История Рима от основания города

Книга XXV, гл. 23

23. Cum ma­xu­me Ca­pua cir­cum­val­la­re­tur, Sy­ra­cu­sa­rum op­pug­na­tio ad fi­nem ve­nit, prae­ter­quam vi ac vir­tu­te du­cis exer­ci­tus­que, in­tes­ti­na etiam pro­di­tio­ne adiu­ta. [2] Nam­que Mar­cel­lus ini­tio ve­ris in­cer­tus ut­rum Ag­ri­gen­tum ad Hi­mil­co­nem et Hip­poc­ra­ten ver­te­ret bel­lum an ob­si­dio­ne Sy­ra­cu­sas pre­me­ret, [3] quam­quam nec vi ca­pi vi­de­bat pos­se inex­pug­na­bi­lem ter­restri ac ma­ri­ti­mo si­tu ur­bem nec fa­me, ut quam pro­pe li­be­ri a Car­tha­gi­ne com­mea­tus ale­rent, [4] ta­men, ne quid inex­per­tum re­lin­que­ret, transfu­gas Sy­ra­cu­sa­nos — erant autem apud Ro­ma­nos ali­qui no­bi­lis­si­mi vi­ri, in­ter de­fec­tio­nem ab Ro­ma­nis, quia ab no­vis con­si­liis ab­hor­re­bant, pul­si — con­lo­quiis suae par­tis tempta­re ho­mi­num ani­mos ius­sit et fi­dem da­re, si tra­di­tae fo­rent Sy­ra­cu­sae, li­be­ros eos ac suis le­gi­bus vic­tu­ros es­se. [5] Non erat con­lo­quii co­pia, quia mul­to­rum ani­mi sus­pec­ti om­nium cu­ram ocu­los­que eo con­ver­te­rant ne quid fal­le­ret ta­le ad­mis­sum. [6] Ser­vus unus exu­lum, pro transfu­ga intro­mis­sus in ur­bem, con­ven­tis pau­cis ini­tium con­lo­quen­di de ta­li re fe­cit. Dein­de in pis­ca­to­ria qui­dam na­ve re­ti­bus oper­ti cir­cum­vec­ti­que ita ad castra Ro­ma­na con­lo­cu­ti­que cum transfu­gis, et iidem sae­pius eodem mo­do et alii at­que alii; postre­mo ad oc­to­gin­ta fac­ti. [7] Et cum iam com­po­si­ta om­nia ad pro­di­tio­nem es­sent, in­di­cio de­la­to ad Epi­cy­den per At­ta­lum quen­dam, in­dig­nan­tem si­bi rem cre­di­tam non es­se, ne­ca­ti om­nes cum cru­cia­tu sunt.

[8] Alia su­bin­de spes, postquam haec va­na eva­se­rat, ex­ce­pit. Da­mip­pus qui­dam La­ce­dae­mo­nius, mis­sus ab Sy­ra­cu­sis ad Phi­lip­pum re­gem, cap­tus ab Ro­ma­nis na­vi­bus erat. [9] Hui­us uti­que re­di­men­di et Epi­cy­dae cu­ra erat in­gens, nec ab­nuit Mar­cel­lus, iam tum Aeto­lo­rum, qui­bus so­cii La­ce­dae­mo­nii erant, ami­ci­tiam ad­fec­tan­ti­bus Ro­ma­nis. [10] Ad con­lo­qui­um de re­demptio­ne eius mis­sis me­dius ma­xi­me at­que ut­ris­que op­por­tu­nus lo­cus ad por­tum Tro­gi­lo­rum, prop­ter tur­rim quam vo­cant Ga­leag­ram, est vi­sus. [11] Quo cum sae­pius com­mea­rent, unus ex Ro­ma­nis ex pro­pin­quo mu­rum con­templans, nu­me­ran­do la­pi­des aes­ti­man­do­que ip­se se­cum quid in fron­te pa­te­rent sin­gu­li, [12] al­ti­tu­di­nem mu­ri, quan­tum pro­xi­me co­niec­tu­ra po­te­rat, per­men­sus hu­mi­lio­rem­que ali­quan­to pris­ti­na opi­nio­ne sua et ce­te­ro­rum om­nium ra­tus es­se et vel me­dioc­ri­bus sca­lis su­pe­ra­bi­lem, ad Mar­cel­lum rem de­fert. [13] Haud sper­nen­da vi­sa; sed cum adi­ri lo­cus, quia ob id ip­sum in­ten­tius cus­to­die­ba­tur, non pos­set, oc­ca­sio quae­re­ba­tur; [14] quam ob­tu­lit transfu­ga nun­tians diem fes­tum Dia­nae per tri­duum agi et, quia alia in ob­si­dio­ne de­sint, vi­no lar­gius epu­las ce­leb­ra­ri et ab Epi­cy­de prae­bi­to uni­ver­sae ple­bei et per tri­bus a prin­ci­pi­bus di­vi­so.

[15] Quod ubi ac­ce­pit Mar­cel­lus, cum pau­cis tri­bu­no­rum mi­li­tum con­lo­cu­tus, elec­tis­que per eos ad rem tan­tam agen­dam auden­dam­que ido­neis cen­tu­rio­ni­bus mi­li­ti­bus­que et sca­lis in oc­cul­to com­pa­ra­tis, ce­te­ris sig­num da­ri iubet ut ma­tu­re cor­po­ra cu­ra­rent quie­ti­que da­rent: noc­te in ex­pe­di­tio­nem eun­dum es­se. [16] In­de ubi id tem­po­ris vi­sum quo de die epu­la­tis iam vi­ni sa­tias prin­ci­pium­que som­ni es­set, sig­ni uni­us mi­li­tes fer­re sca­las ius­sit; et ad mil­le fe­re ar­ma­ti te­nui ag­mi­ne per si­len­tium eo de­duc­ti. [17] Ubi si­ne stre­pi­tu ac tu­mul­tu pri­mi eva­se­runt in mu­rum, se­cu­ti or­di­ne alii, cum prio­rum auda­cia du­biis etiam ani­mum fa­ce­ret.