История Рима от основания города

Книга XXVI, гл. 27

27. In­ter­ru­pit hos ser­mo­nes noc­te quae pri­die Quin­quat­rus fuit plu­ri­bus si­mul lo­cis cir­ca fo­rum in­cen­dium or­tum. [2] Eodem tem­po­re sep­tem ta­ber­nae quae pos­tea quin­que, et ar­gen­ta­riae quae nunc no­vae ap­pel­lan­tur, ar­se­re; [3] conpre­hen­sa pos­tea pri­va­ta aedi­fi­cia — ne­que enim tum ba­si­li­cae erant, — conpre­hen­sae lau­tu­miae fo­rum­que pis­ca­to­rium et at­rium re­gium. [4] Aedis Ves­tae vix de­fen­sa est tre­de­cim ma­xi­me ser­vo­rum ope­ra, qui in pub­li­cum re­dempti ac ma­nu mis­si sunt. [5] Noc­te ac die con­ti­nua­tum in­cen­dium fuit, nec ul­li du­bium erat hu­ma­na id frau­de fac­tum es­se, quod plu­ri­bus si­mul lo­cis, et iis di­ver­sis, ig­nes coor­ti es­sent. [6] Ita­que con­sul ex auc­to­ri­ta­te se­na­tus pro con­tio­ne edi­xit qui, quo­rum ope­ra id confla­tum in­cen­dium, pro­fi­te­re­tur, prae­mium fo­re li­be­ro pe­cu­niam, ser­vo li­ber­ta­tem. [7] Eo prae­mio in­duc­tus Cam­pa­no­rum Ca­la­vio­rum ser­vus — Ma­nus ei no­men erat — in­di­ca­vit do­mi­nos et quin­que prae­te­rea iuve­nes no­bi­les Cam­pa­nos quo­rum pa­ren­tes a Q. Ful­vio se­cu­ri per­cus­si erant id in­cen­dium fe­cis­se, vol­go­que fac­tu­ros alia, ni conpren­dan­tur. [8] Conpre­hen­si ip­si fa­mi­liaeque eorum. Et pri­mo ele­va­ba­tur in­dex in­di­cium­que: pri­die eum ver­be­ri­bus cas­ti­ga­tum ab do­mi­nis dis­ces­sis­se; per iram ac le­vi­ta­tem ex re for­tui­ta cri­men com­men­tum. [9] Ce­te­rum ut co­ram coar­gue­ban­tur, et quaes­tio ex mi­nistris fa­ci­no­ris fo­ro me­dio ha­be­ri coep­ta est, fas­si om­nes, at­que in do­mi­nos ser­vos­que conscios ani­mad­ver­sum est; in­di­ci li­ber­tas da­ta et vi­gin­ti mi­lia aeris.

[10] Con­su­li Lae­vi­no Ca­puam prae­te­reun­ti cir­cum­fu­sa mul­ti­tu­do Cam­pa­no­rum est ob­sec­ran­tium cum lac­ri­mis ut si­bi Ro­mam ad se­na­tum ire li­ce­ret ora­tum, si qua mi­se­ri­cor­dia tan­dem flec­ti pos­sent, ne se ad ul­ti­mum per­di­tum irent no­men­que Cam­pa­no­rum a Q. Flac­co de­le­ri si­ne­rent. [11] Flac­cus si­bi pri­va­tam si­mul­ta­tem cum Cam­pa­nis ne­ga­re ul­lam es­se: pub­li­cas ini­mi­ci­tias et es­se et fu­tu­ras, quoad eo ani­mo es­se er­ga po­pu­lum Ro­ma­num sci­ret. [12] Nul­lam enim in ter­ris gen­tem es­se, nul­lum in­fes­tio­rem po­pu­lum no­mi­ni Ro­ma­no. Ideo se moe­ni­bus inclu­sos te­ne­re eos, quia, si qui eva­sis­sent ali­qua, ve­lut fe­ras bes­tias per ag­ros va­ga­ri et la­nia­re et tru­ci­da­re quod­cum­que ob­vium de­tur. [13] Alios ad Han­ni­ba­lem transfu­gis­se, alios ad Ro­mam in­cen­den­dam pro­fec­tos. In­ven­tu­rum in se­mus­to fo­ro con­su­lem ves­ti­gia sce­le­ris Cam­pa­no­rum. [14] Ves­tae aedem pe­ti­tam et aeter­nos ig­nes et con­di­tum in pe­net­ra­li fa­ta­le pig­nus im­pe­ri Ro­ma­ni. Se mi­ni­me cen­se­re tu­tum es­se Cam­pa­nis po­tes­ta­tem intran­di Ro­ma­na moe­nia fie­ri. [15] Lae­vi­nus Cam­pa­nos, iure iuran­do a Flac­co adac­tos, quin­to die quam ab se­na­tu res­pon­sum ac­ce­pis­sent Ca­puam re­di­tu­ros, se­qui se Ro­mam ius­sit. [16] Hac cir­cum­fu­sus mul­ti­tu­di­ne, si­mul Si­cu­lis ob­viam eg­res­sis se­cu­tis­que Ro­mam, prae­buit spe­ciem do­len­tis dua­rum cla­ris­si­ma­rum ur­bium ex­ci­dio ac ce­le­ber­ri­mis vi­ris vic­tos bel­lo ac­cu­sa­to­res in ur­bem ad­du­cen­tis. [17] De re pub­li­ca ta­men pri­mum ac de pro­vin­ciis am­bo con­su­les ad se­na­tum ret­tu­le­re.