Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXV, ãë. 25

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1940/1984.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

25. (1) Âîðîòà è ñòå­íû Àõðà­äè­íû îõðà­íÿ­ëè ïåðå­áåæ­÷è­êè, êîòî­ðûì íå÷å­ãî áûëî íàäå­ÿòü­ñÿ íà ïîùà­äó ïðè çàêëþ­÷å­íèè ìèðà; îíè íèêî­ìó íå ïîç­âî­ëÿ­ëè íè ïîä­õî­äèòü ê ñòå­íàì, íè çàãî­âà­ðè­âàòü ñ êåì áû òî íè áûëî. (2) Ìàð­öåëë ïîñëå ïåð­âîé æå íåóäà÷­íîé ïîïûò­êè îòñòó­ïèë ê Åâðè­à­ëó98: ýòî õîëì íà îêðà­èíå ãîðî­äà, ïðî­òè­âî­ïî­ëîæ­íîé ìîðþ, íàä äîðî­ãîé, âåäó­ùåé â ïîëÿ è â ãëóáü îñò­ðî­âà: îòñþäà î÷åíü óäîá­íî ïðè­íè­ìàòü ïîä­âî­çè­ìîå ïðî­äî­âîëü­ñò­âèå. (3) Íà÷àëü­ñò­âî­âàë íàä ýòèì óêðåï­ëåí­íûì ìåñòîì íàçíà­÷åí­íûé Ýïè­êèäîì àðãî­ñåö Ôèëî­äåì. Ìàð­öåëë îòïðà­âèë ê íåìó ñ.212 Ñîñè­ñà, îäíî­ãî èç òèðà­íî­óáèéö99, êîòî­ðûé â äëèí­íîé, õèò­ðî ñîñòàâ­ëåí­íîé ðå÷è ñîîá­ùèë Ìàð­öåë­ëó, ÷òî Ôèëî­äå­ìó òðå­áó­åò­ñÿ âðå­ìÿ, ÷òîáû ïîäó­ìàòü. (4) Ôèëî­äåì òÿíóë ñ îòâå­òîì, îòêëà­äû­âàÿ åãî ñî äíÿ íà äåíü â ðàñ­÷å­òå íà òî, ÷òî òåì âðå­ìå­íåì ïîäîé­äóò ñ âîé­ñêîì Ãèï­ïî­êðàò ñ Ãèìèëü­êî­íîì. Ôèëî­äåì íå ñîìíå­âàë­ñÿ, ÷òî åñëè îí âïó­ñòèò èõ â êðå­ïîñòü, òî îíè óíè­÷òî­æàò ðèì­ñêîå âîé­ñêî, çàïåð­òîå â ãîðîä­ñêèõ ñòå­íàõ. (5) Ìàð­öåëë, âèäÿ, ÷òî Åâðè­àë íå âçÿòü è åìó åãî íå ñäà­äóò, ðàñ­ïî­ëî­æèë­ñÿ ëàãå­ðåì ìåæ­äó Íåà­ïî­ëåì è Òèõîé100 — ýòî íàçâà­íèÿ ÷àñòåé ãîðî­äà, êîòî­ðûå ñàìè ïî ñåáå ÿâëÿ­þò­ñÿ ãîðî­äà­ìè. Îí áîÿë­ñÿ ãóñòî íàñå­ëåí­íûõ ðàé­î­íîâ: ñîë­äà­òû, æàä­íûå äî äîáû­÷è, ðàç­áå­ãóò­ñÿ è åìó èõ íå óäåð­æàòü. (6) Èç Òèõè è Íåà­ïî­ëÿ ê íåìó ïðè­øëè â îäåæ­äå óìî­ëÿ­þ­ùèõ101 ïîñëû, ïðî­ñÿ íå äîïóñ­êàòü óáèéñòâ è ïîä­æî­ãîâ. (7) Îíè èìåí­íî ïðî­ñè­ëè, à íå òðå­áî­âà­ëè, è Ìàð­öåëë, ïîñî­âå­òî­âàâ­øèñü, ñ îáùå­ãî ñîãëà­ñèÿ ïðè­êà­çàë âîè­íàì: ñâî­áîä­íûõ íå îáè­æàòü; îñòàëü­íîå áóäåò èì äîáû­÷åé. (8) Ëàãåðü îãî­ðî­äè­ëè102; ó âîðîò, îòêðû­âàâ­øèõ­ñÿ íà óëè­öû, Ìàð­öåëë ðàñ­ñòà­âèë ñèëü­íûå ñòî­ðî­æå­âûå ïîñòû, ÷òîáû, êîãäà ñîë­äà­òû ðàç­áå­ãóò­ñÿ, íåïðè­ÿ­òåëü íå âîðâàë­ñÿ â ëàãåðü. (9) Âîè­íû ïî ñèã­íà­ëó ðàç­áå­æà­ëèñü ïî ãîðî­äó: ëîìà­ëè äâå­ðè, âñþäó ãðî­õîò, óæàñ è ñìÿ­òå­íèå; óáè­âàòü íå óáè­âà­ëè, íî ãðà­áåæ ïðå­êðà­òèë­ñÿ òîëü­êî òîãäà, êîãäà âñå íàêîï­ëåí­íîå çà äîë­ãóþ áëà­ãî­ïî­ëó÷­íóþ æèçíü áûëî ðàñ­õâà­òà­íî. (10) Ôèëî­äåì, óòðà­òèâ­øèé âñÿ­êóþ íàäåæ­äó íà ïîìîùü, çàðó­÷èâ­øèñü îáå­ùà­íè­åì, ÷òî åãî íå òðî­íóò è îí ñïî­êîé­íî âåð­íåò­ñÿ ê Ýïè­êèäó, âûâåë ñâîé îòðÿä è ñäàë õîëì103 ðèì­ëÿ­íàì.

(11) Ïîêà âñå áûëè çàíÿ­òû ýòèì õîë­ìîì, Áîìèëü­êàð áóð­íîé íî÷üþ, êîãäà âîë­íà íå ïîç­âî­ëÿ­ëà ðèì­ñêî­ìó ôëîòó ñòî­ÿòü â ìîðå íà ÿêî­ðå, (12) âûøåë èç ñèðà­êóç­ñêîé ãàâà­íè ñ òðèä­öà­òüþ ïÿòüþ êîðàá­ëÿ­ìè íà ïàðó­ñàõ â îòêðû­òîå ìîðå, îñòà­âèâ Ýïè­êèäó è ñèðà­êó­çÿ­íàì ïÿòü­äå­ñÿò ïÿòü êîðàá­ëåé. (13)[2] Îáú­ÿñ­íèâ êàð­ôà­ãå­íÿ­íàì, â êàêîé îïàñ­íî­ñòè Ñèðà­êó­çû, îí ÷åðåç íåñêîëü­êî äíåé âåð­íóë­ñÿ ñ ñîò­íåé ñóäîâ; ãîâî­ðÿò, Ýïè­êèä ùåä­ðî îäà­ðèë åãî èç ñîêðî­âèù­íè­öû Ãèåðî­íà104.

25. Te­ne­bant Ach­ra­di­nae por­tas mu­ros­que ma­xu­me transfu­gae, qui­bus nul­la erat per con­di­cio­nes ve­niae spes; ei nec adi­re mu­ros nec ad­lo­qui quem­quam pas­si. [2] Ita­que Mar­cel­lus, postquam id in­cep­tum in­ri­tum fuit, ad Eurya­lum sig­na re­fer­ri ius­sit. Tu­mu­lus est in extre­ma par­te ur­bis aver­sus a ma­ri viae­que im­mi­nens fe­ren­ti in ag­ros me­di­ter­ra­nea­que in­su­lae, per­com­mo­de si­tus ad com­mea­tus ex­ci­pien­dos. [3] Praee­rat huic ar­ci Phi­lo­de­mus Ar­gi­vus ab Epi­cy­de im­po­si­tus; ad quem mis­sus a Mar­cel­lo So­sis, unus ex in­ter­fec­to­ri­bus ty­ran­ni, cum lon­go ser­mo­ne ha­bi­to di­la­tus per frustra­tio­nem es­set, ret­tu­lit Mar­cel­lo tem­pus eum ad de­li­be­ran­dum sumpsis­se. [4] Cum is diem de die dif­fer­ret, dum Hip­poc­ra­tes at­que Hi­mil­co ad­mo­ve­rent castra le­gio­nes­que, haud du­bius, si in ar­cem ac­ce­pis­set eos, de­le­ri Ro­ma­num exer­ci­tum inclu­sum mu­ris pos­se, [5] Mar­cel­lus, ut Eurya­lum ne­que tra­di ne­que ca­pi vi­dit pos­se, in­ter Nea­po­lim et Tycham — no­mi­na ea par­tium ur­bis et instar ur­bium sunt — po­suit castra, ti­mens ne, si fre­quen­tia intras­set lo­ca, con­ti­ne­ri ab dis­cur­su mi­les avi­dus prae­dae non pos­set. [6] Le­ga­ti eo ab Tycha et Nea­po­li cum in­fu­lis et ve­la­men­tis ve­ne­runt, pre­can­tes ut a cae­di­bus et ab in­cen­diis par­ce­re­tur. [7] De quo­rum pre­ci­bus quam pos­tu­la­tis ma­gis con­si­lio ha­bi­to Mar­cel­lus ex om­nium sen­ten­tia edi­xit mi­li­ti­bus ne quis li­be­rum cor­pus vio­la­ret: ce­te­ra prae­dae fu­tu­ra. [8] Castra tes­tis pa­rie­tum pro mu­ro saep­ta; por­tis re­gio­ne pla­tea­rum pa­ten­ti­bus sta­tio­nes prae­si­dia­que dis­po­suit, ne quis in dis­cur­su mi­li­tum im­pe­tus in castra fie­ri pos­set. [9] In­de sig­no da­to mi­li­tes dis­cur­re­runt; ref­rac­tis­que fo­ri­bus cum om­nia ter­ro­re ac tu­mul­tu stre­pe­rent, a cae­di­bus ta­men tem­pe­ra­tum est; ra­pi­nis nul­lus an­te mo­dus fuit quam om­nia diu­tur­na fe­li­ci­ta­te cu­mu­la­ta bo­na eges­se­runt. [10] In­ter haec et Phi­lo­de­mus, cum spes auxi­lii nul­la es­set, fi­de ac­cep­ta ut in­vio­la­tus ad Epi­cy­den re­di­ret, de­duc­to prae­si­dio tra­di­dit tu­mu­lum Ro­ma­nis. [11] Aver­sis om­ni­bus ad tu­mul­tum ex par­te cap­tae ur­bis Bo­mil­car noc­tem eam nac­tus qua prop­ter vim tem­pes­ta­tis sta­re ad an­co­ram in sa­lo Ro­ma­na clas­sis non pos­set, [12] cum tri­gin­ta quin­que na­vi­bus ex por­tu Sy­ra­cu­sa­no pro­fec­tus li­be­ro ma­ri ve­la in al­tum de­dit quin­que et quin­qua­gin­ta na­vi­bus Epi­cy­dae et Sy­ra­cu­sa­nis re­lic­tis; [13] edoc­tis­que Car­tha­gi­nien­si­bus in quan­to res Sy­ra­cu­sa­na discri­mi­ne es­set, cum cen­tum na­vi­bus post pau­cos dies re­dit, mul­tis, ut fa­ma est, do­nis ex Hie­ro­nis ga­za ab Epi­cy­de do­na­tus.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 98Åâðè­àë (Åâðè­åë) — õîëì â çàïàä­íîì óãëó Ýïè­ïîë (ñì. ïðè­ìå÷. 89 ê êí. XXIV); çäåñü ñòî­ÿ­ëà ñèëü­íåé­øàÿ èç ãðå­÷å­ñêèõ êðå­ïî­ñòåé ñ òðå­ìÿ ðâà­ìè, ñ áàø­íÿ­ìè è ñî ñëîæ­íîé ñèñòå­ìîé õîäîâ, ïðî­áè­òûõ â ñêà­ëå.
  • 99Ò. å. îäíî­ãî èç óáèéö Ãèåðî­íè­ìà. Ñì.: XXIV, 21, 4—7.
  • 100Ñì. ïðè­ìå÷. 90 ê êí. XXIV.
  • 101Ñîáñòâ. ñ èíôó­ëà­ìè (øåð­ñòÿ­íûå ïîâÿç­êè óìî­ëÿ­þ­ùèõ) è âåò­âÿ­ìè ìàñ­ëè­íû. Ñð. ïðè­ìå÷. 117 ê êí. XXIV.
  • 102Òåêñò îðè­ãè­íà­ëà â ýòîì ìåñòå èñïîð­÷åí. Ïðåä­ëà­ãà­ëèñü ðàç­íûå âîñ­ñòà­íîâ­ëå­íèÿ (ïî îäíî­ìó èç íèõ, îãðà­äîé ëàãå­ðþ ñëó­æè­ëè ãëó­õèå ñòå­íû îêðó­æàþ­ùèõ çäà­íèé). Ïåðå­âîä — ïî ñàìî­ìó îáùå­ìó ñìûñ­ëó.
  • 103Ò. å. Åâðè­àë.
  • 104Äëÿ îáî­çíà­÷å­íèÿ öàð­ñêîé ñîêðî­âèù­íè­öû Ëèâèé óïîòðåá­ëÿ­åò çäåñü ñëî­âî «ga­za» — ïåð­ñèä­ñêî­ãî ïðî­èñ­õîæ­äå­íèÿ, íî çàèì­ñò­âî­âàí­íîå ó ãðå­êîâ.
  • ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß ÐÅÄÀÊÖÈÈ ÑÀÉÒÀ

  • [2]Â èçä. 1991 è 2002 ãã. 25-ÿ ãëà­âà ñîñòî­èò èç 12 ïàðà­ãðà­ôîâ è § 12 ïðè­õî­äèò­ñÿ íà ìåñòî § 13. (Ïðèì. ðåä. ñàé­òà).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1260010226 1327007032 1327008059 1364002526 1364002527 1364002528