phan­ti cap­ti, tres oc­ci­si.

[9] Cum tam pros­pe­rae res in His­pa­nia es­sent, ve­re­cun­dia Ro­ma­nos tan­dem ce­pit, Sa­gun­tum op­pi­dum, quae cau­sa bel­li es­set, oc­ta­vum iam an­num sub hos­tium po­tes­ta­te es­se. [10] Ita­que id op­pi­dum vi pul­so prae­si­dio Pu­ni­co re­ce­pe­runt cul­to­ri­bus­que an­ti­quis, quos ex iis vis re­li­que­rat bel­li, res­ti­tue­runt; [11] et Tur­de­ta­nos, qui contra­xe­rant eis cum Car­tha­gi­nien­si­bus bel­lum, in po­tes­ta­tem re­dac­tos sub co­ro­na ven­di­de­runt ur­bem­que eorum de­le­runt.