Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXVI, ãë. 22

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1950/1995.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

22. (1) Îáî­èì êîí­ñó­ëàì, âåäàâ­øèì Àïó­ëè­åé, âåëå­íî áûëî áðî­ñèòü æðå­áèé: êîìó âåäàòü Àïó­ëè­åé, à êîìó — Ìàêåäî­íè­åé (Ãàí­íè­áàë è êàð­ôà­ãå­íÿíå óæå íå òàê ïóãà­ëè). Ñóëü­ïè­öèé ïîëó­÷èë Ìàêåäî­íèþ, ãäå ñìå­íèë Ëåâè­íà. (2) Ôóëü­âèÿ âûçâà­ëè â Ðèì äëÿ âûáî­ðîâ êîí­ñó­ëîâ. Öåí­òó­ðèÿ ìëàä­øèõ Âîòó­ðè­å­âîé òðè­áû, ãîëî­ñî­âàâ­øàÿ ïåð­âîé111, âûáðà­ëà êîí­ñó­ëà­ìè Òèòà Ìàí­ëèÿ Òîðê­âà­òà Ìëàä­øå­ãî è Òèòà Îòà­öè­ëèÿ. (3) Ìàí­ëèé íàõî­äèë­ñÿ òóò æå; ïîçäðà­âèòü åãî ñîáðà­ëàñü öåëàÿ òîë­ïà, íåëü­çÿ áûëî óñî­ìíèòü­ñÿ â åäè­íî­äó­øèè åå âûáî­ðà. Áîëü­øàÿ òîë­ïà îêðó­æè­ëà òðè­áó­íàë êîí­ñó­ëà; (4) îí ïîïðî­ñèë âûñëó­øàòü íåñêîëü­êî ñëîâ è ïðè­êà­çàë âåð­íóòü öåí­òó­ðèþ, ãîëî­ñî­âàâ­øóþ ïåð­âîé. (5) Âñå íàïðÿ­æåí­íî îæè­äà­ëè, ÷åãî îí ïîòðå­áó­åò; Ìàí­ëèé îòãî­âà­ðè­âàë­ñÿ áîëåç­íüþ ãëàç: (6) áåñ­ñî­âå­ñòåí êîðì­÷èé èëè âîå­íà­÷àëü­íèê, ñêà­çàë îí, êîòî­ðûé òðå­áó­åò, ÷òîáû åìó âðó­÷è­ëè è æèçíü è ñóäü­áó ëþäåé, à ñàì ãëÿäèò íà âñå ÷óæè­ìè ãëà­çà­ìè. (7) Ïîýòî­ìó îí ïðè­êà­çû­âà­åò öåí­òó­ðèè ìëàä­øèõ Âîòó­ðè­å­âîé òðè­áû ãîëî­ñî­âàòü âíîâü è ïîì­íèòü ïðè âûáî­ðå êîí­ñó­ëîâ î âîéíå â Èòà­ëèè è î íûíåø­íåì ïîëî­æå­íèè ãîñóäàð­ñòâà: (8) â óøàõ åùå ñòî­ÿò êðè­êè âðà­ãîâ, ïîòðÿ­ñàâ­øèå ñòå­íû Ðèìà íåñêîëü­êî ìåñÿ­öåâ íàçàä. Âñÿ öåí­òó­ðèÿ çàêðè­÷à­ëà, ÷òî îíà ñâî­åãî ðåøå­íèÿ íå ïåðå­ìå­íèò è íàçî­âåò êîí­ñó­ëà­ìè òåõ æå ñàìûõ ëþäåé. (9) «Íè ÿ, — âîñ­êëèê­íóë Òîðê­âàò, — ñòàâ êîí­ñó­ëîì, íå ïåðå­íå­ñó âàøèõ íðà­âîâ, íè âû — ìîåé âëà­ñòè. Ãîëî­ñóé­òå âíîâü è ïîìíè­òå, ÷òî êàð­ôà­ãå­íÿíå â Èòà­ëèè, à âîæäåì ó íèõ Ãàí­íè­áàë». (10) Íà öåí­òó­ðèþ ïîäåé­ñò­âî­âà­ëè è àâòî­ðè­òåò Ìàí­ëèÿ, è ñòî­ÿâ­øèé êðó­ãîì øóì ïî÷òè­òåëü­íî­ãî èçóì­ëå­íèÿ. Îíà îáðà­òè­ëàñü ê êîí­ñó­ëó ñ ïðîñü­áîé ïðè­ãëà­ñèòü öåí­òó­ðèþ ñòàð­øèõ Âîòó­ðè­å­âîé òðè­áû: (11) æåëà­òåëü­íî ïîãî­âî­ðèòü ñî ñòàð­øè­ìè ïî âîç­ðàñ­òó è âûáðàòü êîí­ñó­ëîâ ïî èõ óêà­çà­íèþ. Ïðè­ãëà­ñè­ëè ñòàð­øèõ: èì áûëî äàíî âðå­ìÿ ñåê­ðåò­íî ïåðå­ãî­âî­ðèòü â «îâ÷àðíå»112. (12) Ñòàð­øèå ñêà­çà­ëè: ïîãî­âî­ðèì î òðî­èõ — Êâèí­òå Ôàáèè è Ìàð­êå Ìàð­öåë­ëå, óæå îñû­ïàí­íûõ ïî÷å­ñòÿ­ìè, è Ìàð­êå Âàëå­ðèè; åñëè íóæåí íîâûé âîå­íà­÷àëü­íèê â âîéíå ñ êàð­ôà­ãå­íÿ­íà­ìè, òî îí ïðå­âîñ­õîä­íî âîå­âàë è íà ñóøå, è íà ìîðå ñ öàðåì Ôèëèï­ïîì. (13) Äåð­æà­ëè ñîâåò î âñåõ òðî­èõ; ïîòîì ñòàð­øèõ ðàñ­ïó­ñòè­ëè, à ìëàä­øèå ïðè­ñòó­ïè­ëè ê ãîëî­ñî­âà­íèþ: êîí­ñó­ëà­ìè âûáðà­ëè â èõ îòñóò­ñò­âèå Ìàð­êà Êëàâ­äèÿ113, ñëàâ­íî­ãî òîãäà ïîêî­ðè­òå­ëÿ Ñèöè­ëèè, è Ìàð­êà Âàëå­ðèÿ. Âñå öåí­òó­ðèè ãîëî­ñî­âà­ëè òàê, êàê ïåð­âàÿ.

(14) Ïóñòü òåïåðü èçäå­âà­þò­ñÿ íàä ïîêëîí­íè­êà­ìè ñòà­ðè­íû114: ÿ íå äóìàþ, ÷òîáû â ãîñóäàð­ñòâå ìóä­ðå­öîâ, êîòî­ðîå ôèëî­ñî­ôû ñ.248 âûäó­ìà­ëè, íèêî­ãäà íå âèäåâ åãî â äåé­ñò­âè­òåëü­íî­ñòè115, ïðà­âè­òå­ëè ìîã­ëè áûòü äîñòîé­íåå è ðàâ­íî­äóø­íåå ê âëà­ñòè, íàðîä — ñïî­êîé­íåå è áëà­ãî­ðà­çóì­íåå. (15) Æåëà­íèå öåí­òó­ðèè ìëàä­øèõ ïîñî­âå­òî­âàòü­ñÿ ñî ñòàð­øè­ìè î òîì, êîìó âðó­÷èòü âëàñòü, êàæåò­ñÿ ïî÷òè íåâå­ðî­ÿò­íûì — ñòîëü ìàëî öåíèò­ñÿ â íàøå âðå­ìÿ äàæå îòå­÷å­ñêîå ñóæ­äå­íèå.

22. Con­su­les cum am­bo Apu­liam pro­vin­ciam ha­be­rent, mi­nus­que iam ter­ro­ris a Poe­nis et Han­ni­ba­le es­set, sor­ti­ri ius­si Apu­liam Ma­ce­do­niam­que pro­vin­cias. Sul­pi­cio Ma­ce­do­nia eve­nit is­que Lae­vi­no suc­ces­sit. [2] Ful­vius Ro­mam co­mi­tio­rum cau­sa ar­ces­si­tus cum co­mi­tia con­su­li­bus ro­gan­dis ha­be­ret, prae­ro­ga­ti­va Vo­tu­ria iunio­rum T. Man­lium Tor­qua­tum et T. Ota­ci­lium ab­sen­tem con­su­les di­xit. [3] Cum ad Man­lium, qui prae­sens erat, gra­tu­lan­di cau­sa tur­ba coi­ret, nec du­bius es­set con­sen­sus po­pu­li, mag­na cir­cum­fu­sus tur­ba ad tri­bu­nal con­su­lis ve­nit, [4] pe­tit­que ut pau­ca sua ver­ba audi­ret cen­tu­riam­que quae tu­lis­set suffra­gium re­vo­ca­ri iube­ret. [5] Erec­tis om­ni­bus exspec­ta­tio­ne quid­nam pos­tu­la­tu­rus es­set, ocu­lo­rum va­le­tu­di­nem ex­cu­sa­vit: [6] im­pu­den­tem et gu­ber­na­to­rem et im­pe­ra­to­rem es­se qui, cum alie­nis ocu­lis ei om­nia agen­da sint, pos­tu­let si­bi alio­rum ca­pi­ta ac for­tu­nas com­mit­ti. [7] Proin­de, si vi­de­re­tur ei, re­di­re in suffra­gium Vo­tu­riam iunio­rum iube­ret et me­mi­nis­se in con­su­li­bus crean­dis bel­li quod in Ita­lia sit tem­po­rum­que rei pub­li­cae. [8] Vix­dum re­quies­se auris a stre­pi­tu et tu­mul­tu hos­ti­li, quo pau­cos an­te men­ses ar­se­rint pro­pe moe­nia Ro­ma­na. Post haec cum cen­tu­ria fre­quens succla­mas­set ni­hil se mu­ta­re sen­ten­tiae eos­dem­que con­su­les dic­tu­ros es­se, [9] tum Tor­qua­tus «Ne­que ego vestros» in­quit «mo­res con­sul fer­re po­te­ro ne­que vos im­pe­rium meum. Re­di­te in suffra­gium et co­gi­ta­te bel­lum Pu­ni­cum in Ita­lia et hos­tium du­cem Han­ni­ba­lem es­se». [10] Tum cen­tu­ria et auc­to­ri­ta­te mo­ta vi­ri et ad­mi­ran­tium cir­ca fre­mi­tu, pe­tiit a con­su­le ut Vo­tu­riam se­nio­rum ci­ta­ret: [11] vel­le se­se cum maio­ri­bus na­tu con­lo­qui et ex auc­to­ri­ta­te eorum con­su­les di­ce­re. Ci­ta­tis Vo­tu­riae se­nio­ri­bus, da­tum sec­re­to in Ovi­li cum iis con­lo­quen­di tem­pus. [12] Se­nio­res de tri­bus con­su­len­dum di­xe­runt es­se, duo­bus ple­nis iam ho­no­rum, Q. Fa­bio et M. Mar­cel­lo, et si uti­que no­vum ali­quem ad­ver­sus Poe­nos con­su­lem crea­ri vel­lent, M. Va­le­rio Lae­vi­no: eg­re­gie ad­ver­sus Phi­lip­pum re­gem ter­ra ma­ri­que rem ges­sis­se. [13] Ita de tri­bus con­sul­ta­tio­ne da­ta, se­nio­ri­bus di­mis­sis iunio­res suffra­gium ineunt. M. Clau­dium, ful­gen­tem tum Si­ci­lia do­mi­ta, et M. Va­le­rium ab­sen­tis con­su­les di­xe­runt. Auc­to­ri­ta­tem prae­ro­ga­ti­vae om­nes cen­tu­riae se­cu­tae sunt. [14] Elu­dant nunc an­ti­qua mi­ran­tis: non equi­dem, si qua sit sa­pien­tium ci­vi­tas, quam doc­ti fin­gunt ma­gis quam no­runt, aut prin­ci­pes gra­vio­res tem­pe­ran­tio­res­que a cu­pi­di­ne im­pe­rii aut mul­ti­tu­di­nem me­lius mo­ra­tam cen­seam fie­ri pos­se. [15] Cen­tu­riam ve­ro iunio­rum se­nio­res con­su­le­re vo­luis­se qui­bus im­pe­rium suffra­gio man­da­ret, vix ut ve­ri si­mi­le sit pa­ren­tium quo­que hoc sae­cu­lo vi­lis le­vis­que apud li­be­ros auc­to­ri­tas fe­cit.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 111Ñð.: XXIV, 7, 12 è 9, 3, à òàê­æå ïðè­ìå÷. 25 ê êí. XXIV.
  • 112Îãî­ðî­æåí­íîå ìåñòî äëÿ ãîëî­ñî­âà­íèÿ íà Ìàð­ñî­âîì ïîëå.
  • 113Ò. å. Ìàð­öåë­ëà.
  • 114Ñð.: VI, 41, 8.
  • 115Ëèâèé èìå­åò â âèäó ïðè­äó­ìû­âàå­ìûå ôèëî­ñî­ôà­ìè ìîäå­ëè èäå­àëü­íî­ãî ãîñóäàð­ñòâà. Ëó÷­øè­ìè ïðè­ìå­ðà­ìè ýòî­ãî æàí­ðà ôèëî­ñîô­ñêîé óòî­ïèè ìîãóò ñëó­æèòü «Ãîñóäàð­ñòâî» è «Çàêî­íû» Ïëà­òî­íà (V—IV ââ. äî í. ý.).
  • ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß ÐÅÄÀÊÖÈÈ ÑÀÉÒÀ

  • [1]Â îðè­ãè­íà­ëå prae­ro­ga­ti­va Vo­tu­ria iunio­rum T. Man­lium Tor­qua­tum et T. Ota­ci­lium [ab­sen­tem con­su­les di­xit] — «Öåí­òó­ðèÿ ìëàä­øèõ Âîòó­ðè­å­âîé òðè­áû, ãîëî­ñî­âàâ­øàÿ ïåð­âîé, Òèòà Ìàí­ëèÿ Òîðê­âà­òà è Òèòà Îòà­öè­ëèÿ [â åãî îòñóò­ñò­âèå âûáðà­ëà êîí­ñó­ëà­ìè]». (Ïðèì. ðåä. ñàé­òà).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1260010226 1327007032 1327008059 1364002623 1364002624 1364002625