История Рима от основания города

Книга XXIV, гл. 47

47. Tum de­mum hos­tes ex­ci­ta­ti sunt iam et imbre con­quies­cen­te et pro­pin­qua lu­ce. [2] Prae­si­dium in ur­be erat Han­ni­ba­lis, quin­que mi­lia fer­me ar­ma­to­rum, et ip­si Ar­pi­ni tria mi­lia ho­mi­num ar­ma­rant. Eos pri­mos Poe­ni, ne quid ab ter­go frau­dis es­set, hos­ti op­po­sue­runt. [3] Pug­na­tum pri­mo in te­neb­ris an­gus­tis­que viis est. Cum Ro­ma­ni non vias tan­tum sed tec­ta etiam pro­xi­ma por­tam oc­cu­pas­sent, ne pe­ti su­per­ne ac vol­ne­ra­ri pos­sent, [4] cog­ni­ti in­ter se qui­dam Ar­pi­ni­que et Ro­ma­ni at­que in­de con­lo­quia coep­ta fie­ri, per­cunctan­ti­bus Ro­ma­nis quid si­bi vel­lent Ar­pi­ni, [5] quam ob no­xam Ro­ma­no­rum aut quod me­ri­tum Poe­no­rum pro alie­ni­ge­nis ac bar­ba­ris Ita­li­ci ad­ver­sus ve­te­res so­cios Ro­ma­nos bel­lum ge­re­rent et vec­ti­ga­lem ac sti­pen­dia­riam Ita­liam Af­ri­cae fa­ce­rent, [6] Ar­pi­nis pur­gan­ti­bus ig­na­ros om­nium se ve­num a prin­ci­pi­bus da­tos Poe­no, cap­tos oppres­sos­que a pau­cis es­se. [7] Ini­tio or­to plu­res cum plu­ri­bus con­lo­qui; postre­mo prae­tor Ar­pi­nus ab suis ad con­su­lem de­duc­tus, fi­de­que da­ta in­ter sig­na acies­que Ar­pi­ni re­pen­te pro Ro­ma­nis ad­ver­sus Car­tha­gi­nien­sem ar­ma ver­te­runt. [8] His­pa­ni quo­que, pau­lo mi­nus mil­le ho­mi­nes, ni­hil prae­te­rea cum con­su­le pac­ti quam ut si­ne frau­de Pu­ni­cum emit­te­re­tur prae­si­dium, ad con­su­lem transtu­le­runt sig­na. [9] Car­tha­gi­nien­si­bus por­tae pa­te­fac­tae emis­si­que cum fi­de in­co­lu­mes ad Han­ni­ba­lem Sa­la­piam ve­ne­runt. [10] Ar­pi si­ne cla­de ul­lius prae­ter­quam uni­us ve­te­ris pro­di­to­ris, no­vi per­fu­gae, res­ti­tu­ti ad Ro­ma­nos. [11] His­pa­nis dup­li­cia ci­ba­ria da­ri ius­sa; ope­ra­que eorum for­ti ac fi­de­li per­sae­pe res pub­li­ca usa est.

[12] Cum con­sul al­ter in Apu­lia, al­ter in Lu­ca­nis es­set, equi­tes cen­tum duo­de­cim no­bi­les Cam­pa­ni per spe­ciem prae­dan­di ex hos­tium ag­ro per­mis­su ma­gistra­tuum ab Ca­pua pro­fec­ti ad castra Ro­ma­na, quae su­per Sues­su­lam erant, ve­ne­runt; sta­tio­ni mi­li­tum qui es­sent di­xe­runt: con­lo­qui se­se cum prae­to­re vel­le. [13] Cn. Ful­vius castris praee­rat; cui ubi nun­tia­tum est, de­cem ex eo nu­me­ro ius­sis iner­mi­bus de­du­ci ad se, ubi quae pos­tu­la­rent audi­vit — ni­hil autem aliud pe­te­bant quam ut Ca­pua re­cep­ta bo­na si­bi res­ti­tue­ren­tur, — in fi­dem om­nes ac­cep­ti. [14] Et ab al­te­ro prae­to­re Sempro­nio Tu­di­ta­no op­pi­dum At­ri­num ex­pug­na­tum. Ampli­us sep­tem mi­lia ho­mi­num cap­ta et aeris ar­gen­ti­que sig­na­ti ali­quan­tum. [15] Ro­mae foe­dum in­cen­dium per duas noc­tes ac diem unum te­nuit. So­lo aequa­ta om­nia in­ter Sa­li­nas ac por­tam Car­men­ta­lem cum Aequi­mae­lio Iuga­rio­que vi­co et templis For­tu­nae ac mat­ris Ma­tu­tae. [16] Et extra por­tam la­te va­ga­tus ig­nis sac­ra pro­fa­na­que mul­ta ab­sumpsit.