Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXIV, ãë. 47

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì è Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1940/1984.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

47. (1) Íåïðè­ÿ­òåëü íàêî­íåö âñòðå­ïå­íóë­ñÿ; äîæäü óòèõ, ñâå­òà­ëî. (2)  ãîðî­äå ñòî­ÿë îòðÿä Ãàí­íè­áà­ëà — ïÿòü òûñÿ÷ ÷åëî­âåê, — à ñàìè àðïèé­öû âîîðó­æè­ëè òðè òûñÿ­÷è ñâî­èõ ëþäåé. Êàð­ôà­ãå­íÿíå, áîÿñü, êàê áû çà èõ ñïè­íîé íå çàðî­äè­ëàñü èçìå­íà, ïîñòà­âè­ëè àðïèé­öåâ âïå­ðå­äè. (3) Ñðà­æà­ëèñü ñíà­÷à­ëà â òåì­íî­òå, â òåñ­íûõ óëè­öàõ, íî íàêî­íåö ðèì­ëÿíå çàíÿ­ëè áëè­æàé­øèå ê âîðîòàì è óëè­öû, è êðû­øè. Ïîïàñòü â íèõ ñâåð­õó ñòà­ëî íåâîç­ìîæ­íî, è ìåæ­äó çíà­êî­ìû­ìè àðïèé­öà­ìè è ðèì­ëÿ­íà­ìè çàâÿ­çà­ëàñü áåñåäà. (4) Ðèì­ëÿíå ñïðà­øè­âà­ëè, ÷åãî æåëà­þò àðïèé­öû, (5) çà êàêèå âèíû ðèì­ëÿí è çà êàêèå çàñëó­ãè êàð­ôà­ãå­íÿí îíè, èòà­ëèé­öû, ñðà­æà­þò­ñÿ ñ ðèì­ëÿ­íà­ìè, ñâî­è­ìè ñòà­ðû­ìè ñîþç­íè­êà­ìè, è çàùè­ùà­þò ÷óæå­çåì­öåâ è âàð­âà­ðîâ, ïî÷å­ìó õîòÿò ñäå­ëàòü Èòà­ëèþ ïîä­íå­âîëü­íîé äàí­íè­öåé Àôðè­êè? (6) Àðïèé­öû îïðàâ­äû­âà­ëèñü: îíè íè÷å­ãî íå âåäà­þò, çíàòü ïðî­äà­ëà èõ êàð­ôà­ãå­íÿ­íàì; íåñêîëü­êî ÷åëî­âåê óãíå­òà­þò íàðîä. (7)  ðàç­ãî­âîð âñòó­ïà­ëî âñå áîëü­øå ëþäåé, è íàêî­íåö ñàìè àðïèé­öû ïðè­âå­ëè ê Ôàáèþ ñâî­åãî ïðå­òî­ðà. Ïîêëÿâ­øèñü â âåð­íî­ñòè ïåðåä ñòî­ÿâ­øè­ìè âïå­ðå­äè çíà­ìå­íà­ìè, àðïèé­öû îáðà­òè­ëè îðó­æèå ïðî­òèâ êàð­ôà­ãå­íÿí. (8) Èñïàí­öû (èõ áûëî íåìíî­ãî ìåíü­øå òûñÿ­÷è), óãî­âî­ðèâ­øèñü ñ êîí­ñó­ëîì òîëü­êî îá îäíîì: îí âûïó­ñòèò êàð­ôà­ãåí­ñêèé ãàð­íè­çîí, íå ïðè­÷è­íèâ åìó íèêà­êî­ãî çëà, — ïåðå­øëè ê êîí­ñó­ëó. (9) Ïåðåä êàð­ôà­ãå­íÿ­íà­ìè ðàñ­ïàõ­íó­ëè âîðîòà, èõ âûïó­ñòè­ëè, êàê áûëî îáå­ùà­íî, è îíè ñïî­êîé­íî ïðè­øëè â Ñàëà­ïèþ ê Ãàí­íè­áà­ëó. (10) Àðïû âåð­íó­ëèñü ê ðèì­ëÿ­íàì: íèêòî èç àðïèé­öåâ íèêà­êèõ áåä íå ïðå­òåð­ïåë, êðî­ìå ñòà­ðèí­íî­ãî èçìåí­íè­êà, íîâî­ãî ïåðå­áåæ­÷è­êà170. (11) Èñïàí­öàì âåëå­íî áûëî âûäàòü äâîé­íóþ ïîð­öèþ äîâîëü­ñò­âèÿ; ãîñóäàð­ñòâî î÷åíü ÷àñòî îáðà­ùà­ëîñü ê èõ âåð­íî­ñòè è äîá­ëå­ñòè.

(12) Ïîêà îäèí êîí­ñóë íàõî­äèë­ñÿ â Àïó­ëèè, à äðó­ãîé171 â Ëóêà­íèè, ñòî äâå­íà­äöàòü çíàò­íûõ êàì­ïàí­ñêèõ âñàä­íè­êîâ ñ ðàç­ðå­øå­íèÿ ìàãè­ñò­ðà­òîâ è ïîä ïðåä­ëî­ãîì ãðà­áå­æà âðà­æå­ñêèõ ïîìå­ñòèé âûøëè èç Êàïóè è íàïðà­âè­ëèñü â ðèì­ñêèé ëàãåðü, ñ.186 ñòî­ÿâ­øèé íàä Ñâåñ­ñó­ëîé. Êàðà­óëü­íûì îíè ñêà­çà­ëè, ÷òî õîòÿò ïåðå­ãî­âî­ðèòü ñ ïðå­òî­ðîì. (13) Íà÷àëü­íè­êîì ëàãå­ðÿ áûë Ãíåé Ôóëü­âèé; óñëû­øàâ îá èõ æåëà­íèè, îí âåëåë ïðè­âå­ñòè èç íèõ äåñÿòü ÷åëî­âåê áåç­îðóæ­íûõ. Óñëû­øàâ èõ òðå­áî­âà­íèå, — à ïðî­ñè­ëè îíè òîëü­êî î òîì, ÷òîáû ïî âçÿ­òèè Êàïóè èì âåð­íó­ëè èõ èìó­ùå­ñòâî, — ÷åñò­íî äîãî­âî­ðèë­ñÿ ñ íèìè. (14) Ñåì­ï­ðî­íèé Òóäè­òàí, äðó­ãîé ïðå­òîð, âçÿë ãîðîä Àòðèí; ïëåí­íûõ áûëî áîëü­øå ñåìè òûñÿ÷ ÷åëî­âåê, ìíî­ãî ìåä­íûõ è ñåðåá­ðÿ­íûõ äåíåã.

(15)  Ðèìå äåíü è äâå íî÷è õîçÿé­íè­÷àë óæàñ­íûé ïîæàð; íà âñåì ïðî­ñòðàí­ñòâå ìåæ­äó Ñîëÿ­íû­ìè ñêëà­äà­ìè, âîðîòà­ìè Êàð­ìåí­òû, Ýêâè­ìå­ëè­åì, ßðåì­íîé óëè­öåé è õðà­ìà­ìè Ôîð­òó­íû è Ìàòå­ðè Ìàòó­òû íå óöå­ëå­ëî íè îäíî­ãî çäà­íèÿ172, (16) îãîíü øèðî­êî ðàç­ëèë­ñÿ è çà âîðîòà­ìè è óíè­÷òî­æèë ìíî­ãî õðà­ìîâ173 è ÷àñò­íûõ äîìîâ.

47. Tum de­mum hos­tes ex­ci­ta­ti sunt iam et imbre con­quies­cen­te et pro­pin­qua lu­ce. [2] Prae­si­dium in ur­be erat Han­ni­ba­lis, quin­que mi­lia fer­me ar­ma­to­rum, et ip­si Ar­pi­ni tria mi­lia ho­mi­num ar­ma­rant. Eos pri­mos Poe­ni, ne quid ab ter­go frau­dis es­set, hos­ti op­po­sue­runt. [3] Pug­na­tum pri­mo in te­neb­ris an­gus­tis­que viis est. Cum Ro­ma­ni non vias tan­tum sed tec­ta etiam pro­xi­ma por­tam oc­cu­pas­sent, ne pe­ti su­per­ne ac vol­ne­ra­ri pos­sent, [4] cog­ni­ti in­ter se qui­dam Ar­pi­ni­que et Ro­ma­ni at­que in­de con­lo­quia coep­ta fie­ri, per­cunctan­ti­bus Ro­ma­nis quid si­bi vel­lent Ar­pi­ni, [5] quam ob no­xam Ro­ma­no­rum aut quod me­ri­tum Poe­no­rum pro alie­ni­ge­nis ac bar­ba­ris Ita­li­ci ad­ver­sus ve­te­res so­cios Ro­ma­nos bel­lum ge­re­rent et vec­ti­ga­lem ac sti­pen­dia­riam Ita­liam Af­ri­cae fa­ce­rent, [6] Ar­pi­nis pur­gan­ti­bus ig­na­ros om­nium se ve­num a prin­ci­pi­bus da­tos Poe­no, cap­tos oppres­sos­que a pau­cis es­se. [7] Ini­tio or­to plu­res cum plu­ri­bus con­lo­qui; postre­mo prae­tor Ar­pi­nus ab suis ad con­su­lem de­duc­tus, fi­de­que da­ta in­ter sig­na acies­que Ar­pi­ni re­pen­te pro Ro­ma­nis ad­ver­sus Car­tha­gi­nien­sem ar­ma ver­te­runt. [8] His­pa­ni quo­que, pau­lo mi­nus mil­le ho­mi­nes, ni­hil prae­te­rea cum con­su­le pac­ti quam ut si­ne frau­de Pu­ni­cum emit­te­re­tur prae­si­dium, ad con­su­lem transtu­le­runt sig­na. [9] Car­tha­gi­nien­si­bus por­tae pa­te­fac­tae emis­si­que cum fi­de in­co­lu­mes ad Han­ni­ba­lem Sa­la­piam ve­ne­runt. [10] Ar­pi si­ne cla­de ul­lius prae­ter­quam uni­us ve­te­ris pro­di­to­ris, no­vi per­fu­gae, res­ti­tu­ti ad Ro­ma­nos. [11] His­pa­nis dup­li­cia ci­ba­ria da­ri ius­sa; ope­ra­que eorum for­ti ac fi­de­li per­sae­pe res pub­li­ca usa est.

[12] Cum con­sul al­ter in Apu­lia, al­ter in Lu­ca­nis es­set, equi­tes cen­tum duo­de­cim no­bi­les Cam­pa­ni per spe­ciem prae­dan­di ex hos­tium ag­ro per­mis­su ma­gistra­tuum ab Ca­pua pro­fec­ti ad castra Ro­ma­na, quae su­per Sues­su­lam erant, ve­ne­runt; sta­tio­ni mi­li­tum qui es­sent di­xe­runt: con­lo­qui se­se cum prae­to­re vel­le. [13] Cn. Ful­vius castris praee­rat; cui ubi nun­tia­tum est, de­cem ex eo nu­me­ro ius­sis iner­mi­bus de­du­ci ad se, ubi quae pos­tu­la­rent audi­vit — ni­hil autem aliud pe­te­bant quam ut Ca­pua re­cep­ta bo­na si­bi res­ti­tue­ren­tur, — in fi­dem om­nes ac­cep­ti. [14] Et ab al­te­ro prae­to­re Sempro­nio Tu­di­ta­no op­pi­dum At­ri­num ex­pug­na­tum. Ampli­us sep­tem mi­lia ho­mi­num cap­ta et aeris ar­gen­ti­que sig­na­ti ali­quan­tum. [15] Ro­mae foe­dum in­cen­dium per duas noc­tes ac diem unum te­nuit. So­lo aequa­ta om­nia in­ter Sa­li­nas ac por­tam Car­men­ta­lem cum Aequi­mae­lio Iuga­rio­que vi­co et templis For­tu­nae ac mat­ris Ma­tu­tae. [16] Et extra por­tam la­te va­ga­tus ig­nis sac­ra pro­fa­na­que mul­ta ab­sumpsit.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 170Èìå­åò­ñÿ â âèäó Äàçèé (ñì. ãë. 45).
  • 171Òèáå­ðèé Ñåì­ï­ðî­íèé Ãðàêõ (ñì. âûøå, ãë. 44, 9).
  • 172 ïîæà­ðå 213 ã. äî í. ý. ïîñòðà­äàë ðàé­îí âäîëü ðåêè îò Àâåí­òè­íà äî Êàïè­òî­ëèé­ñêî­ãî õîë­ìà, âêëþ­÷àÿ ÷àñòü åãî ñêëî­íà (Ýêâè­ìå­ëèé) è óëè­öó (ßðåì­íóþ), âåäó­ùóþ ê ôîðó­ìó. Óïî­ìÿ­íó­òûå çäåñü õðà­ìû ñòî­ÿ­ëè áëèç Òèá­ðà (ñð.: XXXIII, 27, 4) è, ïî ïðå­äà­íèþ, áûëè îñâÿ­ùå­íû öàðåì Ñåð­âè­åì Òóë­ëè­åì â îäèí äåíü.
  • 173 èõ ÷èñ­ëå õðàì Íàäåæ­äû, îäèí èç òðåõ íà Îâîù­íîì ðûí­êå (âíå ãîðîä­ñêîé ñòå­íû). Ñð.: XXI, 62, 4; XXV, 7, 6.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007032 1327008059 1327009004 1364002448 1364002449 1364002500