История Рима от основания города

Книга XXVI, гл. 12

12. Ce­te­rum non quan­tum Ro­ma­nis per­ti­na­ciae ad pre­men­dam ob­si­dio­ne Ca­puam fuit, tan­tum ad de­fen­den­dam Han­ni­ba­li. [2] Nam­que per Sam­nium Apu­liam­que et Lu­ca­nos in Brut­tium ag­rum ad fre­tum ac Re­gium eo cur­su con­ten­dit ut pro­pe re­pen­ti­no ad­ven­tu in­cau­tos oppres­se­rit. [3] Ca­pua et­si ni­hi­lo seg­nius ob­ses­sa per eos dies fue­rat, ta­men ad­ven­tum Flac­ci sen­sit, et ad­mi­ra­tio or­ta est non si­mul reg­res­sum Han­ni­ba­lem. [4] In­de per con­lo­quia in­tel­le­xe­runt re­lic­tos se de­ser­tos­que et spem Ca­puae re­ti­nen­dae dep­lo­ra­tam apud Poe­nos es­se. [5] Ac­ces­sit edic­tum pro­con­su­lum ex se­na­tus con­sul­to pro­po­si­tum vol­ga­tum­que apud hos­tis, ut qui ci­vis Cam­pa­nus an­te cer­tam diem tran­sis­set si­ne frau­de es­set. [6] Nec ul­la fac­ta est tran­si­tio, me­tu ma­gis eos quam fi­de con­ti­nen­te, quia maio­ra in de­fec­tio­ne de­li­que­rant quam qui­bus ig­nos­ci pos­set. [7] Ce­te­rum quem ad mo­dum ne­mo pri­va­to con­si­lio ad hos­tem tran­si­bat, ita ni­hil sa­lu­ta­re in me­dium con­su­le­ba­tur. [8] No­bi­li­tas rem pub­li­cam de­se­rue­rant ne­que in se­na­tum co­gi po­te­rant; in ma­gistra­tu erat qui non si­bi ho­no­rem adie­cis­set, sed in­dig­ni­ta­te sua vim ac ius ma­gistra­tui quem ge­re­bat dempsis­set. [9] Iam ne in fo­ro qui­dem aut pub­li­co lo­co prin­ci­pum quis­quam ap­pa­re­bat; do­mi­bus inclu­si pat­riae oc­ca­sum cum suo exi­tio in dies exspec­ta­bant.

[10] Sum­ma cu­rae om­nis in Bos­ta­rem Han­no­nem­que, prae­fec­tos prae­si­dii Pu­ni­ci, ver­sa erat, suo non so­cio­rum pe­ri­cu­lo sol­li­ci­tos. [11] Ii conscrip­tis ad Han­ni­ba­lem lit­te­ris non li­be­re mo­do, sed etiam as­pe­re, qui­bus non Ca­puam so­lam tra­di­tam in ma­num hos­ti­bus, sed se quo­que et prae­si­dium in om­nis cru­cia­tus pro­di­tos in­cu­sa­bant: [12] abis­se eum in Brut­tios ve­lut aver­ten­tem se­se, ne Ca­pua in ocu­lis eius ca­pe­re­tur. At her­cu­le Ro­ma­nos ne op­pug­na­tio­ne qui­dem ur­bis Ro­ma­nae abstra­hi a Ca­pua ob­si­den­da po­tuis­se; [13] tan­to constan­tio­rem ini­mi­cum Ro­ma­num quam ami­cum Poe­num es­se. Si re­deat Ca­puam bel­lum­que om­ne eo ver­tat, et se et Cam­pa­nos pa­ra­tos erup­tio­ni fo­re. [14] Non cum Re­gi­nis ne­que Ta­ren­ti­nis bel­lum ges­tu­ros tran­sis­se Al­pis: ubi Ro­ma­nae le­gio­nes sint, ibi et Car­tha­gi­nien­sium exer­ci­tus de­be­re es­se. Sic ad Can­nas, sic ad Tra­su­men­num rem be­ne ges­tam, coeun­do con­fe­run­do­que cum hos­te castra, for­tu­nam temptan­do. [15] In hanc sen­ten­tiam lit­te­rae conscrip­tae Nu­mi­dis, pro­po­si­ta mer­ce­de eam pro­fes­sis ope­ram, dan­tur. Ii spe­cie transfu­ga­rum cum ad Flac­cum in castra ve­nis­sent, ut in­de tem­po­re cap­to abi­rent, fa­mes­que, quae tam diu Ca­puae erat, nul­li non pro­ba­bi­lem cau­sam tran­si­tio­nis fa­ce­ret, [16] mu­lier re­pen­te Cam­pa­na in castra ve­nit, scor­tum transfu­ga­rum uni­us, in­di­cat­que im­pe­ra­to­ri Ro­ma­no Nu­mi­das frau­de com­po­si­ta tran­sis­se lit­te­ras­que ad Han­ni­ba­lem fer­re: [17] id unum ex iis qui si­bi rem ape­ruis­set ar­gue­re se­se pa­ra­tam es­se. Pro­duc­tus pri­mo sa­tis constan­ter ig­no­ra­re se mu­lie­rem si­mu­la­bat; pau­la­tim dein con­vic­tus ve­ris, cum tor­men­ta pos­ci et pa­ra­ri vi­de­ret, fas­sus id ita es­se, lit­te­rae­que pro­la­tae. [18] Ad­di­tum etiam in­di­cio quod ce­la­ba­tur, et alios spe­cie transfu­ga­rum Nu­mi­das va­ga­ri in castris Ro­ma­nis. [19] Ii sup­ra sep­tua­gin­ta compren­si et cum transfu­gis no­vis mul­ca­ti vir­gis ma­ni­bus­que prae­ci­sis Ca­puam re­di­gun­tur.